Zamek w Kazimierzu Dolnym: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Zamek dolny: drobne redakcyjne, bibliografia |
→Zamek górny (Baszta): drobne redakcyjne |
||
| Linia 22: | Linia 22: | ||
== Zamek górny (Baszta) == |
== Zamek górny (Baszta) == |
||
Baszta, nazywana potocznie zamkiem górnym bądź wieżą Łokietka, to wybudowany na przełomie [[XIII wiek|XIII]] i [[XIV wiek|XIV]] wieku posiadający [[blanki]] [[stołp]]. Mieści się ona na szczycie wzniesienia, około 180 metrów od zamku dolnego i 19 metrów nad jego poziomem. Jej wysokość, w zależności od miejsca, sięga nawet 20 metrów, a obwód u podstawy wynosi 32,5 metra. Grubość murów wynosi 4,2 metra u podstawy i wraz z wysokością zmniejsza się do 3 metrów na szczycie. |
Baszta, nazywana potocznie zamkiem górnym bądź wieżą Łokietka, to wybudowany na przełomie [[XIII wiek|XIII]] i [[XIV wiek|XIV]] wieku posiadający [[blanki]] [[stołp]]. Został wzniesiony na wysokości przeprawy przez Wisłę, tzw. Przewozu Woyszyńskiego. Mieści się ona na szczycie wzniesienia, około 180 metrów od zamku dolnego i 19 metrów nad jego poziomem. Jej wysokość, w zależności od miejsca, sięga nawet 20 metrów, a obwód u podstawy wynosi 32,5 metra. Grubość murów wynosi 4,2 metra u podstawy i wraz z wysokością zmniejsza się do 3 metrów na szczycie. |
||
Jedyne wejście do baszty znajduje się na wysokości sześciu metrów na poziomem gruntu. |
Jedyne wejście do baszty znajduje się na wysokości sześciu metrów na poziomem gruntu. |
||
Wersja z 11:39, 18 kwi 2011
Zamek w Kazimierzu Dolnym – zespół fortyfikacji obronnych z XIII i XIV wieku mieszczący się w Kazimierzu Dolnym (województwo lubelskie).
Zamek górny (Baszta)
Baszta, nazywana potocznie zamkiem górnym bądź wieżą Łokietka, to wybudowany na przełomie XIII i XIV wieku posiadający blanki stołp. Został wzniesiony na wysokości przeprawy przez Wisłę, tzw. Przewozu Woyszyńskiego. Mieści się ona na szczycie wzniesienia, około 180 metrów od zamku dolnego i 19 metrów nad jego poziomem. Jej wysokość, w zależności od miejsca, sięga nawet 20 metrów, a obwód u podstawy wynosi 32,5 metra. Grubość murów wynosi 4,2 metra u podstawy i wraz z wysokością zmniejsza się do 3 metrów na szczycie.
Jedyne wejście do baszty znajduje się na wysokości sześciu metrów na poziomem gruntu.
Nie ma zgodności co do określenia przeznaczenia budynku. W zależności od źródła przypisywane są mu funkcje więzienia, latarni rzecznej, siedziby straży celnej, a nawet skarbca.
Zamek dolny
Faza gotycka
Według zapisków Jana Długosza zamek został wybudowany na polecenie Kazimierza Wielkiego w latach 40. XIV wieku. Był on, podobnie jak znajdujący się powyżej okrągły stołp, zbudowany z ogólnodostępnego w okolicy wapienia. Początkowo miał on kształt zbliżony do owalu, który był otoczony grubymi na dwa metry murami obwodowymi z blankami. Na wewnętrznym dziedzińcu prawdopodobnie znajdowały się drewniane zabudowania.
W XV wieku ród Grotów zarządzający zamkiem dokonał jego rozbudowy, dobudowując min. trójkondygnacyjne skrzydło mieszkalne od strony zachodniej, kwadratową wieżę mieszkalno-obronną od strony Wisły, przylegające do niej skrzydło mieszkalne oraz suchą fosę.
Faza renesansowa
W 1509 roku Zygmunt I Stary nadaje prawa do zamku rodowi Firlejów. Wtedy też, za sprawą Mikołaja Firleja ma miejsce druga przebudowa. Z jego polecenia Santi Gucci oraz Piotr Likiel przebudowali zamek nadając mu styl włoskiego renesansu. Dodano wtedy min. attykę oraz nadbudowano skrzydła mieszkalne.
W roku 1655 podczas Potopu zamek został zajęty i spalony przez wojska szwedzkie, a w 1657 roku został w znacznej części zniszczony przez siedmiogrodzkie oddziały księcia Jerzego Rakoczego.
W 1663 roku w Kazimierzu Dolnym wybuchł wielki pożar pochłaniający większość miasta, w tym i zamek dolny.
Na początku XVIII wieku za panowania Augusta II Mocnego powstają plany odbudowy zamku w stylu pałacowym, jednak zostają one pokrzyżowane przez wojnę domową ze Stanisławem Leszczyńskim. W wyniku tego zamek popada w ruinę i do końca wieku zostaje całkowicie opuszczony. W 1806 władze austriackie ze względów bezpieczeństwa wysadziły grożącą zawaleniem się część murów wraz z attyką.
18 marca 1831, w czasie bitwy pod Kazimierzem Dolnym powstania listopadowego, zamku bronił Batalion Celnych Strzelców Sandomierskich pod dowództwem Stanisława Krzesimowskiego. Za udział w powstaniu Adama Czartoryskiego, zamek należący wtedy do rodziny Czartoryskich, został skonfiskowany i przeszedł na własność skarbu Królestwa Polskiego.
W latach 1958-1960 na terenie ruin przeprowadzono badania archeologiczne. Zamek zabezpieczono w formie trwałej ruiny i udostępniono dla ruchu turystycznego.
Bibliografia:
- Bogdanowski Janusz, A. Bohm, J. Budziłł i in., Kazimierz nad Wisłą. Studium architektoniczno krajobrazowe, [w:] „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury” t. XIV, 1980
- Kajzer Leszek, Salm Jan, Kołodziejski Stanisław "Leksykon zamków w Polsce", wyd. Arkady 2001, ISBN 8321341586
- Kutyłowska Irena, Przeszłość Kazimierza Dolnego w świetle źródeł archeologicznych, Lublin 1987, [w:] Region lubelski R. 2/4 s. 275-280
- Supryn Maria, Wyniki badań archeologicznych na zamku w Kazimierzu Dolnym, Warszawa 1975, [w:] „Biuletyn informacyjny PKZ”, nr 31, s. 69-77
- Supryn Maria, "Miasta i zamki – Kazimierz Dolny, Janowiec" [w:] Archeologiczne odkrycia na obszarze Kazimierskiego Parku Krajobrazowego, pod red. E. Banasiewicz-Szykuły, Lublin 2000, [wydawnictwo Lubelskiego Konserwatora Zabytków] s. 69-104
- Teodorowicz-Czerepińska Jadwiga, Kazimierz Dolny, Monografia historyczno-urbanistyczna, Kazimierz 1981, Towarzystwo Przyjaciół Kazimierza