Rada królewska: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Rada królewska w Polsce: drobne redakcyjne |
drobne merytoryczne |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{źródła|data=2011-04}} |
{{źródła|data=2011-04}} |
||
'''Rada królewska, rada książęca''' (łac. ''Curia Regis'') – w średniowiecznych monarchiach europejskich grupa najwyższych dostojników, w których gronie panujący podejmował najważniejsze decyzje; w wielu krajach przekształciła się w wyższą izbę parlamentu. |
'''Rada królewska, rada koronna, rada książęca''' (łac. ''Curia Regis'') – w średniowiecznych monarchiach europejskich grupa najwyższych dostojników, w których gronie panujący podejmował najważniejsze decyzje; w wielu krajach przekształciła się w wyższą izbę parlamentu. |
||
== Rada królewska w Polsce == |
== Rada królewska w Polsce == |
Wersja z 11:37, 4 paź 2012
Rada królewska, rada koronna, rada książęca (łac. Curia Regis) – w średniowiecznych monarchiach europejskich grupa najwyższych dostojników, w których gronie panujący podejmował najważniejsze decyzje; w wielu krajach przekształciła się w wyższą izbę parlamentu.
Rada królewska w Polsce
W Polsce we wczesnym średniowieczu skład Rady zależał wyłącznie od woli monarchy - powoływał on do niej ludzi, których darzył swym zaufaniem. Z czasem zaczęto przyjmować, że niektórzy najwyżsi urzędnicy (kanclerz, podkanclerzy, marszałek i podskarbi, dygnitarze ziemscy, arcybiskup gnieźnieński i lwowski oraz biskupi katoliccy) wchodzą do niej z racji sprawowanych funkcji, zaś król ma prawo powoływać do rady nowych członków wedle swego uznania.
Rada zajmowała się decydowaniem o najważniejszych sprawach państwa. Jej prawa nie były prawnie ustalone - określał je zwyczaj i praktyka. Jedyna prawna regulacja kompetencji Rady pochodzi z 1422 r., gdy postanowiono, iż król musi uzyskać zgodę rady w sprawach dotyczących bicia monety. W czasach panowania Władysława III Warneńczyka wzrosła jej rola na skutek małoletniości króla, a później jego nieobecności w Królestwie Polskim po 1440 r.
Na mocy postanowień II Pokoju toruńskiego z 1466 roku wielki mistrz zakonu krzyżackiego był na wezwanie króla Polski zobowiązany do uczestnictwa w radzie królewskiej z prawem udziału w elekcji nowego władcy włącznie.
Rada wraz z królem tworzyła sąd królewski.
Pod koniec XV wieku Rada przerodziła się w senat.
Rada królewska we Francji
We Francji w XIII wieku z Rady Królewskiej wykształcił się organ sądowniczy, który od XIV wieku był zwany parlamentem. Przejął on po części obowiązki Rady jako sądu królewskiego, ponieważ ten mógł orzekać tylko w obecności króla, a wraz z rozrostem domeny królewskiej rozrastała się również jurysdykcja królewska, w związku z czym sąd królewski nie był w stanie orzekać we wszystkich sprawach. Od XIV wieku parlament paryski działał już jako sąd królewski w Cité. W późniejszym czasie powstawało coraz więcej parlamentów, tak że w XVIII wieku we Francji działało już 16 Parlamentów.
Parlament francuski składał się z 82 sędziów, którzy to kupowali swoje stanowiska. Polegało to na wpłaceniu do kasy królewskiej określonej kwoty pieniężnej, która miała stanowić zabezpieczenie przed usunięciem sędziego ze stanowiska (często w kasie królewskiej nie było tyle pieniędzy żeby móc spłacić danego sędziego). W ten sposób sędziowie uniezależnili się od króla i mogli działać niezawiśle.
Parlament orzekał w 3 rodzajach spraw - w sprawach karnych, cywilnych i administracyjnych. Od wyroków wydawanych przez Parlament nie można było wnosić apelacji. Jedynym wyjściem była kasacja dokonywana przez Radę Królewską.
Parlament składał się z czterech izb:
- Izba Wielka (zwana także Izbą Rozpraw)
- Izba Dochodzeń
- Izba Wieżyczki
- Izba Skarg
Jednym z uprawnień parlamentu jako najwyższej władzy sądowniczej było również rejestrowanie uchwał królewskich. Parlament mógł jednak nie wyrazić zgody na zarejestrowanie ustawy wydanej przez króla, a taki przypadek nazywano wetem kieszonkowym. Od tego systemu istniał jednak wyjątek. Było nim pojawienie się króla w parlamencie. Król zasiadał wtedy w łożu sprawiedliwości - tym samym Parlament stawał się na powrót częścią Rady Królewskiej i musiał zaakceptować wszystkie decyzje króla.
Na początku XVIII wieku powołano jeszcze Radę do spraw handlowych.