Monaster św. Cyryla w Kijowie

Cerkiew św. Cyryla

Panorama zabudowań klasztoru sprzed częściowej rozbiórki

Monaster św. Cyryla w Kijowie (ukr. Кирилівський монастир) – średniowieczny monaster w Kijowie. Najstarsze jego fragmenty, w tym stanowiąca część kompleksu cerkiew św. Cyryla, pochodzą z XII wieku, chociaż po licznych przebudowach obiekt utrzymany jest w stylu barokowym.

Historia

Monaster został ufundowany w 1140 przez księcia kijowskiego i czernihowskiego Wsiewołoda II z przeznaczeniem na mauzoleum dynastii. Po śmieci Wsiewołoda pracami opiekowała się jego żona Maria.

W 1734 obiekt został poważnie uszkodzony przez pożar i rozbudowany w latach 1750–1760 pod kierunkiem architekta ukraińskiego Iwana Barskiego. W 27 lat później monaster został zamknięty na rozkaz władz carskich i zaadaptowany na szpital, a następnie na przytułek dla chorych psychicznie, noszący nadal imię św. Cyryla. Nadal w użytku pozostawała klasztorna cerkiew, kilkakrotnie przebudowana w stylu barokowym. 8 maja 1929 Rada Komisarzy Ludowych Ukraińskiej SRR zdecydowała, iż były monaster jest zabytkiem szczególnej wartości i zdecydowała o jego konserwacji i adaptacji na cele muzealne. W dzwonnicy zlokalizowano ekspozycję poświęconą Barskiemu, zaś oficjalnym właścicielem budynku został Narodowy Komisariat Edukacji Ukraińskiej SRR.

W 1936, mimo wcześniejszych uchwał o wysokiej wartości historycznej monasteru, część obiektu została rozebrana na cegły. Przestały wtedy istnieć dzwonnica, część murów zewnętrznych i jedna z bram, natomiast na cmentarzu przyklasztornym pozostały tylko dwa XVIII-wieczne nagrobki. Zdecydowano jednak zachować i nadal poddawać sukcesywnej konserwacji samą cerkiew św. Cyryla z zachowanym zespołem średniowiecznych fresków. Od 1965 wszystkie zachowane budynki pełniły funkcje muzealne.

Obiekt na nowo zaczął pełnić funkcje sakralne pod koniec lat 90., kiedy został oddany Ukraińskiemu Kościołowi Prawosławnemu Patriarchatu Moskiewskiego.

Architektura

Dzwonnica zburzona w 1937

Zachowana cerkiew jest wzniesiona na planie prostokąta. Posiada jedną główną kopułę oraz cztery niższe wieże, usytuowane w narożnikach konstrukcji, także zwieńczone kopułami. Wejście do halowej cerkwi prowadzi przez narteks. Na zachodniej ścianie obiektu usytuowana jest galeria. Obecna bogata dekoracja malarska wnętrza obiektu została wykonana w latach 1881–1884 przez zespół artystów pod kierunkiem Adriana Prachowa (będącego też autorem projektu ikonostasu), który równocześnie dokonał konserwacji zachowanych malowideł z okresu średniowiecza. Były to sceny biblijne – Narodzenie Chrystusa, Eucharystia, Zaśnięcie Bogurodzicy, Zwiastowanie, Sąd Ostateczny oraz Apokalipsa – i portrety ewangelistów, proroków i męczenników, w tym imponujące malowidło Św. Cyryl nauczający heretyka. Michaił Wrubel wykonał z kolei freski znajdujące się dziś w narteksie oraz ikony ikonostasu. Łączna powierzchnia dekoracji malarskiej to ok. 800 metrów kwadratowych.