Prużana

Szablon:Miasto zagranica infobox Prużany lub Prużana (biał i ros. Пружаны) - miasto na Białorusi w obwodzie brzeskim liczące 25 tys. mieszkańców (1999)

Historia

Wiek XV

Po raz pierwszy wzmiankowane w 1487 roku pod nazwą Dobuczyn, stanowiło część Wielkiego Księstwa Litewskiego, województwa brzesko-litewskiego.

Wiek XVI

Po śmierci księcia kobryńskiego Jana (syna Szymona), Dobuczyn stał się własnością jego żony Teodory, król Polski Zygmunt Stary nadał miejscowość (1519) marszałkowi W. Kościewiczowi, a później swojej żonie królowej Bonie. Miasto znajdowało się w powiecie kobryńskim województwa podlaskiego, a od 1566 w powiecie i województwie brzesko-litewskim. Córka Zygmunta Starego, królowa Polski Anna Jagiellonka nadała (1588) miejscowości, znanej już jako Prużany magdeburskie prawa miejskie i herb (w srebrnym polu błękitny wąż ze złotą koroną na głowie, trzymający w pysku dziecko).

Po roku (1589) nowo wybrany król Polski Zygmunt III Waza zatwierdził to swoim przywilejem (zezwalającym na organizowanie 4 jarmarków rocznie), nieznacznie zmieniając herb miasta. Jest on bardzo podobny do herbu Mediolanu - matka Anny Jagiellonki królowa Bona Sforza była córką księcia Mediolanu Gian Galeazzo Sforzy.)

Zbudowany został "dwór królewski" - drewniany pałac z zabudowaniami gospodarczymi. W końcu XVI wieku miasto liczyło ponad 1000 mieszkańców.

Wiek XVII i XVIII

Coraz liczniej napływali do miasta koloniści żydowscy. Żydzi (także z sekty karaimów - pochodzącej z VIII w. i nie uznającej Talmudu), w XVIII wieku stanowili już około 40% ludności liczącego 1,5 tys. mieszkańców miasteczka (pierwsza synagoga powstała jeszcze w 1463 roku).

Po zniszczeniach, wywołanych wojnami kozackimi, najazdami Szwedów i Rosjan ocalała zaledwie 20% zabudowy miasta.

W III rozbiorze (1795) miasto zostało zagarnięte przez Rosję. Klucz prużański otrzymał od carycy Katarzyny II rosyjski generał-feldmarszałek Piotr Rumiancew-Zadunajski (1725-96), gubernator Ukrainy (od 1764), zwycięzca wojsk tureckich (1768-74), dowodzący częścią sił rosyjskich podczas tłumienia powstania kościuszkowskiego (1794), ktory wkrótce sprzedał go tajnemu radcy Jahminowi, od którego kupiła Prużany rodzina Szwejkowskich.

Wiek XIX

Miasto w 1817 r. liczyło 800 mieszkańców , 20 lat później już 5,5 tys. mieszkańców. Od połowy XIX w. w mieście odbywały się przedstawienia teatralne. Działał browar, garbarnia i młyn. Car ustanowił w tym czasie rosyjski herb miasta (1845). Podczas powstania styczniowego w okolicach Prużan walczyły polskie oddziały powstańcze (R. Rachińskiego, S. Sanchina i B. Rylskiego). 13 lutego 1863 powstańcy wyzwolili na krótko Prużany. Miasto zostało wkrótce strawione przez pożar (1863), w końcu XIX wieku liczyło ponad 7,5 tys. mieszkańców. Budowa linii kolejowej w końcu XIX wieku w odległości 13 km od miasta uniemożliwiła jego dalszy rozwój. Na przełomie XIX i XX wieku Prużany stały się ważnym ośrodkiem garncarstwa.

Wiek XX

W II Rzeczpospolitej Prużany były stolicą powiatu województwa poleskiego. 60% ludności żydowskiej zamieszkującej Prużany posiadało zdecydowaną większość we władzach samorządowych miasteczka, liczącego ponad 5 tys. mieszkańców.

19 września 1939 roku Prużany zajęły sowieckie oddziały 4 Armii komdywa Wasilija J. Czujkowa

Okupujacy Prużanę od 23 czerwca 1941 do 17 lipca 1944 Niemcy nałożyli początkowo na społeczność żydowską kontrybucję (500,000 rubli, 2 kilogramy złota i 10 kg srebra) płatną w ciągu 1 doby. W sierpniu 1941 utworzyli getto, z którego wywieziono Żydów do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Na miejscu zginęło ponad 4.000 Żydów. Miasto zostało prawie całkowicie zniszczone.

Najstarszą część miasta tworzą ulice Kobryńska (obecnie "Sowiecka") i Słonimska (obecnie "Komsomolska"), na skrzyżowaniu których znajdował się rynek. Pomiędzy nimi a rzeką Muchawiec znajdowało się centrum miasteczka z kościołem, cerkwią unicką i sądami (grodzkim i ziemskim). W latach 60-tych dawną synagogę zamieniono na elektrownię.

Zabytki

• Zespół pałacowy Szwykowskich - pałac w stylu willi włoskiej z 1 poł. XIX w. w majątku Szwykowskich. Po 1863 r. dobra skonfiskowane przez cara, a budynek przeznaczono na siedzibę powiatu. Zachowały się też dwie oficyny.
• Park krajobrazowy - o pow. 8 ha.
• Sukiennice
• Kościół katolicki p.w. (Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. ? św. Michała Archanioła), neoklasycystyczny z 1883 roku. Wikariuszem był tutaj obecny kardynał ks. Kazimierz Świątek. Sowieci, okupujący miasto od 1944 roku zamknęli kościół i przebudowali (1950) na dom kultury. 1 kwietnia 1993 został zwrócony wiernym.
• Cerkiew prawosławna św. Aleksandra Newskiego 1857-1880
• Kaplica cmentarna z 1852 r. i cmentarz katolicki
• Synagoga
• cmentarz żydowski

Demografia

Linki zewnętrzne

• strona kresowiaków o Prużanach

Szablon:Miasta Obwodu Brzeskiego