Zjawisko: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
LaaknorBot (dyskusja | edycje) m robot dodaje: az:İzah olunmayan fenomen |
m robot poprawia: ko:현상 (철학); zmiany kosmetyczne |
||
| Linia 3: | Linia 3: | ||
'''Zjawisko''', '''fenomen''' ([[Greka|gr.]] ''phainomenon'' obserwowany) – pojęcie [[filozofia|filozoficzne]] oznaczające to, co dane jest w [[poznanie zmysłowe|poznaniu zmysłowym]], a więc obrazy, dźwięki, zapachy, smaki itd. |
'''Zjawisko''', '''fenomen''' ([[Greka|gr.]] ''phainomenon'' obserwowany) – pojęcie [[filozofia|filozoficzne]] oznaczające to, co dane jest w [[poznanie zmysłowe|poznaniu zmysłowym]], a więc obrazy, dźwięki, zapachy, smaki itd. |
||
==Historia i filozofia nauki== |
== Historia i filozofia nauki == |
||
Jednym z celów filozofii i nauki antycznej Grecji było, wg [[Pierre Duhem|Duhema]], "uratowanie zjawisk", czyli takie wytłumaczenie działań natury, które będzie w zgodzie z tezami kosmologicznymi powszechnie uznanymi. Było to szczególnie widoczne w [[astronomia|astronomii]], gdzie wprowadzano skomplikowane hipotezy (np. istnienie [[deferent]]ów) aby, w zgodzie z obserwowanymi zjawiskami, zachować koherencję m.in. [[Teoria geocentryczna|teorii geocentrycznej]]. |
Jednym z celów filozofii i nauki antycznej Grecji było, wg [[Pierre Duhem|Duhema]], "uratowanie zjawisk", czyli takie wytłumaczenie działań natury, które będzie w zgodzie z tezami kosmologicznymi powszechnie uznanymi. Było to szczególnie widoczne w [[astronomia|astronomii]], gdzie wprowadzano skomplikowane hipotezy (np. istnienie [[deferent]]ów) aby, w zgodzie z obserwowanymi zjawiskami, zachować koherencję m.in. [[Teoria geocentryczna|teorii geocentrycznej]]. |
||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
W XX wieku, filozofowie brytyjscy ([[George Edward Moore|G. E. Moore]], [[Bertrand Russell]], [[Alfred Jules Ayer|A. J. Ayer]]) używali pojęcia ''[[sense data]]'', "dane zmysłowe", które to pojęcie określać miało to co "widzimy naprawdę". Uważano, że naiwnością jest twierdzenie, że obserwujemy rzeczy jako takie; w rzeczywistości obserwujemy wyłącznie dane zmysłowe, i tylko je. Pojęcie to jest dziś odrzucone (m.in. dzięki krytyce zaproponowanej przez [[John Langshaw Austin|J. L. Austina]] w ''Sense and Sensibilia'' w 1962 roku). Zastąpiono je po części pojęciem ''[[quale|qualii]]''. |
W XX wieku, filozofowie brytyjscy ([[George Edward Moore|G. E. Moore]], [[Bertrand Russell]], [[Alfred Jules Ayer|A. J. Ayer]]) używali pojęcia ''[[sense data]]'', "dane zmysłowe", które to pojęcie określać miało to co "widzimy naprawdę". Uważano, że naiwnością jest twierdzenie, że obserwujemy rzeczy jako takie; w rzeczywistości obserwujemy wyłącznie dane zmysłowe, i tylko je. Pojęcie to jest dziś odrzucone (m.in. dzięki krytyce zaproponowanej przez [[John Langshaw Austin|J. L. Austina]] w ''Sense and Sensibilia'' w 1962 roku). Zastąpiono je po części pojęciem ''[[quale|qualii]]''. |
||
==Filozofia fenomenu== |
== Filozofia fenomenu == |
||
Zjawiska często przeciwstawiane są nieobserwowalnej, ale dostępnej rozumowo rzeczywistości ([[Platon]]) bądź istocie rzeczy lub jako "rzecz dla nas" – niepoznawalnym [[rzecz sama w sobie|rzeczom samym w sobie]] przez [[ |
Zjawiska często przeciwstawiane są nieobserwowalnej, ale dostępnej rozumowo rzeczywistości ([[Platon]]) bądź istocie rzeczy lub jako "rzecz dla nas" – niepoznawalnym [[rzecz sama w sobie|rzeczom samym w sobie]] przez [[Immanuel Kant|Immanuela Kanta]]. |
||
W fenomenologii fenomen to to, co podmiotowi poznania jawi się bezpośrednio i naocznie - fenomenem może być nie tylko konkretny zespół spostrzeżeń zmysłowych, ale też konkretny dany zespół spostrzeżeń wewnętrznych. |
W fenomenologii fenomen to to, co podmiotowi poznania jawi się bezpośrednio i naocznie - fenomenem może być nie tylko konkretny zespół spostrzeżeń zmysłowych, ale też konkretny dany zespół spostrzeżeń wewnętrznych. |
||
==Zobacz też== |
== Zobacz też == |
||
*[[fenomenalizm]] |
*[[fenomenalizm]] |
||
*[[fenomenologia]] |
*[[fenomenologia]] |
||
| Linia 22: | Linia 22: | ||
*[[quale|qualia]] |
*[[quale|qualia]] |
||
==Bibliografia== |
== Bibliografia == |
||
*[[Pierre Duhem]], ''Sauver les phénomènes'', Paryż, J. Vrin, 2003 (1908). |
*[[Pierre Duhem]], ''Sauver les phénomènes'', Paryż, J. Vrin, 2003 (1908). |
||
*[[John Langshaw Austin]], ''Sense and Sensibilia'', 1962. |
*[[John Langshaw Austin]], ''Sense and Sensibilia'', 1962. |
||
[[Kategoria: |
[[Kategoria:Epistemologia]] |
||
[[Kategoria: |
[[Kategoria:Filozofia nauki]] |
||
[[Kategoria: |
[[Kategoria:Fenomenologia]] |
||
[[ |
[[Kategoria:Ontologia]] |
||
[[az:İzah olunmayan fenomen]] |
[[az:İzah olunmayan fenomen]] |
||
| Linia 41: | Linia 41: | ||
[[fa:پدیده]] |
[[fa:پدیده]] |
||
[[fr:Phénomène]] |
[[fr:Phénomène]] |
||
[[ko:현상]] |
[[ko:현상 (철학)]] |
||
[[hr:Pojava]] |
[[hr:Pojava]] |
||
[[io:Fenomeno]] |
[[io:Fenomeno]] |
||
Wersja z 12:52, 2 paź 2009
Zjawisko, fenomen (gr. phainomenon obserwowany) – pojęcie filozoficzne oznaczające to, co dane jest w poznaniu zmysłowym, a więc obrazy, dźwięki, zapachy, smaki itd.
Historia i filozofia nauki
Jednym z celów filozofii i nauki antycznej Grecji było, wg Duhema, "uratowanie zjawisk", czyli takie wytłumaczenie działań natury, które będzie w zgodzie z tezami kosmologicznymi powszechnie uznanymi. Było to szczególnie widoczne w astronomii, gdzie wprowadzano skomplikowane hipotezy (np. istnienie deferentów) aby, w zgodzie z obserwowanymi zjawiskami, zachować koherencję m.in. teorii geocentrycznej.
Według Galileusza zjawiska są jedynym przedmiotem nauki. W filozfii nauki pojęcie "zjawiska" bywa utożsamiane z pojęciem "zdarzenia".
W XX wieku, filozofowie brytyjscy (G. E. Moore, Bertrand Russell, A. J. Ayer) używali pojęcia sense data, "dane zmysłowe", które to pojęcie określać miało to co "widzimy naprawdę". Uważano, że naiwnością jest twierdzenie, że obserwujemy rzeczy jako takie; w rzeczywistości obserwujemy wyłącznie dane zmysłowe, i tylko je. Pojęcie to jest dziś odrzucone (m.in. dzięki krytyce zaproponowanej przez J. L. Austina w Sense and Sensibilia w 1962 roku). Zastąpiono je po części pojęciem qualii.
Zjawiska często przeciwstawiane są nieobserwowalnej, ale dostępnej rozumowo rzeczywistości (Platon) bądź istocie rzeczy lub jako "rzecz dla nas" – niepoznawalnym rzeczom samym w sobie przez Immanuela Kanta.
W fenomenologii fenomen to to, co podmiotowi poznania jawi się bezpośrednio i naocznie - fenomenem może być nie tylko konkretny zespół spostrzeżeń zmysłowych, ale też konkretny dany zespół spostrzeżeń wewnętrznych.
Zobacz też
Bibliografia
- Pierre Duhem, Sauver les phénomènes, Paryż, J. Vrin, 2003 (1908).
- John Langshaw Austin, Sense and Sensibilia, 1962.