Johann Eck

Jan Eck

Jan Mayer von Eck (13 listopada 1486, zm. 13 lutego 1543) – teolog, obrońca tradycyjnego katolicyzmu podczas reformacji, zaciekły przeciwnik Marcina Lutra.

O edukację Jana zadbał jego wuj, Marcin Mayer, duchowny parafii w Rottenburgu. W wieku 12 lat posłał go na Uniwersytet w Heidelbergu, a następnie w Tübingen. Jan studiował tam nauki teologiczne i ekonomiczne, w 1501 wyjechał jednak z powodu plagi i osiadł we Freiburgu, najpierw jako student teologii i prawa, później jako wykładowca. W 1508 wszedł do stanu duchownego w Strasburgu i po dwóch latach później otrzymał doktorat z teologii.

W 1506 roku opublikował swoją pierwszą pracę, dał się też poznać jako mówca i orator. W późniejszych latach wydawał liczne publikacje (szczególnie broniąc tradycyjnej katolickiej wizji predestynacji), jak również komentarze Biblii.

Debata lipska

W 1519 roku odbyła się słynna debata lipska między Eckiem, a Lutrem, podczas której ten pierwszy był zobowiązany ośmieszać luterańskie tezy. Z tegfo okresu pochodzi opis postaci i charakteru Ecka, napisany przez bezstronnego naocznego świadka Moselanusa:

Eck jest człowiekiem wysokiej i barczystej postawy, ma silny, prawdziwie niemiecki głos, silną budowę tak iż nie tylko do teatru, ale także i na herolda w wojsku by się nadawał. Jednak głos jego jest bardziej gruby niż doniosły, i nie ma bynajmniej tego czystego dźwięku jaki Fabiusz i Cycero zachwalają. Usta, oczy i cała twarz jego każą prędzej domyślać się w nim rzeźnika lub żołnierza niż teologa. Co zaś się jego głowy tyczy to ma on wyborną pamięć. Gdyby jednak rozum jego był równie wyborny, byłby doskonałym człowiekiem. Brak mu jednak talentu szybkiego pojmowania rzeczy, tudzież bystrości myślenia, bez czego wszystkie inne zdolności są niczym. Do tego jeszcze przytacza w czasie dyskusji tyle wyroków biblijnych, tyle zdań nauczycieli Kościoła i różnych innych argumentów bez jakiegokolwiek względu na ich treść, bynajmniej o to nie dbając, jak bardzo są one oziębłe, jak do rzeczy nie pasują, jak są udane i sofistyczne ... Przy tym odznacza się niesłychanym zuchwalstwem, które potrafi nader podstępnie przykrywać. Znalazłszy się bowiem w kłopocie porzuca naraz swój temat i natychmiast gada o czymś innym; niekiedy znowu przywłaszcza sobie nagle zdanie przeciwnika ubierając je w inne słowa, a swoje niedorzeczne twierdzenia z niezmierną przebiegłością wkłada w jego usta.

Dyskusja w Lipsku wykazała niemożliwość pogodzenia stanowiska Lutra z tradycyjnym nauczaniem Kościoła rzymskiego przede wszystkim odnośnie władzy papieskiej. Eck w przeciwieństwie do Lutra uważał, że tylko władza papieska jest gwarantej jedności Kościoła, dlatego posunął się do zaatakowania Lutra podejrzeniem o powtarzanie niektórych poglądów Husa. Luter przyznał, że niektóre artykuły Husa potępione na Soborze w Konstancji są "całkowicie chrześcijańskie", co Eck łatwo wykorzystał do ośmieszenia Lutra jako heretyka powtarzającego nauki potępione na Soborze w Konstancji w 1415 r.

Debata trwała 18 dni - i została przerwana przez księcia Jerzego. Eck ogłosił się jej zwycięzcą i odbierał prezenty i honory z rąk przełożonych i możnych.

Dodatkowym czynnikiem gorliwości Ecka były kwestie finansowe - Eck działał także w interesie bankierskiiej rodziny Fuggierów z Augsburga, którzy zabezpieczali i realizowali transakcje finansowe pomiędzy Włochami a Niemcami, w tym także sprzedaż odpustów.

Potępienie Lutra i jego zwolenników

Eck następnie udał się do Rzymu, gdzie użył wszelkich wpływów, by doprowadzić do potępienia Lutra i jego zwolenników. Efektem jego zabiegów, realizowanych z pomocą kardynałów: Aleandra, Kajetana, Prieriasa oraz Campeggio, były cztery posiedzenia konsystorza, na których opracowano bullę Exsurge_Domine. Eck był także jedną z osób, której powierzono nadzór nad promulgacją i wejściem w życie tej bulli.

Promulgacja bulli przebiegała bez przeszkód we Włoszech i południowych Niemczech, jednak w północnych Mienczech napotkał na silny opór - m.in. w Lipsku studenci Uniwersytetu publicznie wyśmiali go i zniszczyli bullę, a sam Eck musiał się ratować ucieczką do pobliskiego klasztoru.

Dalsza działalność Ecka

Eck w swoich wypowiedziach wygłaszał czasami tezy niezgodne z nauką Kościoła rzymskiego - szczególnie w kwestiach dotyczących wolności woli i usprawiedliwienia, w których bronił semipelagianizmu. Niektóre jego poglądy zostały potępione na Soborze Trydenckim (dekret o Usprawiedliwieniu), bez wymieniania go jako ich autora.

Eck przeszedł do historii jako jeden z pierwszych teologów, którzy zrozumieli doniosłość i potencjał nauk Lutra. Dlaego też dokładał wszelkich starań, by utrzymać tradycyjny porządek rzeczy.

Zmarł w Ingolstadt, do ostatnich dni walcząc o tradycyjną postać Kościoła.