Wikipedysta:Barbara Adamczewska/Jan Henryk Obrąpalski

Jan Henryk Obrąpalski (ur. 13 lipca 1881w Warszawie), wielce zasłużony polski inżynier elektryk, nauczyciel akademicki i wychowawca, absolwent Wydziału Mechanicznego Instytutu Technologicznego w Petersburgu (rocznik 1904) oraz dwuletnich studiów z dziedziny elektrotechniki i termodynamiki na Politechnice w Charlottenburgu (Berlin). Od 1908 pracował w sosnowieckim oddziale firmy Siemens, a następnie od 1911 w Towarzystwie Górniczym Saturn w Czeladzi, w skład którego wchodziły wówczas trzy kopalnie węgla kamiennego: Jowisz, Saturn i Mars. Przeszedł wszystkie szczeble od asystenta ruchu maszynowego poprzez Kierownika Wydziału Elektromechanicznego do członka dyrekcji. Pod jego kierownictwem zelektryfikowano te kopalnie (wskaźnik elektryfikacji wynosił 76%) oraz zaprojektowano i wybudowano w 1912 elektrownię Kop. Jowisz, jedną z największych i najnowocześniejszych elektrowni przemysłowych w Europie. Oprócz pracy zawodowej działał aktywnie w stowarzyszeniach technicznych . Był inicjatorem założenia w 1911 Koła Elektrotechników w Sosnowcu wchodzącego w skład Sekcji Górniczo – Hutniczej Warszawskiego Oddziału Towarzystwa Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu. Po odzyskaniu niepodległości działał w SEP na szczeblu oddziałowym i w Zarządzie Głównym. W okresie od 1923 do 1926 był członkiem Komisji Elektryfikacji Polskiego Zagłębia Węglowego, która przygotowała stosowny memoriał dla Ministerstwa Robót Publicznych. W kadencji 1929/1930 był członkiem ZG SEP, w 1934 Prezesem SEP, a w1935 Wiceprezesem SEP. W 1938 – 1939 był prezesem OZW SEP w Katowicach i organizatorem X Jubileuszowego Zjazdu SEP w czerwcu 1939. Oprócz pracy w SEP był w okresie 1929 – 1934 przewodniczącym Koła Elektryków przy Stowarzyszeniu Polskich Inżynierów i Techników Województwa Śląskiego. Brał również aktywny udział w pracach Polskiego Komitetu Energetycznego i Polskiego Komitetu Normalizacyjnego.

W 1924 objął wykłady z elektrotechniki górniczo – hutniczej i napędów elektrycznych na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej, a w 1928 został mianowany docentem uzyskując rok później habilitacje, piątą na Wydziale Elektrycznym PW.

Od 1927 był dyrektorem Stowarzyszenia Dozoru Kotłów Parowych (SDKP) w Katowicach. Przekształcił je z instytucji o charakterze nadzorczym w uznaną w całym kraju placówkę naukowo – badawczą posiadającą oprócz działów kotłowego i elektrotechnicznego dział cieplny i laboratorium chemiczne specjalizujące się w badaniach paliw i wody w zakładach przemysłowych i elektrowniach. Niemałe były Jego osiągnięcia w dziedzinie polonizacji przemysłu i kadry technicznej Firm na Górnym Śląsku. SDKP stała się swego rodzaju studium podyplomowym dla młodych polskich inżynierów przybywających z całego kraju. Spełnianie tych obywatelskich obowiązków było przyczyną nie przyjęcia oferowanej Mu w 1932 przez Politechnikę Warszawską Katedry Urządzeń Elektrycznych po zmarłym prof. Odrowążu – Wysockim oraz tytułu profesora zwyczajnego. Podczas pobytu na Śląsku zajmował się także problematyką metodyki tworzenia planów elektryfikacji kraju i.  planowania rozwoju elektroenergetyki. Były to wówczas dziedziny rozwijane w ówczesnej Europie.

Lata wojny i okupacji spędził w Warszawie, gdzie nawiązał kontakty z działającym w konspiracji urzędującym Prezesem SEP Kazimierzem Szpotańskim. W porozumieniu z nim stworzył i kierował pracami dwunastoosobowego zespołu, który opracował Program Elektryfikacji Polski do roku 1960. W programie tym wykorzystano nie tylko zdobycze najnowszej wiedzy technicznej, ale i stworzono syntezę techniczną, ekonomiczną i polityczną narodowej gospodarki. Przyjęto przy tym zachodnie granice Polski na Odrze i Nysie, a przedwojenne wschodnie. Było to zgodne z ówczesnymi poglądami zarówno polskiego rządu emigracyjnego, jak i Delegatury na Kraj. Plan ten stanowił nie tylko w części podstawę do planu trzyletniego powojennej odbudowy kraju, ale i korzystano z niego wiele lat później lokalizując nowe elektrownie.

W 1945 powrócił do Katowic na stanowisko dyrektora nowego Śląskiego Biura Dozoru Kotłów, jednak nie mogąc pogodzić się z warunkami jakie wynikały z wymagań nowych władz zrezygnował z pracy w dozorze kotłów i od 1946 przeniósł się na Politechnikę Śląską do Gliwic, gdzie został profesorem kontraktowym, a od 1948 profesorem nadzwyczajnym na Wydziale Elektrycznym organizując pierwszą w Polsce Katedrę Energetyki, przekształconą później w Katedrę Elektryfikacji Zakładów Przemysłowych.

Jak świadczą o tym świadectwa Jego studentów, jako wykładowca mówił jasno i zrozumiale, posługując się piękną polszczyzną. Unikał teoretycznych zawiłości wymagając zrozumienia fizykalnej strony zjawisk. Przytaczając wiele przykładów ze swej praktyki zawodowej, dawał wiele praktycznych rad życiowych. Należał do tych nielicznych nauczycieli akademickich, którzy ściśle wiązali nauczanie z realiami przemysłowymi kojarząc technikę z ekonomiczną stroną procesów.

Ściśle współpracował także z ciężkim przemysłem Śląska, a zwłaszcza z przemysłem górniczym i Głównym Instytutem Górnictwa, w których, podobnie jak przed wojną cieszył się autorytetem i olbrzymim szacunkiem. Brał udział w pracach Komitetu Elektryfikacji Polski w latach 1957 – 1958, Państwowej Rady Energetycznej. Posiadał znaczący dorobek publikacyjny liczący ponad 50 artykułów w czasopismach naukowo – technicznych oraz siedem książek, z których Elektryczne maszyny wyciągowe i Gospodarka energetyczna doczekały się trzech wydań.

Jan H. Obrąpalski został w 1956 profesorem zwyczajnym nauk technicznych. Był dwukrotnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1937, 1955). W 1959 otrzymał pośmiertnie godność Członka Honorowego SEP. Zmarł w grudniu 1958 w Wiśle i został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.