Wikipedysta:Maksymilian Sielicki/brudnopis5: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Zaręba 2018
drobne redakcyjne
Linia 8: Linia 8:
Psychologia bada umysł i zachowanie, a jej historia jako nauki rozpoczęła się w XIX wieku.
Psychologia bada umysł i zachowanie, a jej historia jako nauki rozpoczęła się w XIX wieku.


== Wstęp ==
Słowo ''psychologia'' było znane w mowie już w połowie XVI wieku, aczkolwiek w piśmie pojawiło się po raz pierwszy w rozprawie niemieckiego filozofia i logika Rudolfa Gocleniusa{{odn|Stachowski|2006|s=27}}. Hermann von Ebbinghaus był pierwszym psychologiem, który użył eksperymentu jako metody badawczej badając procesy pamięciowe{{odn|Stachowski|2006|s=25}}.
Słowo ''psychologia'' było znane w mowie już w połowie XVI wieku, aczkolwiek w piśmie pojawiło się po raz pierwszy w rozprawie niemieckiego filozofia i logika Rudolfa Gocleniusa{{odn|Stachowski|2006|s=27}}. Hermann von Ebbinghaus był pierwszym psychologiem, który użył eksperymentu jako metody badawczej badając procesy pamięciowe{{odn|Stachowski|2006|s=25}}.


== Wundt i następcy ==
Wilhelm Wundt w 1879 roku założył na Uniwersytecie Lipskim pracownię eksperymentalnych badań psychologicznych, przekształconą trzy lata później w Insytut Psychologii, i tamże powstały pierwsze doktoraty w dziedzinie psychologii{{odn|Stachowski|2006|s=26}}. Wundt w odróżnieniu od jemu współczesnych był zdania, że zjawisk psychicznych nie da się zredukować do procesów fizjologicznych i uważał, że należy użyć eksperymentu jako metody badawczej{{odn|Stachowski|2006|s=27-29}}. Wundt rozszerzył również pole badania psychologii empirycznej – lub tego, co dotychczas można było nazwać psychologią – do opisów statystycznych charakterów i popędów ludzkich, obserwacji życia codziennego oraz opisów ras, plemion, religii, obyczajów i języków{{odn|Stachowski|2006|s=31-32}}. W końcowym okresie pracy naukowej Wundt wypracował program dwóch psychologii: eksperymentalnej, indywidualnej, fizjologicznej oraz historyczno-kulturowej, ''Völkerpsychologie'', i przewidywał, że ta druga zepchnie pierwszą na drugi plan{{odn|Stachowski|2006|s=32}}.
Wilhelm Wundt w 1879 roku założył na Uniwersytecie Lipskim pracownię eksperymentalnych badań psychologicznych, przekształconą trzy lata później w Insytut Psychologii, i tamże powstały pierwsze doktoraty w dziedzinie psychologii{{odn|Stachowski|2006|s=26}}. Wundt w odróżnieniu od jemu współczesnych był zdania, że zjawisk psychicznych nie da się zredukować do procesów fizjologicznych i uważał, że należy użyć eksperymentu jako metody badawczej{{odn|Stachowski|2006|s=27-29}}. Wundt rozszerzył również pole badania psychologii empirycznej – lub tego, co dotychczas można było nazwać psychologią – do opisów statystycznych charakterów i popędów ludzkich, obserwacji życia codziennego oraz opisów ras, plemion, religii, obyczajów i języków{{odn|Stachowski|2006|s=31-32}}. W końcowym okresie pracy naukowej Wundt wypracował program dwóch psychologii: eksperymentalnej, indywidualnej, fizjologicznej oraz historyczno-kulturowej, ''Völkerpsychologie'', i przewidywał, że ta druga zepchnie pierwszą na drugi plan{{odn|Stachowski|2006|s=32}}.


Linia 15: Linia 17:


Przeciwna Wundtowskiej psychologii treści była również austriacka szkoła psychologii aktów, której głównym przedstawicielem był Franz Brentano{{odn|Stachowski|2006|s=35}}. Brentano był zdania, że psychologiia nie musi być nierozerwalnie związana z fizjologią, aby stanowić naukę i za główny przedmiot psychologii uważał aktywne i intencjonalne doświadczenie{{odn|Stachowski|2006|s=36}}. Pracę teoretyczną stawiał wyżej od eksperymentu{{odn|Stachowski|2006|s=36}}. Oddziałał na Husserla i jego fenomenologię, a także na polskiego psychologa Kazimierza Twardowskiego{{odn|Stachowski|2006|s=36}}.
Przeciwna Wundtowskiej psychologii treści była również austriacka szkoła psychologii aktów, której głównym przedstawicielem był Franz Brentano{{odn|Stachowski|2006|s=35}}. Brentano był zdania, że psychologiia nie musi być nierozerwalnie związana z fizjologią, aby stanowić naukę i za główny przedmiot psychologii uważał aktywne i intencjonalne doświadczenie{{odn|Stachowski|2006|s=36}}. Pracę teoretyczną stawiał wyżej od eksperymentu{{odn|Stachowski|2006|s=36}}. Oddziałał na Husserla i jego fenomenologię, a także na polskiego psychologa Kazimierza Twardowskiego{{odn|Stachowski|2006|s=36}}.

⚫
Max Wertheimer, Wolfgang Köhler i Kurt Koffka utworzyli ''Gestaltpsychologie'', czyli psychologię postaci, zwaną również gestaltyzmem{{odn|Stachowski|2006|s=37}}. Jej początkiem jest rok 1910, kiedy Wetheimer rozpoczął badania nad procesami postrzegania, m.in. nad percepcją ruchu pozornego{{odn|Stachowski|2006|s=37}}. Głównym spostrzeżeniem gestaltyzmu jest jest pierwszeństwo całości nad częściami składowymi{{odn|Stachowski|2006|s=37}}.


W opozycji do poglądów Wundta w Ameryce powstał funkcjonalizm, głoszący, że umysł ludzki jest narzędziem przystosowania się do zmieniającego się środowiska{{odn|Stachowski|2006|s=39-42}}. Jego najwybitniejszymi przedstawicielami byli Granville S. Hall, William James i Hugo Münsterberg{{odn|Stachowski|2006|s=40-41}}.
W opozycji do poglądów Wundta w Ameryce powstał funkcjonalizm, głoszący, że umysł ludzki jest narzędziem przystosowania się do zmieniającego się środowiska{{odn|Stachowski|2006|s=39-42}}. Jego najwybitniejszymi przedstawicielami byli Granville S. Hall, William James i Hugo Münsterberg{{odn|Stachowski|2006|s=40-41}}.


== Gestaltyzm ==
⚫
Max Wertheimer, Wolfgang Köhler i Kurt Koffka utworzyli ''Gestaltpsychologie'', czyli psychologię postaci, zwaną również gestaltyzmem{{odn|Stachowski|2006|s=37}}. Jej początkiem jest rok 1910, kiedy Wetheimer rozpoczął badania nad procesami postrzegania, m.in. nad percepcją ruchu pozornego{{odn|Stachowski|2006|s=37}}. Głównym spostrzeżeniem gestaltyzmu jest jest pierwszeństwo całości nad częściami składowymi{{odn|Stachowski|2006|s=37}}.

== Behawioryzm ==
Na początku XX wieku amerykański badacz John B. Watson zaczął głosić poglądy, że ponad półwieku badań eksperymentalnych nad świadomością nie przyniosło żadnych znaczących wyników oraz zastosowań i zamiast niej konieczne jest badanie zachowania{{odn|Stachowski|2006|s=42}}. Zdaniem Watsona, świadomości nie można zbadać eksperymentalnie, należy również odrzucić introspekcję jako metodę badań{{u|uw1}}{{odn|Stachowski|2006|s=42-45}}. Zamiast posługiwać się pojęciami takimi jak świadomość, stany psychiczne, introspekcja treści świadomości itp., należy używać terminów takich jak bodziec i reakcja, nawyk, odruch warunkowy itd{{odn|Stachowski|2006|s=43}}. Behawioryzm wywodzi się z psychologii porównawczej zachowania zwierząt{{odn|Stachowski|2006|s=45}}.
Na początku XX wieku amerykański badacz John B. Watson zaczął głosić poglądy, że ponad półwieku badań eksperymentalnych nad świadomością nie przyniosło żadnych znaczących wyników oraz zastosowań i zamiast niej konieczne jest badanie zachowania{{odn|Stachowski|2006|s=42}}. Zdaniem Watsona, świadomości nie można zbadać eksperymentalnie, należy również odrzucić introspekcję jako metodę badań{{u|uw1}}{{odn|Stachowski|2006|s=42-45}}. Zamiast posługiwać się pojęciami takimi jak świadomość, stany psychiczne, introspekcja treści świadomości itp., należy używać terminów takich jak bodziec i reakcja, nawyk, odruch warunkowy itd{{odn|Stachowski|2006|s=43}}. Behawioryzm wywodzi się z psychologii porównawczej zachowania zwierząt{{odn|Stachowski|2006|s=45}}.


Z połączenia behawioryzmu i europejskiego neopozytywizmu powstał neobehawioryzm{{odn|Stachowski|2006|s=48}}.
Z połączenia behawioryzmu i europejskiego neopozytywizmu powstał neobehawioryzm{{odn|Stachowski|2006|s=48}}.


== Psychoanaliza ==
Kiedy? zaczęła dochodzić do głosu psychoanaliza, zgodnie z którą psychika jest sama w sobie głównie nieświadoma{{odn|Stachowski|2006|s=52}}. Jej twórca, Zygmunt Freud, dzielił osobowość na id, ego i superego{{odn|Stachowski|2006|s=53}}. Na podstawie objawów histerycznych, marzeń sennych i czynności pomyłkowych, psychoanaliza miała dawać wgląd do świadomej duszy{{odn|Stachowski|2006|s=53}}. Podstawową metodą psychoanalizy są swobodne skojarzenia{{odn|Stachowski|2006|s=54}}. Psychoanaliza u swych początków miała aspiracje naukowe, ale z biegiem czasu coraz bardziej odchodziła od naukowości{{odn|Stachowski|2006|s=54}}.
Kiedy? zaczęła dochodzić do głosu psychoanaliza, zgodnie z którą psychika jest sama w sobie głównie nieświadoma{{odn|Stachowski|2006|s=52}}. Jej twórca, Zygmunt Freud, dzielił osobowość na id, ego i superego{{odn|Stachowski|2006|s=53}}. Na podstawie objawów histerycznych, marzeń sennych i czynności pomyłkowych, psychoanaliza miała dawać wgląd do świadomej duszy{{odn|Stachowski|2006|s=53}}. Podstawową metodą psychoanalizy są swobodne skojarzenia{{odn|Stachowski|2006|s=54}}. Psychoanaliza u swych początków miała aspiracje naukowe, ale z biegiem czasu coraz bardziej odchodziła od naukowości{{odn|Stachowski|2006|s=54}}.


Z psychoanalizy wyrosły psychologia indywidualna stworzona przed Alfreda Adlera i psychologia analityczna Karola Gustawa Junga{{odn|Stachowski|2006|s=55}}. Adler uważał, że motorem działania człowieka jest świadomość niepełnosprawności i potrzeba działań kompensacyjnych w kierunku "dążenia do mocy", nadto uwarunkowania społeczne dominują nad biologicznymi{{odn|Stachowski|2006|s=55}}. Jung natomiast przykładał mniejszą wagę do charaketerystycznej dla psychoanalizy panseksualności, a większą do nieświadomości, na którą składają się tzw. archetypy, będące wytworem wrodzonych form i instynktów{{odn|Stachowski|2006|s=55}}. Za główny cel człowieka uznawał tzw. indywiduację, czyli samorozwój człowieka{{odn|Stachowski|2006|s=56}}.
Z psychoanalizy wyrosły psychologia indywidualna stworzona przed Alfreda Adlera i psychologia analityczna Karola Gustawa Junga{{odn|Stachowski|2006|s=55}}. Adler uważał, że motorem działania człowieka jest świadomość niepełnosprawności i potrzeba działań kompensacyjnych w kierunku "dążenia do mocy", nadto uwarunkowania społeczne dominują nad biologicznymi{{odn|Stachowski|2006|s=55}}. Jung natomiast przykładał mniejszą wagę do charaketerystycznej dla psychoanalizy panseksualności, a większą do nieświadomości, na którą składają się tzw. archetypy, będące wytworem wrodzonych form i instynktów{{odn|Stachowski|2006|s=55}}. Za główny cel człowieka uznawał tzw. indywiduację, czyli samorozwój człowieka{{odn|Stachowski|2006|s=56}}.


== Psychologia humanistyczna ==
W reakcji na ograniczenia psychoanalizy i behawiaryzmu, w połowie XX wieku będących w rozkwicie, wyłoniła się psychologia humanistyczna, której przedmiotem swego zainteresowania obejmowała zagadnienia takie jak tożsamość, autonomia, zdrowie psychiczne czy twórczość, które były pomijane przez dwie wymienione podejścia{{odn|Stachowski|2006|s=56}}. Psychologia humanistyczna, której głównym przedstawicielem był Abraham Maslow (1908–1970), przedstawiała koncepcję człowieka jako osoby formującej samą siebie z własnego wyboru, a biologiczna natura człowieka jest raczej dobra lub przynajmniej neutralna, dlatego też nie należy jej tłumić, lecz ją rozwijać w procesie samoaktualizacji, będącej możliwie najlepszym wykorzystaniem swych możliwości w danych okolicznościach życiowych{{odn|Stachowski|2006|s=58}}
W reakcji na ograniczenia psychoanalizy i behawiaryzmu, w połowie XX wieku będących w rozkwicie, wyłoniła się psychologia humanistyczna, której przedmiotem swego zainteresowania obejmowała zagadnienia takie jak tożsamość, autonomia, zdrowie psychiczne czy twórczość, które były pomijane przez dwie wymienione podejścia{{odn|Stachowski|2006|s=56}}. Psychologia humanistyczna, której głównym przedstawicielem był Abraham Maslow (1908–1970), przedstawiała koncepcję człowieka jako osoby formującej samą siebie z własnego wyboru, a biologiczna natura człowieka jest raczej dobra lub przynajmniej neutralna, dlatego też nie należy jej tłumić, lecz ją rozwijać w procesie samoaktualizacji, będącej możliwie najlepszym wykorzystaniem swych możliwości w danych okolicznościach życiowych{{odn|Stachowski|2006|s=58}}


Wersja z 22:06, 6 wrz 2020

Szablon:Cytat box

Psychologia bada umysł i zachowanie, a jej historia jako nauki rozpoczęła się w XIX wieku.

Wstęp

Słowo psychologia było znane w mowie już w połowie XVI wieku, aczkolwiek w piśmie pojawiło się po raz pierwszy w rozprawie niemieckiego filozofia i logika Rudolfa Gocleniusa[1]. Hermann von Ebbinghaus był pierwszym psychologiem, który użył eksperymentu jako metody badawczej badając procesy pamięciowe[2].

Wundt i następcy

Wilhelm Wundt w 1879 roku założył na Uniwersytecie Lipskim pracownię eksperymentalnych badań psychologicznych, przekształconą trzy lata później w Insytut Psychologii, i tamże powstały pierwsze doktoraty w dziedzinie psychologii[3]. Wundt w odróżnieniu od jemu współczesnych był zdania, że zjawisk psychicznych nie da się zredukować do procesów fizjologicznych i uważał, że należy użyć eksperymentu jako metody badawczej[4]. Wundt rozszerzył również pole badania psychologii empirycznej – lub tego, co dotychczas można było nazwać psychologią – do opisów statystycznych charakterów i popędów ludzkich, obserwacji życia codziennego oraz opisów ras, plemion, religii, obyczajów i języków[5]. W końcowym okresie pracy naukowej Wundt wypracował program dwóch psychologii: eksperymentalnej, indywidualnej, fizjologicznej oraz historyczno-kulturowej, Völkerpsychologie, i przewidywał, że ta druga zepchnie pierwszą na drugi plan[6].

Szkoła würzburska, tworzona przez psychologów takich jak Oswald Külpe, Narziss Ach oraz Karl Bühler, częściowo przejęła dorobek Wunda, lecz kontestowała metodologię Wundta i rozszerzała zakres badań eksperymentalnych[7]. ??? "nienaoczne składniki myślenia" ??? Psychologowie würzburscy odrzucili psychologię asocjacjonistyczną, wedle której procesy psychiczne przebiegają zgodnie z tzw. prawami kojarzenia[8] ??? tendencja determinująca ??? Pomimo nowatorskiego podejścia, szkoła würzburska nie pozostawiła systematycznego ujęcia swoich wyników[8].

Przeciwna Wundtowskiej psychologii treści była również austriacka szkoła psychologii aktów, której głównym przedstawicielem był Franz Brentano[9]. Brentano był zdania, że psychologiia nie musi być nierozerwalnie związana z fizjologią, aby stanowić naukę i za główny przedmiot psychologii uważał aktywne i intencjonalne doświadczenie[10]. Pracę teoretyczną stawiał wyżej od eksperymentu[10]. Oddziałał na Husserla i jego fenomenologię, a także na polskiego psychologa Kazimierza Twardowskiego[10].

W opozycji do poglądów Wundta w Ameryce powstał funkcjonalizm, głoszący, że umysł ludzki jest narzędziem przystosowania się do zmieniającego się środowiska[11]. Jego najwybitniejszymi przedstawicielami byli Granville S. Hall, William James i Hugo Münsterberg[12].

Gestaltyzm

Max Wertheimer, Wolfgang Köhler i Kurt Koffka utworzyli Gestaltpsychologie, czyli psychologię postaci, zwaną również gestaltyzmem[13]. Jej początkiem jest rok 1910, kiedy Wetheimer rozpoczął badania nad procesami postrzegania, m.in. nad percepcją ruchu pozornego[13]. Głównym spostrzeżeniem gestaltyzmu jest jest pierwszeństwo całości nad częściami składowymi[13].

Behawioryzm

Na początku XX wieku amerykański badacz John B. Watson zaczął głosić poglądy, że ponad półwieku badań eksperymentalnych nad świadomością nie przyniosło żadnych znaczących wyników oraz zastosowań i zamiast niej konieczne jest badanie zachowania[14]. Zdaniem Watsona, świadomości nie można zbadać eksperymentalnie, należy również odrzucić introspekcję jako metodę badań[a][15]. Zamiast posługiwać się pojęciami takimi jak świadomość, stany psychiczne, introspekcja treści świadomości itp., należy używać terminów takich jak bodziec i reakcja, nawyk, odruch warunkowy itd[16]. Behawioryzm wywodzi się z psychologii porównawczej zachowania zwierząt[17].

Z połączenia behawioryzmu i europejskiego neopozytywizmu powstał neobehawioryzm[18].

Psychoanaliza

Kiedy? zaczęła dochodzić do głosu psychoanaliza, zgodnie z którą psychika jest sama w sobie głównie nieświadoma[19]. Jej twórca, Zygmunt Freud, dzielił osobowość na id, ego i superego[20]. Na podstawie objawów histerycznych, marzeń sennych i czynności pomyłkowych, psychoanaliza miała dawać wgląd do świadomej duszy[20]. Podstawową metodą psychoanalizy są swobodne skojarzenia[21]. Psychoanaliza u swych początków miała aspiracje naukowe, ale z biegiem czasu coraz bardziej odchodziła od naukowości[21].

Z psychoanalizy wyrosły psychologia indywidualna stworzona przed Alfreda Adlera i psychologia analityczna Karola Gustawa Junga[22]. Adler uważał, że motorem działania człowieka jest świadomość niepełnosprawności i potrzeba działań kompensacyjnych w kierunku "dążenia do mocy", nadto uwarunkowania społeczne dominują nad biologicznymi[22]. Jung natomiast przykładał mniejszą wagę do charaketerystycznej dla psychoanalizy panseksualności, a większą do nieświadomości, na którą składają się tzw. archetypy, będące wytworem wrodzonych form i instynktów[22]. Za główny cel człowieka uznawał tzw. indywiduację, czyli samorozwój człowieka[23].

Psychologia humanistyczna

W reakcji na ograniczenia psychoanalizy i behawiaryzmu, w połowie XX wieku będących w rozkwicie, wyłoniła się psychologia humanistyczna, której przedmiotem swego zainteresowania obejmowała zagadnienia takie jak tożsamość, autonomia, zdrowie psychiczne czy twórczość, które były pomijane przez dwie wymienione podejścia[23]. Psychologia humanistyczna, której głównym przedstawicielem był Abraham Maslow (1908–1970), przedstawiała koncepcję człowieka jako osoby formującej samą siebie z własnego wyboru, a biologiczna natura człowieka jest raczej dobra lub przynajmniej neutralna, dlatego też nie należy jej tłumić, lecz ją rozwijać w procesie samoaktualizacji, będącej możliwie najlepszym wykorzystaniem swych możliwości w danych okolicznościach życiowych[24]

Uwagi

  1. ↑ Przed Watsonem potrzebę odrzucenia introspekcji głosił również William James. Zob. Stachowski, s. 45.

Przypisy

  1. ↑ Stachowski 2006 ↓, s. 27.
  2. ↑ Stachowski 2006 ↓, s. 25.
  3. ↑ Stachowski 2006 ↓, s. 26.
  4. ↑ Stachowski 2006 ↓, s. 27-29.
  5. ↑ Stachowski 2006 ↓, s. 31-32.
  6. ↑ Stachowski 2006 ↓, s. 32.
  7. ↑ Stachowski 2006 ↓, s. 33-35.
  8. ↑ a b Stachowski 2006 ↓, s. 34.
  9. ↑ Stachowski 2006 ↓, s. 35.
  10. ↑ a b c Stachowski 2006 ↓, s. 36.
  11. ↑ Stachowski 2006 ↓, s. 39-42.
  12. ↑ Stachowski 2006 ↓, s. 40-41.
  13. ↑ a b c Stachowski 2006 ↓, s. 37.
  14. ↑ Stachowski 2006 ↓, s. 42.
  15. ↑ Stachowski 2006 ↓, s. 42-45.
  16. ↑ Stachowski 2006 ↓, s. 43.
  17. ↑ Stachowski 2006 ↓, s. 45.
  18. ↑ Stachowski 2006 ↓, s. 48.
  19. ↑ Stachowski 2006 ↓, s. 52.
  20. ↑ a b Stachowski 2006 ↓, s. 53.
  21. ↑ a b Stachowski 2006 ↓, s. 54.
  22. ↑ a b c Stachowski 2006 ↓, s. 55.
  23. ↑ a b Stachowski 2006 ↓, s. 56.
  24. ↑ Stachowski 2006 ↓, s. 58.

Bibliografia

  • Ryszard Stachowski: Historia psychologii: Od Wundta do czasów najnowszych. W: Psychologia. Podręcznik akademicki. Jan Strelau (redaktor naukowy). T. 1: Podstawy psychologii. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2006. ISBN 83-87957-04-6.
  • Joanna Zaręba: Krótka historia psychologii. Wyd. drugie. Warszawa: Wydawnictwo RM, 2018, s. 304. ISBN 978-83-7773-907-5.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedysta:Maksymilian_Sielicki/brudnopis5&oldid=60795826”