Szczeciogonek eukaliptusowy
| Stipiturus mallee[1] | |
| A. J. Campbell, 1908 | |
_(8079650268).jpg) Samiec | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
szczeciogonek eukaliptusowy |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Szczeciogonek eukaliptusowy[3] (Stipiturus mallee) – gatunek małego ptaka z rodziny chwostkowatych (Maluridae). Występuje w południowo-wschodniej Australii. Zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał Archibald James Campbell w 1908 na łamach czasopisma „Emu”. Holotyp pochodził z okolic Hopetoun w stanie Wiktoria[4][5]. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Stipiturus mallee[4]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) podtrzymuje tę nazwę[6]. Szczeciogonek eukaliptusowy wraz z dwoma pozostałymi przedstawicielami Stipiturus tworzy nadgatunek. Niektórzy autorzy uznawali go za jeden gatunek ze szczeciogonkiem smugowanym (S. malachurus), jednak badania mtDNA wskazują na odrębność gatunkową tych dwóch taksonów[5]. IOC uznaje gatunek za monotypowy[6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi 13,5–15[5] cm, masa ciała 4[7]–7[5] g. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. U samca kasztanowa[4] (rdzawa) czapeczka[8]), sterówki żółtobrązowe. Reszta wierzchu ciała oliwkowobrązowa, każde z piór zdobi ciemny pas. Kantarek, gardło i pierś jasna, fioletowoniebieska; pozostałą część spodu ciała porastają pióra szarobrązowe[4]. Samica ma białe okolice oczu, a kolor rdzawy obejmuje wyłącznie czoło[8].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Szczeciogonki eukaliptusowe zamieszkują części Australii położone na południe od rzeki Murray i południowo-zachodni stan Wiktoria[5]. Obecnie ptaki te występują już głównie na 2 chronionych obszarach, w parkach Ngarkat i Billiatt[7].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Środowiskiem życia szczeciogonków eukaliptusowych są przeważnie luźne zadrzewienia eukaliptusów i żywiczlinów (Callitris)[8], również i malee z trawami z rodzaju Triodia i zarośla traw Triodia z wrzosami. Chwostki te żyją w niewielkich (4–8 osobników) grupach podczas zimy, w sezonie lęgowym łączą się w pary i zajmują terytorium wielkości 3–5 ha. Pożywienie szczeciogonków eukaliptusowych stanowią owady[7], prawdopodobnie również nasiona. Skład diety słabo poznany. Ptaki te odzywają się wysokim szczebiotem. Głos kontaktowy to wysokie trii, głos ostrzegawczy to głośniejsze trrt[5].
Sezon lęgowy trwa od września do listopada. Gniazdo buduje samica[5], jest ono zamknięte. Na budulec składają się włókna roślinne, pajęczyny, pióra i inny miękki materiał. Ulokowane jest w kępie trawy. Zniesienie liczy zwykle 3 jaja[7].
Status[edytuj | edytuj kod]
Od 2008 IUCN uznaje szczeciogonka eukaliptusowego za gatunek zagrożony wyginięciem (EN, Endangered). Wcześniej, od 2000, miał on status gatunku narażonego (VU, Vulnerable). Zagrożeniem dla tych ptaków jest fragmentacja środowiska przez przekształcanie go w obszary rolnicze i pastwiska. Według danych z 2006, ówczesne spadki liczebności w Australii Południowej zbiegały się z suszami i rozległymi pożarami[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stipiturus mallee, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Stipiturus mallee, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Malurinae Swainson, 1831 - chwostki (wersja: 2020-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-12-15].
- ↑ a b c d A. J. Campbell. Description of a New Emu-Wren. „Emu”. 8, s. 34–35, 1908.
- ↑ a b c d e f g Rowley, I. & Russell, E.: Mallee Emu-wren (Stipiturus mallee). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-07)].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Lyrebirds, scrubbirds, bowerbirds, Australasian wrens. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-12-15]. (ang.).
- ↑ a b c d Mallee Emu-wren (Stipiturus mallee). Mallee Catchment Management Authority, luty 2011. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-20)].
- ↑ a b c d Mallee Emuwren Stipiturus mallee. BirdLife International. [dostęp 2016-09-27].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).