Ustawa o inspekcji pracy (II RP)

Ustawa o Inspekcji pracy (II RP) – organ administracji państwowej podległy Ministrowi Pracy i Opieki Społecznej, powołany do wykonywania czynności przewidzianych w przepisach prawa o ochronie pracy, obejmujący wszystkie zakłady i przedsiębiorstwa, w których stosowana była praca najemna.

Powołanie Inspekcji

Na podstawie dekretu tymczasowego o urządzeniu i działalności inspekcji pracy z 1919 r. ustanowiono inspekcję pracy.

Inspekcja pracy pozostawała pod zarządem Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej.

Organy Inspekcji

Organami inspekcji pracy były:

• główny inspektor pracy,
• inspektorzy pracy (okręgowi i obwodowi),
• kolegialne organy inspekcji pracy (centralne i okręgowe).

Główny Inspektor

Główny Inspektor Pracy był zwierzchnikiem służbowym organów inspekcji pracy, sprawował nadzór nad ich działalnością i kierował ich czynnościami.

Główny Inspektor Pracy podlegał bezpośrednio Ministrowi Pracy i Opieki Społecznej i składał mu doroczne sprawozdania z działalności inspekcji pracy.

Inspektor pracy

Na stanowiska inspektorów pracy mianowano osoby bez różnicy płci, które posiadały:

• wyższe wykształcenie, a zwłaszcza wyższe wykształcenie techniczne,
• odpowiednia praktyka,
• znajomość nauk społeczno-prawnych,
• znajomość zasad higieny przemysłowej,
• znajomość stosunków robotniczych.

Inspektor pracy zatrudniony był po zdaniu egzaminu przed specjalną komisją przy Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej.

Podinspektor pracy

Na wniosek głównego inspektora pracy do pomocy inspektorom pracy Minister Pracy i Opieki Społecznej mianował podinspektorów pracy spośród osób, które posiadały dobrą znajomość stosunków robotniczych. Warunkiem zatrudnienia było złożenie egzaminu przed specjalną komisją przy Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej.

Kolegialne organy inspekcji pracy

Na wniosek Głównego Inspektora Pracy podział terytorialny na obwody i okręgi inspekcji pracy oraz siedziby inspektorów obwodowych i okręgowych ustalał Minister Pracy i Opieki Społecznej w porozumieniu z Ministrem Przemysłu i Handlu i Ministrem Rolnictwa. Podział na obwody i okręgi inspekcji pracy odpowiadał zasadniczemu podziałowi państwa dla celów administracji ogólnej.

Zadania inspektorów

Inspektor pracy:

• nadzorował wykonanie przez przedsiębiorców i robotników przepisów określających ich obowiązki i wzajemne stosunki;
• wydawał zarządzenia dla wprowadzenia w życie przepisów i postanowień, wydawanych przez Ministra Pracy i Opieki Społecznej,
• sprawował nadzór nad wykonaniem tych przepisów i postanowień;
• analizował i zatwierdzał cenniki dotyczące opłat za mieszkanie fabryczne, korzystania z łaźni i jadalni,
• zatwierdzał artykuły sprzedawane w sklepach fabrycznych,
• zatwierdzał tabele kar oraz regulaminy porządku wewnętrznego;
• zatwierdzał tabele płacy robotniczej;
• podejmował środki dla zapobiegania zatargom pomiędzy przedsiębiorcami a robotnikami, badał na miejscu wynikłe niezadowolenia i dążył do polubownego załatwienia sporów;
• nadzorował wykonanie postanowień, dotyczących pracy i nauki szkolnej małoletnich robotników;
• dbał o umieszczanie małoletnich robotników w szkołach początkowych specjalnych;
• występował w sądzie w charakterze oskarżyciela posiłkowego,
• wszczynał postępowanie karne w przypadkach winnych wykroczenia przeciwko ustawy o pracy w przemyśle;
• nadzorował wykonanie przepisów o rozkładzie i długości dnia roboczego;
• spełniał czynności jakie nakładało prawodawstwo o ubezpieczeniach społecznych;
• zbierał, sprawdzał i zestawiał dane statystyczne, dotyczące warunków pracy i płacy, bytu robotników oraz wzajemnych stosunków pomiędzy przedsiębiorcami a robotnikami w zakładach pracy,
• opiniował w sprawach wydawania pozwoleń na otwarcie lub przebudowanie zakładów przemysłowych, podlegających nadzorowi inspekcji pracy;
• badał na polecenia Ministra Pracy i Opieki Społecznej warunki pracy i płacy we wszystkich dziedzinach pracy najemnej w celu gromadzenia materiałów dla udoskonalenia i rozwoju prawodawstwa o ochronie pracy;
• na polecenia Ministra Pracy i Opieki Społecznej spełniał wszelkie czynności leżące w zakresie kompetencji Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej.

Nowelizacja ustawy z 1927 r.

Na podstawie rozporządzenia Prezydenta RP z 1927 r. o inspekcji pracy wprowadzono szereg zmian i poszerzono zakres podmiotowy w obowiązujących przepisach.

Inspekcja pracy była obowiązana i uprawniona do nadzoru nad przestrzeganiem i wykonywaniem przepisów prawa o ochronie pracy w zakresie:

• ochrony życia i zdrowia,
• przestrzegania dobrych obyczajów i właściwych stosunków pracy,
• przestrzeganie umów o pracę, w tym zbiorowych umów o pracę,
• przestrzeganie regulaminie pracy, w tym o czasie pracy, o dniach świątecznych, o urlopach, o pracy młodocianych,
• umożliwianiu kształcenie ogólnego i zawodowego młodocianych
• przestrzeganie zatrudnienia i pracy kobiet,
• przestrzeganie przedstawicielstwa pracowników i ich uprawnień,
• organizacja pracy chałupniczej.

Asystenci inspektorów

Na wniosek Głównego Inspektora Pracy na podstawie specjalnej umowy Minister Pracy i Opieki Społecznej powoływał asystentów inspekcyjnych spośród osób, które:

• pracowały przynajmniej 5 lat w charakterze robotnika, rzemieślnika, pracownika technicznego lub handlowego w odpowiedniej gałęzi pracy;
• pracowały w tym charakterze nie mniej niż 2 lata w obrębie tego obszaru, na którym pełnić będzie czynności asystenta inspekcyjnego.

Zadaniem asystentów inspekcyjnych było współdziałanie z inspekcją pracy w nadzorze nad przestrzeganiem przepisów ochrony pracy w zakładach i przedsiębiorstwach. Asystentom inspekcyjnym przysługiwało prawo zwiedzania zakładów i badania warunków pracy w tych zakładach.