Wikipedia:Artykuły na Medal/archiwum/2004

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Artykuł na Medal.

2004-07-13[edytuj | edytuj kod]

Immanuel Kant (1724-1804) to niemiecki filozof uznawany za ostatniego z wielkich myślicieli oświecenia. Największym dokonaniem Kanta było przenicowanie dotychczasowych koncepcji w dziedzinie teorii poznania oraz wprowadzenie rewolucyjnych pomysłów w tej dziedzinie; zajmował się również teorią bytu i etyką. Podstawą jego badań było nieprzyjmowanie żadnych wstępnych założeń oraz krytyczna ocena dotychczasowych osiągnięć filozofii.

2004-07-25[edytuj | edytuj kod]

Judaizm jest religią monoteistyczną, ukształtowaną ok. 1200 lat p.n.e. i wyznawaną przez Żydów. Podstawą judaizmu jest wiara w jednego Boga (osobowego, niepodzielnego, będącego bytem niematerialnym, bezcielesnym i wiecznym), będącego nie tylko stwórcą świata, także jego stałym opiekunem. Bóg ten zawarł z ludem Izraela wieczyste przymierze, obiecując ochronę i pomoc w zamian za podporządkowanie się jego nakazom. Z judaizmu wywodzą się wszystkie religie abrahamiczne.

2004-08-03[edytuj | edytuj kod]

Bazylika Katedralna pw. św. Piotra i Pawła w Poznaniu to jeden z najstarszych polskich kościołów i najstarsza polska katedra. Jest ona przypuszczalnym miejscem chrztu Mieszka I. Powstała w drugiej połowie X wieku, a w 968 podniesiono ją do rangi katedry. Była to siedziba pierwszego misyjnego biskupa Polski Jordana. Papież Jan XXIII w 1962 nadał katedrze tytuł bazyliki mniejszej.

2004-08-30[edytuj | edytuj kod]

Godło Kanady zostało ustanowione 30 kwietnia 1921 roku proklamacją królewską Jerzego V. Na godło składają się: pięciodzielna tarcza nawiązująca do rodowodu pierwotnych kolonizatorów Kanady, okrągła wstęga, na której spoczywa tarcza, królewski, złoty hełm zwieńczający tarczę. Godło zwieńcza ukoronowany lew. Tarczę podpierają stojący lew trzymający flagę brytyjską i stojący jednorożec, trzymający flagę burbońską.

2004-09-06[edytuj | edytuj kod]

Wielorybnictwo to polowanie na wieloryby i inne duże walenie w celu pozyskania dostarczanych przez nie surowców: olbrotu, fiszbinu, ambry i innych. Wielorybnictwo intensywnie rozwijało się do początków XX wieku; w miarę jak liczba waleni spadała, a surowce przez nie dostarczane zaczęto zastępować innymi zaczęło gwałtownie tracić na znaczeniu. Mięso wieloryba nigdy nie było cenione dla jego smaku, stanowiło jednak ważne źródło białka. Do dziś walenie są źródłem pożywienia Inuitów.

2004-09-18[edytuj | edytuj kod]

Okręt podwodny ORP Orzeł zwodowany został 15 stycznia 1938 r. Zbudowano go w stoczni Royal Schelde w Vlissigen w Holandii za pieniądze ze zbiórki przeprowadzonej w latach 1927-35. W pierwszych dniach wojny operował na wodach Zatoki Gdańskiej. Internowany w Tallinie, zdołał uciec 18 września 1939 r., po objęciu dowództwa przez kapitana Jana Grudzińskiego. W połowie października dotarł do wybrzeży Wielkiej Brytanii, skąd po remoncie, operując na Morzu Północnym, zatopił dwa niemieckie okręty. W ostatni rejs wypłynął 23 maja 1940 r. Zatonął prawdopodobnie między 24 maja a 1 czerwca 1940 roku. Jego wraku nigdy nie odnaleziono.

2004-10-04[edytuj | edytuj kod]

Piwo to napój niskoalkoholowy uzyskiwany bez destylacji w wyniku fermentacji zbóż – głównie jęczmienia. Piwo warzono już w państwie Sumerów ponad 6 tysięcy lat temu. Babilończycy potrafili wytworzyć 20 gatunków piwa, pito je również w starożytnym Egipcie i Imperium Rzymskim. Fiński poemat Kalewala poświęca piwu dwukrotnie więcej miejsca niż stworzeniu świata. Chmiel, nadający piwu charakterystyczny, gorzki smak, zaczęto dodawać dopiero w XVI wieku. Piwa jasne powstają w wyniku fermentacji dolnej, natomiast ciemne w procesie fermentacji metodą górną.

2004-10-15[edytuj | edytuj kod]

Kaligrafia arabska to zdobnictwo oparte na piśmie arabskim. Stanowi jedną z ważniejszych gałęzi sztuk pięknych w świecie muzułmańskim. Jedną z jego form jest powstałe w VII wieku pismo monumentalne – maszk, służące do zapisu Koranu. Inną ważną formą jest pismo kancelaryjne. Kaligrafia często stanowi jeden z elementów zdobniczych architektury islamu.

2004-10-25[edytuj | edytuj kod]

Hjørring to największe (ok. 25 tys. mieszkańców) miasto Vendsyssel – północnej części Płw. Jutlandzkiego w Danii. Jest jednym z najstarszych duńskich miast – prawa miejskie otrzymało w 1243 roku, a pierwsze ślady osadnictwa pochodzą sprzed 10 tysięcy lat. Nazwa miasta pochodzi od staronordyckiego Hjórr (miecz). Od 1982 roku w Hjørring rozgrywane są największe na świecie międzynarodowe mistrzostwa w piłce nożnej dzieci i młodzieży Dana Cup.

2004-11-04[edytuj | edytuj kod]

Generał Tadeusz Kościuszko (1746 – 1817) – polski i amerykański wojskowy, inżynier, patriota, bojownik o niepodległość. W latach 1776-1783 brał udział w walkach o niepodległość Stanów Zjednoczonych. W uznaniu zasług, m.in. przy oblężeniu Saratogi mianowany generałem brygady. Po powrocie do kraju brał udział w walce z targowicą. W 1794 został Naczelnikiem insurekcji. Pobił wojska carskie pod Racławicami. Po klęsce pod Maciejowicami uwięziony przez Rosjan. Po uwolnieniu mieszkał we Francji, brał udział w tworzeniu legionów polskich. Umarł w Szwajcarii, pochowany na Wawelu.

2004-11-12[edytuj | edytuj kod]

Gepard jest najszybszym zwierzęciem lądowym, na krótkich dystansach może osiągnąć prędkość do 110 km/h. Dorosły osobnik waży od 39 do 65 kg a długość ciała wynosi od 112 do 135 cm. Gepardy są dużo mniej agresywne niż inne wielkie koty i jako jedyne z kotowatych nie polują z ukrycia, lecz polegając na swojej szybkości. Na wolności spotykane głównie w Afryce, w przeszłości również w Indiach i na płaskowyżu irańskim, gdzie zostały udomowione i używane do polowań. Szacuje się, że na swobodzie żyje ok. 12 tys. gepardów.

2004-12-06[edytuj | edytuj kod]

Śródziemie to fikcyjna pradawna kraina, literacka wizja okresu w historii Ziemi, która ma miejsce około sześć lub siedem tysięcy lat temu. W Śródziemiu dzieje się większość opowieści J.R.R. Tolkiena. Nazwa ta używana jest zarówno na określenie całego świata (Ardy) opisanego w Hobbicie, Władcy Pierścieni i Silmarillionie, jak i w węższym sensie, jako nazwa głównego kontynentu tej planety. Jest tłumaczeniem staronordyckiego słowa Midgard – świata ludzi w mitologii nordyckiej, która w dużym stopniu zainspirowała autora.

2004-12-20[edytuj | edytuj kod]

Czołg Vickers E w wersji dwuwieżowej

Vickers E to czołg lekki z okresu międzywojennego, produkowany przez brytyjską firmę Vickers na eksport do wielu krajów świata. Była to jedna z bardziej znaczących konstrukcji czołgów w historii rozwoju tej broni – przed II wojną światową był drugim najszerzej rozpowszechnionym typem czołgu na świecie, po czołgu Renault FT-17. Czołgi te używane były też w Wojsku Polskim.

2004-12-29[edytuj | edytuj kod]

Powstały w latach 1477-1489 ołtarz Wita Stwosza w Bazylice Mariackiej w Krakowie jest największym gotyckim ołtarzem w Europie. Konstrukcja ołtarza o wymiarach 11 x 13 m., wykonana jest w drewnie dębowym, natomiast tło w modrzewiu. Figury wyrzeźbione są z litych kloców lipowych. Ołtarz został ufundowany przez mieszczan krakowskich, Wit Stwosz otrzymał za niego wynagrodzenie równe rocznemu budżetowi miasta.