Skolioza

Skolioza (łac. Scoliosis, z gr. skoliós - krzywy) - jest to trójpłaszczyznowe skrzywienie kręgosłupa, występujące w płaszczyźnie czołowej, strzałkowej i rotacyjnej.

Skoliozą określa się zniekształcenie wynoszące ponad 10°. Do określania stopnia zniekształcenia wykorzystuje się metodę Cobba.

Obecnie skolioza rozpatrywana jest jako trójpłaszczyznowa deformacja kręgosłupa. Zniekształcenie obejmuje:

• skrzywienie w płaszczyźnie czołowej /boczne skrzywienie kręgosłupa/;
• skrzywienie w płaszczyźnie strzałkowej /lordo- lub kyfo- skolioza/;
• skrzywienie w płaszczyźnie poziomej /rotacja i torsja kręgów/.

Pomimo wielu hipotez próbujących wyjaśnić przyczynę powstawania skoliozy, nadal 85% stanowią skoliozy idiopatyczne (czyli o nieznanej przyczynie).

Schorzenie to może się rozwinąć w każdym wieku i u każdego dziecka. Jednocześnie postęp skrzywienia, wiąże się z okresami przyspieszonego wzrostu pacjenta oraz brakiem właściwego leczenia.

Leczenie

• Niewielkie skoliozy można wyleczyć rehabilitacją (m.in. PNF, schroth). W szkołach często prowadzona jest tzw. gimnastyka korekcyjna. Ten sposób rehabilitacji skuteczny jest jednak tylko dla dzieci, które mają postawę skoliotyczną, tzn. skrzywienie nie przekraczające 10° (nazywana też skoliozą czynnościową).
• Skrzywienia od ok. 20° do 40° leczy się nosząc gorset ortopedyczny. Ma on za zadanie przede wszystkim zatrzymać postęp skrzywienia. Rzadko zdarza się, żeby gorset wyprostował kręgosłup.
• W niektórych przypadkach ani rehabilitacja, ani gorsety nie przynoszą żadnych rezultatów. Należy wtedy zastosować leczenie operacyjne.

Leczenie operacyjne

Operacja z dostępu tylnego

Podczas operacji z dostępu tylnego nacięcie jest robione wzdłuż pleców. Po nacięciu skóry i odsunięciu mięśni, umieszczane są implanty, aby zredukować skrzywienie i zapobiec ponownemu krzywieniu. Następnie kręgosłup jest okładany "wiórkami" kostnymi, pobranymi zwykle z biodra pacjenta. Po zrośnięciu się przeszczepionej tkanki kostnej z kręgosłupem (co może trwać do 12 miesięcy), implanty przestają spełniać swoją funkcję i stają się zbędne. Zwykle nie ma jednak wskazań medycznych do usuwania ich.

Operacja z dostępu przedniego

Prześwietlenie kręgosłupa po operacji z dostępu przedniego. Implanty od Th12 do L2.

Operacje z dostępu przedniego są stosowane w leczeniu skolioz odcinka lędźwiowo-piersiowego. Nacięcie jest robione z boku ciała, zwykle lewego. Następnie usuwane jest jedno żebro, aby uzyskać dostęp do kręgosłupa oraz dyski w miejscu, w którym będą implanty, aby "poluzować" kręgosłup. Następnie, podobnie jak w operacji z dostępu tylnego, kręgosłup jest okładany przeszczepioną tkanką kostną. Zaletą operacji z dostępu przedniego jest mała ilość kręgów, które są usztywniane, co pozwala zachować większą ruchomość kręgosłupa oraz zmniejsza ryzyko bólów pleców w przyszłości. Czasami metoda ta pozwala również na większą korekcję skrzywienia, niż podczas operacji z dostępu tylnego. Wadą jest fakt, że może być stosowana tylko przy skrzywieniach odcinka lędźwiowo-piersiowego, a większość skrzywień występuje w odcinku piersiowym.

Skutki nieprawidłowego lub braku leczenia

Skoliozy niewłaściwie leczone mogą doprowadzić do ograniczenia wydolności fizycznej pacjenta, nasilenia zaburzeń neurologicznych, trwałego kalectwa, jak i w skrajnych przypadkach z niewydolnością krążeniowo-oddechową przedwczesnej śmierci chorych. Duże skrzywienia powodują zmniejszenie pojemności życiowej płuc. Jest to wynikiem zmniejszenia pojemności klatki piersiowej po stronie wypukłej skrzywienia i ucisku, który może spowodować, że płuco będące po tej stronie zostanie prawie całkowicie wyeliminowane z oddychania, a nawet ulegnie marskości. Funkcję uciśniętego płuca przejmuje wtedy płuco po stronie wklęsłej, ulegając częściowej rozedmie. Znaczne skrzywienia powodują również przemieszczenie serca i dużych naczyń krwionośnych, co może powodować zaburzenia ich funkcji. Zmniejszona pojemność jamy brzusznej, będąca wynikiem obniżenia się przepony, powoduje stłoczenie i ucisk znajdujących się tam narządów.

Zniekształcenie tułowia stanowi dodatkowo bardzo istotny problem psychologiczny i kosmetyczny w przypadku pojawienia się garbu na plecach.

Podział skolioz

Ze względu na lokalizację

• piersiowe
• lędźwiowe
• szyjne

Ze względu na liczbę łuków

• jednołukowe
• dwułukowe lub wielołukowe (maksymalnie 4)

Ze względu na stopień mechanicznego wyrównania się skrzywienia

• wyrównane
• niewyrównane

Ze względu na stopień wyrównania czynno - biernego

• wyrównujące się czynnie - za pomocą napięcia mięśni
• wyrównujące się biernie - poprzez ułożenie na boku, zwis itp.

Ze względu na na wielkość kąta skrzywienia

Podział Bogdanowa

• I stopień skrzywienia - do 20°
• II stopień skrzywienia - od 20 - 40°
• III stopień skrzywienia - od 40 - 60°
• IV stopień skrzywienia - powyżej 60°

Podział Cobba

• I stopień - do 30°
• II stopień - od 30 do 60°
• III stopień - od 60 do 90°
• IV stopień - powyżej 90°

Ze względu na występowanie skolioz w różnych okresach wzrostu dziecka

• skrzywienia wczesnodziecięce - od 1/2 do 3 roku życia
• skrzywienia dziecięce - od 3 do 8 roku życia
• skrzywienia dorastających - występują w okresie pokwitania

Ze względu na etiologię

Podział Cobba

• Skoliozy czynnościowe
• Skoliozy strukturalne
  • kostnopochodne
    • wrodzone
    • torakopochodne
    • układowe
  • nerwopochodne
    • wrodzone
    • porażenne wiotkie
    • porażenne spastyczne
  • mięśniowopochodne
    • wrodzone
    • dystrofie mięśniowe
    • inne
  • idiopatyczne (o nie ustalonej etiologii)

Podział McAlistera i Shackelforda

• Skoliozy funkcjonalne w ramach wady postawy - odwracalne przy prawidłowym leczeniu
• Skoliozy utrwalone - charakteryzują się progresją deformacji i przykurczami oraz zmianami strukturalnymi
• Skoliozy reaktywne
  • reflektoryczne związane z bodźcami bólowymi
  • w uszkodzeniach układu pozapiramidowego
  • psychogenne
  • statyczne, związane z zaburzeniami statyki
  • metaboliczne
• skoliozy nerwowo-mięśniowopochodne
  • w poliomyelitis
  • w mózgowym porażeniu dziecięcym
  • w urazowym uszkodzeniu rdzenia
  • w syryngomielii
  • w mielodysplazji
  • w ataksji Friedreicha
  • w dystrofiach mięśniowych
• skoliozy kostnopochodne
  • wrodzone
  • w chorobie Scheuermanna
  • w neurofibromatozie
  • po złamaniach kręgosłupa
  • w osteochondrozie i spondyloartrozie
  • w anomaliach dolnego odcinka kręgosłupa lędźwiowego
  • w artropatiach
• Skoliozy towarzyszące chorobom układowym
  • w chorobie Marfana
  • w chorobie Ehlersa-Danlosa
  • w arthrogryposis
  • we wrodzonej łamliwości kości
  • w chorobie Morgulo
  • w postępującym kostniejącym zapaleniu mięśni
• Skoliozy jatrogenne
  • po naświetlaniach i oparzeniach klatki piersiowej
  • po zabiegach operacyjnych

Hipotezy na temat przyczyn powstawania skoliozy idiopatycznej

• Badania przeprowadzone w 1997r. na 21 parach bliźniąt sugerują, że skolioza idiopatyczna jest chorobą genetyczną. 12 z 13 par bliźniąt jednojajowych miało skoliozę i 5 par z 8 par bliźniąt dwujajowych. W tej parze bliźniąt jednojajowych, w której nie stwierdzono zgodności występowania skoliozy, dziewczyna z prostym kręgosłupem była niższa i nie miała menarche, co świadczyło o możliwości rozwinięcia się u niej skoliozy w późniejszym wieku. Badania te wykazały również zgodność kształtu skrzywienia u bliźniąt. Naukowcy z Uniwersytetu w Bolonii wykazali w 2006r. związek między skoliozą idiopatyczną, a genem MATN1 . Na początku 2007r. naukowcy z Uniwersytetu w Waszyngtonie ogłosili, że odkryli inny gen powiązany ze skoliozą (CHD7).
• Dr Tomasz Karski z Lublina twierdzi, że skolioza nie jest uwarunkowana genetycznie. Sugeruje, że skoliozy o kształcie litery "S" powstają z powodu przykurczu odwiedzeniowego prawego biodra (lub zmniejszenia przywiedzenia), przykurczu prawego biodra w rotacji zewnętrznej i przykurczu zgięciowego. Ograniczenie ruchów prawego biodra przyczynia się do asymetrii obciążeń strony prawej i lewej w czasie chodzenia. Asymetria obciążeń powoduje asymetrię rośnięcia i rozwoju w obrębie miednicy i kręgosłupa, co z kolei może być przyczyną skoliozy. Badania wykazały, że skolioza "S" oraz "C" może powstać również w wyniku nawyku stania tylko na prawej nodze. Skolioza "S" powstała w ten sposób cechuje się brakiem sztywności kręgosłupa, garbu oraz brakiem progresji .
• Terapeuci metody Yumeiho twierdzą, że przyczyną skoliozy jest nieprawidłowo ułożona miednica. Powoduje ona "skrócenie" jednej nogi i przenoszenie większego ciężaru ciała na nogę "dłuższą". Sytuacja taka powoduje powstanie skoliozy funkcjonalnej (odwracalnej), a następnie strukturalnej (utrwalonej). Według terapeutów metody Yumeiho nieprawidłowe ułożenie miednicy u nowonarodzonego dziecka jest rezultatem nieprawidłowego uożenia miednicy matki.
• Badania przeprowadzone na kurczakach wykazały, że często skoliozę powoduje u nich wycięcie szyszynki, co sugeruje rolę melatoniny w rozwoju tej choroby. Przeprowadzono szereg badań, sprawdzających, czy osoby chore na skoliozę również mają obniżony poziom melatoniny, ale dotychcas nie udało się tego jednoznacznie potwierdzić ani zaprzeczyć. Niektóre badania wykazały, że pacjenci ze skoliozą mają niższy poziom melatoniny, niż grupa kontrolna, ale inne badania temu zaprzeczają.

Zobacz też

• lordoza
• kifoza
• skrzywienie kręgosłupa
• wada postawy

Linki zewnętrzne

• skolioza.org
• schorzenia kręgosłupa - profilaktyka i leczenie
• Skolioza
• Historie osób chorych na skoliozę