Anczischati

Anczischati
ანჩისხატი
	cerkiew
	; Widok ogólny
Państwo	Gruzja
Miejscowość	Tbilisi
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Gruziński Kościół Prawosławny
Historia
Data rozpoczęcia budowy	VI wiek
Data zakończenia budowy	VI wiek
Data zamknięcia	po 1917
Aktualne przeznaczenie	czynna cerkiew Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego
Data reaktywacji	1989
Dane świątyni
Liczba naw	3
	Położenie na mapie Tbilisi Anczischati
	Położenie na mapie Gruzji Anczischati
	41°41′44″N 44°48′25″E/41,695556 44,806944
	Multimedia w Wikimedia Commons

Anczischati (gruz. ანჩისხატი) – cerkiew Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego, najstarsza świątynia w Tbilisi, datowana na VI wiek. Jej nazwa pochodzi od ikony-Obrazu Chrystusa Nie Ludzką Ręką Uczynionego „Anczischati”, przechowywanej niegdyś w jej murach. Zamknięta w czasie komunizmu, przywrócona do użytku w 1989.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Anczischati jest najstarszą ze świątyń Tbilisi. Położona jest na prawym brzegu rzeki Mtkwari w Kali, jednej z dzielnic starego miasta. Pierwotny budynek, zbudowany ze starannie ociosanych kamieni, datowany jest na początek VI wieku. Poświęcony początkowo Matce Bożej, wzniesiony został przez Dacziego, syna i następcę króla Wachtanga Gorgasalego^[1]. nazwę „Anchischati” świątynia otrzymała w 1675, kiedy Piotr Meschi umieścił w niej ikonę Chrystusa (w typie Acheiropoietos), przeniesioną tu z kościoła w Anczi. W tym samym roku urzędujący wówczas patriarcha-katolikos Domecjan III zbudował obszerną, ceglaną dzwonnicę.

Budynek przeszedł znaczne zmiany w XIX wieku; zbudowano wówczas na nim kopułę, która znacząco zmieniła jego wygląd^[2].

Działające przy Anczischati seminarium duchowne było wówczas poważnym ośrodkiem sztuki sakralnej, w którym wychowanków uczono zasad malarstwa. Ośrodek ten w dużym stopniu korzystał ze wzorów rosyjskich i zachodnioeuropejskich^[3].

W latach 1958–1960 z okazji 1500-lecia miasta świątynia została odrestaurowana pod kierownictwem architekta R. Gwerdciteli. Usunięto kopułę, a poziom podłogi przywrócono do poprzedniego stanu^[2].

W czasach komunizmu w Anczischati nie sprawowano nabożeństw. W murach świątyni mieściło się muzeum rzemiosła. W 1989 świątynia została zwrócona Gruzińskiemu Kościołowi Prawosławnemu i powróciła do swej funkcji sakralnej^[2].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Anczischati to typowa trzynawowa bazylika. Do jej wnętrza prowadza trzy wejścia – dwa w ścianach bocznych i jedno w ścianie zachodniej. W zbudowanej na planie prostokąta świątyni ukryta jest absyda ołtarzowa. Para oddzielnych pomieszczeń, po jednym z każdej strony apsydy wyraźnie wskazuje, iż trójdzielny rzut przyziemia świątyni był dobrze znany we wczesnochrześcijańskiej architekturze gruzińskiej. Początkowo całe wnętrze budynku dzieliły trzy pary kolumn o przekroju w kształcie krzyża. W XVII wieku dodano dwie nowe pary kolumn okrągłych, które znacząco zmieniły wystrój wnętrza. Wewnątrz oraz z przodu apsydy zachowały się fragmenty malarstwa ściennego z 1683^[1]. Zachowały się też interesujące freski wykonane w 1814^[3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Highlander travel: Anchiskhati. www.highlander.ge. [dostęp 2013-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-04)]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Tbilisi.gov.ge: Anchiskhati church. www.tbilisi.gov.ge. [dostęp 2013-09-05]. (ang.).
↑ ^a ^b Bohdan Baranowski, Krzysztof Baranowski: Historia Gruzji. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 158. ISBN 83-04-02345-8.

[Highlander-1] Highlander travel: Anchiskhati. www.highlander.ge. [dostęp 2013-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-04)]. (ang.).

[Tbilisi.gov.ge-2] Tbilisi.gov.ge: Anchiskhati church. www.tbilisi.gov.ge. [dostęp 2013-09-05]. (ang.).

[Baranowski-3] Bohdan Baranowski, Krzysztof Baranowski: Historia Gruzji. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 158. ISBN 83-04-02345-8.

[1]

[2]

[3]