Przejdź do zawartości

Biga (wóz)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rzymska biga zrekonstruowana z fragmentów znaleziska z połowy VI wieku p.n.e.

Biga[a] (łac. bīga, lm bigae) – w starożytnym Rzymie lekki, otwarty wóz dwukołowy pozbawiony kozła[1], o różnorodnym zastosowaniu.

Był to rodzaj rydwanu o podwójnym jarzmowym zaprzęgu (w konie, osły, muły) i nadwoziu w kształcie niewielkiej platformy, przeznaczonej dla najwyżej dwóch osób, i powożonego na stojąco. W starożytności korzystano z niego do celów wojskowych, do wyścigów lub polowań, a także podczas uroczystych procesji (np. rzymskiego pochodu triumfalnegotriumphus curulis). Woźnicę kierującego tym pojazdem określano mianem bigarius[2].

Jako typ wozu znany już w starożytnym Egipcie od czasów V dynastii. U Greków rozpowszechniony w kulturze mykeńskiej, w świecie homeryckim uważany za pojazd zastrzeżony dla wodzów. W zastosowaniu wojennym stracił znaczenie już w V wieku p.n.e., ale w zamian zyskał je po wprowadzeniu w helleńskich igrzyskach sportowych dyscypliny wyścigu rydwanów. W Italii pojazdy typu bigi znane były od początku epoki żelaza, częste u Etrusków, na ziemiach Falisków, w Umbrii, Picenum. Przez Rzymian biga na wojnie prędko została zastąpiona koniem, lecz stosunkowo długo przetrwała w ich kulturze jako pojazd wyścigowy o walorach widowiskowych[3].

W czasach nowożytnych nazwę tę w XVI-XVII wieku stosowano w Europie ogólnie do niewielkich, dwukołowych i dwukonnych pojazdów zaprzęgowych[4]. M.in. nazywano tak również transportową dwukółkę, wiejską biedkę używaną w Italii[5].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. Ogólnie przyjęta forma późniejsza; poprawna forma pierwotna to bigae (por. Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z, dz. cyt., s. 119), będąca skróceniem od słownej zbitki biiugae (equae), czyli "dwa" (konie) + "jarzmo".

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z (red. Zdzisław Piszczek). Wyd. 5. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 119; biga – Słownik języka polskiego [online], sjpd.pwn.pl [dostęp 2017-06-12] (pol.).
  2. Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. T. III/1. Stuttgart: J.B. Metzler, 1897, kol. 467.
  3. «Biga» w Enciclopedia Italiana (Treccani) on line.
  4. Wielka encyklopedia PWN. T. 4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 58.
  5. «Biga» w Enrico Olivetti: Dizionario Italiano Olivetti.