Bilbil czarnogłowy

Bilbil czarnogłowy
	Microtarsus melanocephalos
	(J.F. Gmelin, 1788)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	bilbile
Rodzaj	Microtarsus
Gatunek	bilbil czarnogłowy
Synonimy
	Turdus atriceps Temminck, 1822; Brachypodius atriceps (Temminck, 1822); Pycnonotus atriceps (Temminck, 1822); Brachypodius melanocephalos (J.F. Gmelin, 1788); Lanius melanocephalos J.F. Gmelin, 1788;
	Turdus atriceps Temminck, 1822; Brachypodius atriceps (Temminck, 1822); Pycnonotus atriceps (Temminck, 1822); Brachypodius melanocephalos (J.F. Gmelin, 1788); Lanius melanocephalos J.F. Gmelin, 1788;
Podgatunki
	M. a. melanocephalos (Temminck, 1822); M. a. hyperemnus (Oberholser, 1912); M. a. baweanus (Finsch, 1901); M. a. hodiernus (Bangs & J.L. Peters, 1927);
	M. a. melanocephalos (Temminck, 1822); M. a. hyperemnus (Oberholser, 1912); M. a. baweanus (Finsch, 1901); M. a. hodiernus (Bangs & J.L. Peters, 1927);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bilbil czarnogłowy^[5] (Microtarsus melanocephalos) − gatunek małego ptaka z rodziny bilbili (Pycnonotidae), występujący w lasach Azji Południowo-Wschodniej. Nie jest zagrożony.

Systematyka

Zazwyczaj wyróżnia się cztery podgatunki B. atriceps^[1]^[2]^[5]:

M. atriceps melanocephalos (Temminck, 1822) – bilbil czarnogłowy
M. atriceps hyperemnus (Oberholser, 1912) – bilbil złotoskrzydły
M. atriceps baweanus Finsch, 1901 – bilbil czarnoskrzydły
M. atriceps hodiernus (Bangs & J.L. Peters, 1927) – bilbil szarosterny

Opisano też kilka innych, nieuznawanych obecnie podgatunków (chalcocephalus, cinereoventris, immaculatus, major^[1], chrysophorus^[6]). Za podgatunek B. atriceps uznawany był bilbil andamański (Brachypodius fuscoflavescens), mający obecnie status gatunku^[2].

Powszechnie używana nazwa Microtarsus atriceps została zastąpiona przez Microtarsus melanocephalos (J.F. Gmelin, 1788), którą wcześniej uznawano za homonim odmiany barwnej gąsiorka – Lanius collurio, var. ε melanocephalus Gmelin, 1788. Zmianę tę wprowadził już m.in. IOC^[2]^[5].

Morfologia

Prawie całe upierzenie tego gatunku jest oliwkowo-żółte. Odznacza się charakterystyczną błyszczącą niebiesko-czarną głową. Spotykane są także odmienne formy tego samego gatunku, u których oliwkowo-żółta barwa jest zastąpiona przez kolor szary (polimorfizm).

Bilbil andamański, traktowany obecnie jako osobny gatunek, występuje na Andamanach i odznacza się bardziej oliwkową barwą upierzenia głowy^[1].

Bilbil czarnogłowy jest bardzo podobny do bilbila czarnoczubego, posiada jednak niebieskie tęczówki (cecha słabo zauważalna u młodych osobników), szeroki żółty pas na końcówkach piór ogona. Bilbil czarnogłowy nigdy nie unosi grzebienia. Jeśli chodzi o tę cechę, trzeba zauważyć, że niektóre podgatunki bilbila czarnoczubego są również pozbawione grzebienia, ale posiadają wówczas czerwone lub żółte podgardla.

Zasięg występowania

Poszczególne podgatunki zamieszkują^[1]^[2]:

M. atriceps melanocephalos – północno-wschodnie Indie i wschodni Bangladesz przez Mjanmę, południowe Chiny (prowincja Junnan), Półwysep Indochiński i Malajski do zachodnich Filipin i Wielkich Wysp Sundajskich, wyspy na zachód od Sumatry (oprócz Simeulue)^[6].
M. atriceps hyperemnus – Simeulue^[6].
M. atriceps baweanus – wyspa Bawean (na północ od Jawy).
M. atriceps hodiernus – wyspa Maratua (na wschód od Borneo).

Ekologia i zachowanie

Bilbil czarnogłowy żywi się drobnymi owocami, zjada również owady.

Gatunek ten szuka pożywienia w małych grupach, składających się zwykle z 6 do 8 osobników.

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje bilbila czarnogłowego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako lokalnie pospolity w większości zasięgu występowania, choć bardzo rzadki w południowych Chinach i rzadki w Indiach. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku, BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za stabilny^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Fishpool, L. & Tobias, J.: Black-headed Bulbul (Brachypodius atriceps). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2024-02-04]. (ang.).
↑ J.F.J.F. Gmelin J.F.J.F., Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 13, t. 1 cz. 1, Lipsiae 1788, s. 309 (łac.).
↑ ^a ^b Microtarsus melanocephalos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Pycnonotidae Gray,GR, 1840 - bilbile - Bulbuls (wersja: 2024-01-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-02-04].
↑ ^a ^b ^c Rheindt FE, CY Gwee, P Baveja, TR Ferasyi, A Nurza, TS Rosa & Haminuddin. A taxonomic and conservation re-appraisal of all the birds on the island of Nias. „The Raffles Bulletin of Zoology”. 68, s. 496–528, 2020. DOI: 10.26107/RBZ-2020-0068. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[hbwa-1] Fishpool, L. & Tobias, J.: Black-headed Bulbul (Brachypodius atriceps). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].

[ioc-2] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2024-02-04]. (ang.).

[gmelin-3] J.F.J.F. Gmelin J.F.J.F., Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 13, t. 1 cz. 1, Lipsiae 1788, s. 309 (łac.).

[iucn-4] Microtarsus melanocephalos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Pycnonotidae Gray,GR, 1840 - bilbile - Bulbuls (wersja: 2024-01-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-02-04].

[rheindt-6] Rheindt FE, CY Gwee, P Baveja, TR Ferasyi, A Nurza, TS Rosa & Haminuddin. A taxonomic and conservation re-appraisal of all the birds on the island of Nias. „The Raffles Bulletin of Zoology”. 68, s. 496–528, 2020. DOI: 10.26107/RBZ-2020-0068. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]