Bitwa pod Orszą (obraz)

Autoportret autora obrazu

Bitwa pod Orszą – obraz batalistyczny przedstawiający bitwę stoczoną 8 września 1514 pomiędzy wojskami polsko-litewskimi a moskiewskimi. Jest jedynym dziełem tego typu w polskim malarstwie renesansowym. Datę powstania obrazu szacuje się na lata 1520-1534.

Autor

Anonimowego "Mistrza Bitwy pod Orszą" uważano za jednego z nadwornych malarzy-kartografów, a ze względu na technikę i wymowę dzieła za artystę z kręgu Lucasa Cranacha starszego. Drobiazgowość w odtworzeniu szczegółów wskazuje na bezpośredniego uczestnika bitwy. Autoportret artysty znalazł się na obrazie - przedstawiony jest ona jako nieuzbrojona postać w stroju niemieckim, siedząca na pieńku na brzegu rzeki Dniepr, przyglądająca się przebiegowi bitwy, jednocześnie kadrując palcami pole widzenia przyszłego dzieła. W ekspozycji Muzeum Narodowego obecnie dzieło przypisuje się niemieckiemu artyście Hansowi Krellowi.

Obraz

Obraz przedstawia z lotu ptaka kilka etapów bitwy, o czym świadczą te same postacie pojawiające się w wielu miejscach - sam hetman Konstanty Ostrogski przedstawiony jest 3 razy. Szczegóły wyposażenia i uzbrojenia oraz portrety wodzów zostały odtworzone realistycznie i z wielką dokładnością - pokazano m.in. takie sceny jak wylewanie wody ze zbroi po przeprawie przez rzekę. Niektóre sceny ocierają się o groteskę, inne kładą nacisk na okrucieństwo bitwy.

Obraz nie zachował się w całości. Dokładna analiza sugeruje, że był wyższy i zamknięty linią horyzontu. Zachwiana symetria świadczy o tym, że przycięto 1/5 szerokości z lewej strony. Dwie ścierające się kolumny ciężkiej piechoty dawniej stanowiące centrum obrazu, obecnie są przesunięte ku lewej stronie.

Dzieło to powstałe na zamówienie króla miało wydźwięk propagandowy, choć sama bitwa nie przyniosła za sobą wielkich konsekwencji strategicznych. Oglądający obraz widzi pięknie przedstawione szyki polskiego wojska, natomiast wojsko moskiewskie przedstawione jest jako zdezorganizowana masa ludzka.

Bibliografia

• Malarstwo Polskie, red. Janusz Fogler, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1997
• National Museum in Warsaw, Arkady, Warsaw, 1990, ISBN 83-213-3308-7
• Bitwa pod Orszą. „Rzeczpospolita”. Cykl dodatków: "Zwycięstwa Oręża Polskiego" nr 4/20, 25 marca 2006. Warszawa. {{Cytuj pismo}} Nieznane pola: 1.brak numeru strony
• Zdzisław Żygulski jun - Polska. Broń wodzów i żołnierzy, Kraków 1998.