Tekst źródłowy strony Bobowa

{{Inne znaczenia|miasta|[[Bobowa (ujednoznacznienie)]]}}
{{Polskie miasto infobox
 |nazwa                     = Bobowa
 |dopełniacz nazwy          = Bobowej
 |zdjęcie                   = Bobowa, widok na miasto (HB1).jpg
 |opis zdjęcia              = Widok na miasto
 |herb                      = POL Bobowa COA.svg
 |flaga                     = POL Bobowa flag.svg
 |dewiza                    = 
 |województwo               = małopolskie
 |powiat                    = [[powiat gorlicki|gorlicki]]
 |gmina                     = [[Bobowa (gmina)|Bobowa]]
 |data założenia            = 1339
 |prawa miejskie            = od 1339 do 1934<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Kwiatek | imię = Jerzy | tytuł = Polska – urokliwy świat małych miasteczek | data = 2002 | wydawca = [[Sport i Turystyka]] – [[Muza (oficyna wydawnicza)| Muza]] | miejsce = Warszawa | isbn = 83-7200-965-1 | strony = 200}}</ref><br>od [[2009]]
 |stanowisko zarządzającego = 
 |zarządzający              = [[Marcin Wąs]]
 |powierzchnia              = 7,18<ref name="gus2022">{{Cytuj |url=https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2022-roku,7,19.html |tytuł=Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku |data=2022-12-07 |data dostępu=2022-12-08 |opublikowany=Główny Urząd Statystyczny}}</ref>
 |wysokość                  = 
 |rok                       = 2022
 |liczba ludności           = 3074<ref name="gus2022" />
 |gęstość zaludnienia       = 428<ref name="gus2022" />
 |strefa numeracyjna        = 18
 |kod pocztowy              = 38-350
 |tablice rejestracyjne     = KGR
 |plan miasta               = 
 |kod mapy                  = Bobowa (gmina)
 |współrzędne               = 49°42′31″N, 20°56′41″E
 |TERYT                     = 1205034
 |SIMC                      = 0417728
 |hasło promocyjne          = 
 |adres urzędu miasta       = Rynek 21<br>38-350 Bobowa
 |commons                   = Category:Bobowa
 |wikinews                  = 
 |wikicytaty                = 
 |wikisłownik               = Bobowa
 |www                       = http://www.bobowa.pl
 |bip                       = http://www.bobowa.pl/BIP/
}}
{{ISG|Bobowa|Bobowa}}
'''Bobowa''' – [[miasto]] w [[Polska|Polsce]], w [[województwo małopolskie|województwie małopolskim]], w [[powiat gorlicki|powiecie gorlickim]], w [[Bobowa (gmina)|gminie Bobowa]], nad rzeką [[Biała (dopływ Dunajca)|Białą]]<ref>[http://www.stat.gov.pl/broker/access/performSearch.jspa?searchString=Bobowa&level=miejsc&wojewodztwo=392&powiat=7596&gmina=8116&miejscowosc=&advanced=true GUS. Rejestr TERYT].</ref>. Przez miasto przebiega [[droga wojewódzka nr 981]] oraz [[linia kolejowa nr 96]] ze stacją [[Bobowa (stacja kolejowa)|Bobowa]] oraz przystankiem kolejowym [[Bobowa Miasto]].

Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1339<ref>Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 159.</ref>, położone było w drugiej połowie XVI wieku w powiecie bieckim w [[województwo krakowskie (I Rzeczpospolita)|województwie krakowskim]]<ref>Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 1, Mapy, plany, Warszawa 2008, s. 1.</ref>. [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[województwo nowosądeckie|województwa nowosądeckiego]].

Miasto jest siedzibą [[Bobowa (gmina)|gminy Bobowa]].

== Historia ==
[[Plik:Bobowa - Rynek. 1924-1930 (69114854).jpg|mały|lewo|Rynek około 1924–1930]]
Pierwszą wzmiankę historyczną o istniejącej już miejscowości datuje się na rok 1339. Kolejna pochodzi z 1342<ref>{{Cytuj |autor =  |tytuł = Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu |data = 2020-11-10 |url = http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?q=Bobowa&d=0&t=0}}</ref>, a następna z ''Kroniki'' [[Jan Długosz|Jana Długosza]], gdzie autor wspomina o dowódcy 46. chorągwi [[Zygmunt z Bobowej|Zygmuncie z Bobowej]]. Około 1522. pojawia się nowy właściciel, Achacy Jordan z Zakliczyna herbu [[Trąby (herb szlachecki)|Trąby]], [[Kasztelanowie bieccy|kasztelan biecki]] i [[Starostowie sądeccy|starosta sądecki]]. W rękach Jordanów Bobowa pozostaje przez ponad 100 lat, przechodząc kolejno w ręce syna Achacego, Mikołaja, gorliwego członka wspólnoty [[bracia polscy|braci polskich]], oraz wnuka, również Achacego, sędziego grodzkiego krakowskiego.

W 1580 r. miasto spustoszył ogień. Nie znamy szczegółów tego pożaru, jednak musiał on bardzo zniszczyć miasto, skoro król [[Stefan Batory]] uwolnił je od wszelkich podatków na okres 4 lat. Zaraza z 1622 r. znacznie uszczupliła liczbę ludności miasta. Kolejne epidemie grasowały tu w l. 1662, 1709 i 1721.<ref name=Ślaw2>Ślawski Tadeusz: ''Z problematyki społeczno-ekonomicznej Biecza i miast zachodniej części ziemi bieckiej w XVI i XVII stuleciu'', w: „Nad rzeką Ropą. Szkice historyczne”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1968, s. 155-200;</ref>

Bobowa była niewielkim miastem o charakterze rolniczo-rzemieślniczym, znacznie mniejszym od niedalekiego [[Biecz]]a: w 1629 r. płaciła ona 131 zł. z tytułu podatku od [[Łan (miara powierzchni)|łanów]] miejskich i domów (tzw. ''sztos''), podczas gdy Biecz 1251 zł. Z archiwaliów [[cech]]owych znana jest dziś tylko księga cechu szewskiego z najstarszym wpisem z r. 1586. Poza tym w mieście działały cechy: rzeźniczy (wzmianka z 1523), krawiecki i kuśnierski (1562), tkacki (1606) i cech wspólny (1646), do którego należeli stolarze, garncarze i piekarze. W pierwszej połowie XVII w. w mieście działało łącznie od 32 do 40 mistrzów cechowych<ref name=Ślaw2/>.

Już na początku XVI w. Bobowa otrzymała od króla [[Aleksander Jagiellończyk|Aleksandra Jagiellończyka]] przywilej na dwa [[jarmark]]i, a na drugie dwa otrzymała przywilej od jego następcy, [[Zygmunt I Stary|Zygmunta Starego]]. Później od kolejnych panujących otrzymała zgodę na kilka kolejnych jarmarków na len, przędzę i płótno oraz na dostarczaną z górskich wsi wołoskich wełnę. Miejscowi kupcy dostarczali m.in. zboże i woły do Krakowa, a w drodze powrotnej przywozili [[Glejta|glejtę]] i [[ołów]] dla miejscowych ośrodków garncarskich. Część z nich handlowała nawet winem sprowadzanym z [[Bardejów|Bardejowa]]. Poza tym w mieście odbywały się cotygodniowe [[targ]]i, które miały jednak rangę głównie lokalną<ref name=Ślaw2/>.

W 1740 właścicielem Bobowej został [[Stanisław Łętowski (zm. 1786)|Stanisław Łętowski]] z Łętowa. Po Stanisławie Łętowskim dziedzictwo przejął jego syn, [[Franciszek Łętowski]] (zm. 17 kwietnia 1811), a po jego śmierci Bobową odziedziczył syn Franciszka i Teresy, biskup krakowski [[Ludwik Łętowski]] (1786–1868), który sprzedał ją dziedzicowi Siedlisk i innych okolicznych wsi, Michałowi Miłkowskiemu.

Przed 1939 r. znany ośrodek [[chasydyzm]]u z siedzibą dynastii [[cadyk]]ów Halberstamów (posługujących się tytułem Bobower Rebe), którzy prowadzili w Bobowej słynną [[jesziwa|jesziwę]]<ref>Grzegorz Kubal, Bobowa w gminie i okolicy. Krosno, 1999 {{ISBN|83-88126-10-5}}.</ref>. Obecnie bobowska dynastia chasydzka [[Bobow|"Bobower chasidim"]] działa głównie w USA.

W 1889 [[Stanisław Wyspiański]] w czasie artystycznej podróży po okolicy odwiedził Bobową. Wykonał tu 10 szkiców. Stały się one jedyną pamiątką dawnego wyglądu miasta, bo w tym samym roku strawił miasto trzeci w historii wielki pożar.

W 1899 roku została otwarta [[Krajowa Szkoła Koronkarska w Bobowej|Krajowa szkoła koronkarska w Bobowej]], która działała do 1912 roku (wg niektórych źródeł do 1927). Jej spadkobiercą jest działający od 1949 [[Zespół Szkół Zawodowych im. Stanisława Wyspiańskiego w Bobowej]]<ref name=":24">{{Cytuj |autor = Wojciech Molendowicz |tytuł = Bobowa od A do Ż |data = 2009 |isbn = 978-83-60822-57-9 |wydawca = Agencja Artystyczno-Reklamowa „Great Team” Rafał Kmak |s = 55 |url = https://www.dts24.pl/wp-content/uploads/2017/02/BOBOWA_book_kopia.pdf}}</ref>.

W 1916 odwiedzał miasto [[Józef Piłsudski]], gdzie był gościem rodziny Długoszowskich. [[Bolesław Wieniawa-Długoszowski]], który tu wychował się w dworku, był później jego adiutantem. Bezpośrednio przed bitwą warszawską z bolszewikami w 1920 odwiedził tu przyszłą żonę i córki – stąd udał się do [[Dęblin]]a.

W roku 1921 ludność [[Żydzi|żydowska]] Bobowej liczyła 565 osób, co stanowiło 39,7% ogółu mieszkańców. Po wybuchu II wojny światowej schroniło się tam wielu Żydów, ich liczba wzrosła wówczas do niemal 1300. Latem 1941 r. Niemcy wykorzystywali ich do prac przymusowych, a w październiku tego roku utworzyli [[getto]], w którym zamknięto 2200 osób. 13 sierpnia 1942 r. getto zostało zlikwidowane, większość Żydów rozstrzelano w [[Stróżówka|Stróżówce]] koło Gorlic<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Dylewski | imię = Adam | tytuł = Śladami Żydów polskich. Przewodnik – reportaż | wydawca = [[Wydawnictwo Pascal]] | miejsce = Bielsko-Biała | data = 2019 | strony = 285‒286 | isbn = 978-83-8103-358-9}}</ref>.

9 lipca 1943 wieś została spacyfikowana. W trakcie akcji dowodzonej przez [[gestapo]]wca Juliusa Garblera oraz dowódcę posterunku [[Żandarmeria w Generalnym Gubernatorstwie|żandarmerii]] z Dębicy Hansa Kocha, Niemcy zabili 18 osób, w tym członków podziemnych organizacji. 50 mieszkańców zostało wywiezionych na [[Roboty przymusowe w III Rzeszy|roboty przymusowe]] do Niemiec<ref>Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 424</ref>.

W latach 1339–1934 miejscowość posiadała prawa miejskie. Następnie do końca roku 2008 była [[wieś|wsią]]. 1 stycznia 2009 odzyskała status miasta<ref>{{Dziennik Ustaw|2008|137|860}} ([http://www.infor.pl/skany/spis.php?rodzaj=dzu&rok=2008&num=137&poz=860&str=0001 Fotokopia]).</ref>.

<gallery widths="200" heights="150" perrow="3">
Bobowa, ul. św. Zofii (HB5).jpg|Zabudowa małomiasteczkowa
Bobowa, rynek, ratusz (HB4).jpg|Rynek, ratusz
Bobowa, rynek.jpg|Rynek, fontanna z figurą koronczarki
</gallery>

== Kultura ==
Bobowa jest również jedną z nielicznych miejscowości w Polsce, w których wyrabia się [[koronka (sztuka)|koronki]] metodą klockową. Od 2000 w pierwszej dekadzie października odbywa się tu [[Międzynarodowy Festiwal Koronki Klockowej]], na którym można oglądać rękodzieło z różnych krajów Europy (również eksponaty muzealne), a także uczestniczyć w warsztatach koronkarskich i nabyć gotowe koronki. Zbiory w tym zakresie gromadzi [[Galeria Koronki Klockowej w Bobowej|Galeria Koronki Klockowej]].

Bobowa jest miejscem urodzenia słynnego XVII-wiecznego kompozytora, muzyka, tłumacza i uczonego [[Wojciech Bobowski|Wojciecha Bobowskiego]], znanego pod tureckim imieniem Ali Ufka Bey.

== Demografia ==
* Piramida wieku mieszkańców Bobowej w 2014 roku<ref name="populacja2016">{{Polska w liczbach|id=Bobowa|nazwa=Bobowa w liczbach|data dostępu=10 stycznia 2016}}</ref>.
<br>[[Plik:Piramida wieku Bobowa.png|690x480px]]

W 2016 Bobową zamieszkiwało 3101 mieszkańców<ref>{{Cytuj |autor = olsztyn.stat.gov.pl/ |tytuł = Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny |data dostępu = 2018-01-11 |opublikowany = demografia.stat.gov.pl |url = http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/ |język = pl}}</ref>.

== Zabytki ==
Obiekty wpisane do [[Rejestr zabytków|rejestru zabytków]] [[zabytek|nieruchomych]] województwa małopolskiego<ref>{{zabytek|małopolskie}}</ref>
* gotycki, parafialny [[Kościół Wszystkich Świętych w Bobowej|kościół pw. Wszystkich Świętych]] w Bobowej z XIV/XV wieku, w latach 1561–1592 – [[zbór]] [[luteranizm|luterański]], przebudowany w XVIII wieku;
* późnogotycki [[Kościół św. Zofii w Bobowej|kościół cmentarny pw. św. Zofii]] z II poł. XV w. z ogrodzeniem z XVII i XIX w. Przez [[bracia polscy|braci polskich]] został zamieniony na stajnię;
* [[Synagoga w Bobowej|synagoga]],
* [[Cmentarz żydowski w Bobowej|kirkut]] żydowski z [[ohel]]em;
* [[Cmentarz wojenny nr 133 – Bobowa|cmentarz wojenny nr 133]] z I wojny światowej.

== Inne zabytki ==
* dwór Długoszewskich z XVII w. zwany „zamkiem”, w którym zamieszkiwała m.in. rodzina Długoszowskich, będąca jednym z właścicieli Bobowej. Tu wychował się [[Bolesław Wieniawa-Długoszowski]], późniejszy osobisty adiutant marszałka Piłsudskiego;
* fortyfikacje z XVII w;
* zamczysko Berdechów w miejscu zamku wzmiankowanego w latach 1436, 1461, 1479, które położone jest 1,5 km na północny wschód od rynku. Obecnie widoczne są jedynie pozostałości wałów;
* [[cmentarz wojenny nr 132 – Bobowa]].

<gallery widths="200" heights="150" perrow="3">
Bobowa, kościół Wszystkich Świętych (HB2).jpg|[[Kościół Wszystkich Świętych w Bobowej|Kościół parafialny Wszystkich Świętych]]
Bobowa, dwór Długoszewskich (HB1).jpg|Dwór Długoszowskich z popiersiami Piłsudskiego i Wieniawy-Długoszewskiego
Bobowa, kościół cmentarny św. Zofii (HB1).jpg|[[Kościół św. Zofii w Bobowej|Kościół cmentarny św. Zofii]]
</gallery>

<gallery widths="200" heights="150" perrow="3">
Bobowa, rynek, kapliczka (HB3.jpg|Kapliczka w rynku
Bobowa synagoga PR8.jpg|[[Synagoga w Bobowej|Synagoga]]
Bobowa, cmentarz wojenny nr 133 (HB1).jpg|[[Cmentarz wojenny nr 133 – Bobowa|Cmentarz wojenny nr 133]]
</gallery>

== Szlaki turystyczne ==
: {{szlak|zielony}} [[Szalowa]] – Bobowa – [[Bukowiec (województwo małopolskie)|Bukowiec]] – [[Jamna (wieś)|Jamna]] (bacówka)

== Media ==
* Regionalny Portal Informacyjny Bobowa24.pl<ref>[http://bobowa24.pl/ Bobowa24.pl].</ref>

== Ludzie związani z Bobową ==
{{Kategoria główna|Ludzie związani z Bobową}}

== Zobacz też ==
* [[Parafia Wszystkich Świętych w Bobowej]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
* {{SgKP|I|257|Bobowa}}
* {{SgKP|XV_cz.1|168|Bobowa}}
* [https://www.sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/b/460-bobowa Historia Żydów w Bobowej] na portalu Wirtualny Sztetl
* {{Cytuj stronę | url = http://www.staropolska.gimnazjum.com.pl/sredniowiecze/dziejopisarstwo/Dlugosz.html | tytuł = Fragmentu Kroniki Długosza z wzmianką o Zygmuncie z Bobowej | opublikowany = staropolska.gimnazjum.com.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20061231133440/http://www.staropolska.gimnazjum.com.pl/sredniowiecze/dziejopisarstwo/Dlugosz.html | zarchiwizowano = 2006-12-31}}
* [http://www.ck.bobowa.pl/ Centrum Kultury i Promocji Gminy Bobowa]

{{Miasta województwa małopolskiego}}
{{Gmina Bobowa}}
{{Powiat gorlicki}}
{{Powiat grybowski}}
{{Powiat gorlicki (dawny)}}
{{Miasta i miasteczka zdegradowane reformą z 1933–1934}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Bobowa| ]]
[[Kategoria:Miasta w województwie małopolskim]]
[[Kategoria:Prywatne miasta szlacheckie I Rzeczypospolitej (województwo krakowskie)]]
[[Kategoria:Miasta w Polsce lokowane w XIV wieku]]