Czereśnia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Wiśnia ptasia, czereśnia
Wiśnia ptasia, czereśnia: zdjęcie
Systematyka[1]
Domena eukarionty
Królestwo rośliny
Klad rośliny naczyniowe
Klad rośliny nasienne
Klasa okrytonasienne
Klad klad różowych
Rząd różowce
Rodzina różowate
Rodzaj śliwa
Gatunek wiśnia ptasia, czereśnia
Nazwa systematyczna
Prunus avium L.
Fl. suec. ed. 2, 165. 1755
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Kwitnąca czereśnia
Kwiaty Czereśni
Owoce i liście uprawnej odmiany czereśni
Pąki czereśni

Wiśnia ptasia, czereśnia, trześnia[2] (Prunus avium L.) – gatunek rośliny należący do rodziny różowatych. Rodzime obszary jej występowania to Europa oraz Azja Zachodnia i Kaukaz, rozprzestrzeniła się też gdzieniegdzie poza te obszary[3]. W Polsce rośnie dziko na terenie całego kraju, od nizin po pogórze i niższe tereny górskie (po 700-900 m n.p.m.), jednak głównie na południu kraju. Jest w wielu odmianach powszechnie uprawiana jako drzewo owocowe.

Systematyka[edytuj]

  • Według nowszych ujęć taksonomicznych zaliczona została do rodzaju Prunus jako Prunus avium L.Fl. suec. ed. 2, 165. 1755[3]
  • Ma liczne synonimy[3]: Cerasus avium (L.) Moench, Cerasus avium var. aspleniifolia G. Kirchn., Prunus avium var. aspleniifolia (G. Kirchn.) H. Jaeger, Prunus cerasus var. avium L. (basionym), Prunus macrophylla Poir.

Morfologia[edytuj]

Pokrój
W zwartych drzewostanach dorasta do 20-25 m wysokości, tworząc długi, strzelisty pień i wąską, stożkowatą, czasem nierównomierną koronę. Drzewa samotne mają krótki pień i szeroką, regularną koronę.
Pień
Kora czerwonobrązowa, cienka, często błyszcząca z dużymi przetchlinkami. Na starych pniach często łuszczy się okrężnymi pasmami.
Liście 
Eliptyczne lub odwrotnie jajowate, zaostrzone, grubo, częściowo podwójnie piłkowane, od spodu owłosione. Na ogonku, u nasady blaszki znajdują się 1-2 duże gruczołki. Długość liści 8-15 cm.
Kwiaty 
Zebrane po 2-6 na długich (5 cm) szypułkach, białe.
Owoce
Potocznie nazywane czereśniami. Kuliste pestkowce, jadalne, zwykle koloru czerwonego, spotykane także odmiany żółte oraz czarne. U drzew dzikich średnica ich nie przekracza zwykle 1 cm, u współczesnych odmian hodowlanych sięga 2,5 cm (do 10 g[4]). Dojrzewają od maja do późnego lipca, w niższych położeniach górskich nawet dopiero w sierpniu. U odmian dzikich owoce o cienkiej warstwie miąższu, często niesmaczne, gorzkawe.

Biologia i ekologia[edytuj]

Występuje w lasach liściastych, lasach mieszanych, w zadrzewieniach śródpolnych i w czyżniach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Carpinion[5]. Kwitnie od kwietnia do maja. Owoce często zjadane są przez ptaki, które przyczyniają się do rozsiewania czereśni (ornitochoria).

Zmienność[edytuj]

Tworzy mieszańce z wiśnią pospolitą i wiśnią karłowatą[6].

Zastosowanie[edytuj]

  • Roślina sadownicza: Jest uprawiana dla smacznych owoców. Typowe dziko rosnące formy są używana jako podstawowe podkładki generatywna i wegetatywne pod odmiany owocowe czereśni i wiśni, także pod wiśnie ozdobne.
  • Sztuka kulinarna : czereśnie używane są do produkcji konfitur, napojów, win, koncentratów.
  • Drewno twarde, z czerwonobrązową twardzielą, bardzo cenione w meblarstwie do wyrobu elementów toczonych i intarsji oraz w snycerstwie.

Odmiany czereśni według pory dojrzewania dzieli się tradycyjnie na wczesne, o średniej porze dojrzewania i późne[7]. Niezależnie od głównego podziału często spotyka się podział według tygodni dojrzewania gdzie odmianami od których liczy tygodnie są najwcześniejsze w Polsce stare odmiany 'Marchijska' lub 'Rivan'[8][9]. Najczęściej dojrzewają one w Polsce na początku czerwca, a cały okres dojrzewania czereśni trwa 8-10 tygodni[7]. Odmianami uznanymi za najwartościowsze, polecane do uprawy w Polsce są[9]:

  • 'Burlat' – III tydzień dojrzewania, pochodzi z Francji, bardzo silnie rośnie, owoce o masie 6,6-7,0 g.
  • 'Karesova' – III tydzień dojrzewania, pochodzi z Czech, średnio silnie rośnie, owoce o masie 6,0-7,0 g.
  • 'Vanda' – IV tydzień dojrzewania, pochodzi z Czech, średnio silnie rośnie, owoce o masie 7,0-8,0 g.
  • 'Techlovan' – V tydzień dojrzewania, pochodzi z Czech, silnie rośnie, owoce o masie 8,0-10,0 g.
  • 'Vega' – IV/V tydzień dojrzewania, pochodzi z Kanady, bardzo silnie rośnie, owoce o masie 7,5-8,5 g.
  • 'Summit' – IV/VI tydzień dojrzewania, pochodzi z Kanady, bardzo silnie rośnie, owoce o masie 9,0-10,0 g.
  • 'Lapins' – VI tydzień dojrzewania, pochodzi z Kanady, silnie rośnie, owoce o masie 8,0-9,0 g.
  • 'Rainier' – VII tydzień dojrzewania, pochodzi z USA, średnio silnie rośnie, owoce o masie 7,5-8,5 g.
  • 'Hedelfińska' – VII tydzień dojrzewania, pochodzi z Niemiec, silnie rośnie, owoce o masie 6,0-8,5 g.
  • 'Kordia' – VII/VIII tydzień dojrzewania, pochodzi z Czech, średnio silnie rośnie, owoce o masie 8,0-9,0 g.
  • 'Regina' – VIII tydzień dojrzewania, pochodzi z Niemiec, średnio silnie rośnie, owoce o masie 8,0-9,0 g.

Etymologia[edytuj]

Nazwa czereśnia pochodzi od starożytnego miasta Cerasus (obecnie Giresun w Turcji), skąd rzymski wódz Lukullus przywiózł na zachód pierwsze okazy tej rośliny[10].

Ciekawostki[edytuj]

Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów o czereśni
Zobacz hasło czereśnia w Wikisłowniku

Przypisy

  1. ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-01-23].
  2. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular plants of Poland - a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. IB PAN, 2002, s. 55. ISBN 83-85444-83-1.
  3. ↑ a b c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
  4. ↑ Zygmunt S. Grzyb, Elżbieta Rozpara. Dobór odmian czereśni gwarancją sukcesu. „Hasło Ogrodnicze”, 1999. 
  5. ↑ Matuszkiewicz Władysław. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  6. ↑ Rutkowski Lucjan. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8
  7. ↑ a b Aleksander Rejman: Pomologia. Warszawa: PWRiL, 1994. ISBN 83-09-01612-3.
  8. ↑ Red. Tadeusz Hołubowicz: Sadownictwo w Wielkopolsce : praca zbiorowa. Poznań: Państw, Wydawn. Rolnicze i Leśne,, 1987. ISBN 83-09-01197-0.
  9. ↑ a b Elżbieta Rozpara: Intensywny sad czereśniowy. Warszawa: Hortpress Sp. z.o.o., 2005, s. 246. ISBN 83-89211-52-1.
  10. ↑ Jerzy Ciechanowicz: Medea i czereśnie. Rozmowy o starożytności. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen/Wydawnictwo Krąg, 1994, s. 97. ISBN 83-85199-23-3.
  11. ↑ czereśnia ptasia
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czereśnia&oldid=45560606”