Cieszanów

Cieszanów
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Rynek z kościołem parafialnym w Cieszanowie
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	lubaczowski
Gmina	Cieszanów
Prawa miejskie	1590
Burmistrz	Zdzisław Zadworny
Powierzchnia	15,06 km²
Populacja (01.01.2024); • liczba ludności; • gęstość	; 1815; 121 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 16
Kod pocztowy	37-611
Tablice rejestracyjne	RLU
	Położenie na mapie gminy Cieszanów Cieszanów
	Położenie na mapie Polski Cieszanów
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Cieszanów
	Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego Cieszanów
	50°14′43″N 23°07′46″E/50,245278 23,129444
TERC (TERYT)	1809024
SIMC	0972051
	Urząd miejskiRynek 1; 37-611 Cieszanów
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Cieszanów – miasto w woj. podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Cieszanów. Położony na Płaskowyżu Tarnogrodzkim, nad rzeką Brusienką. Leży w dawnej ziemi bełskiej^[3].

Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. miasto liczyło 1815 mieszkańców, będąc 47. najludniejszym miastem w województwie^[2].

Miejscowość jest siedzibą dekanatu Cieszanów i parafii św. Wojciecha^[4].

Historia

Cieszanów uzyskał prawa miejskie 14 maja 1590 dzięki staraniom Stanisława Cieszanowskiego, herbu Jelita, starosty samborskiego. W 1672 hetman wielki koronny Jan Sobieski pod Cieszanowem stoczył zwycięską potyczkę z Tatarami. Miasto jest ośrodkiem handlowo-usługowym, znajduje się tu kościół z XIX wieku.

Od 1867 do końca 1922 miasto było siedzibą urzędu starostwa powiatu cieszanowskiego. W 1909 roku liczba ludności powiatowego miasta Cieszanowa, wynosiła 3232 osoby. Po I wojnie światowej w 1921 roku – 2282 osób, do liczby 3600 mieszkańców w 1939 roku.

W latach dwudziestych XX wieku w Cieszanowie powstał Związek Strzelecki. O zawiązaniu oddziału z ukonstytuowanym zarządem starostwo lubaczowskie poinformował Zarząd Główny ZS 9 lutego 1931 r.^[5].

12 września 1939 roku miasto zajęły wojska niemieckie. Cieszanów został przekazany Armii Czerwonej, 28 września 1939 roku po ustaleniu linii demarkacyjnej został włączony pod okupację niemiecką. Podczas okupacji hitlerowskiej, w marcu 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 5000 Żydów. W sierpniu 1942 roku zostali wywiezieni do obozu zagłady w Bełżcu, część została zamordowana w Wierzbicy^[6].

W latach 1939–1947 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali w mieście lub w jego pobliżu 65 Polaków, w tym 45 w dniu 3 maja 1944, kiedy to miasto zostało zaatakowane i częściowo spalone przez kureń UPA Iwana Szpontaka^[7]^[8]. W nocy z 3 na 4 maja 1944 r. zamordowano 45 mieszkańców Cieszanowa. Spalono 90% zabudowań miasta. Sotnia Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) dowodzona przez Iwana Szpontaka „Zalizniaka” wkroczyła do opustoszałego Cieszanowa dokonując licznych podpaleń. Mordowano głównie przedstawicieli narodowości polskiej^[9]. Pamięć o tym wydarzeniu jest kultywowana przez społeczność lokalną Cieszanowa^[10]. Został temu poświęcony film dokumentalny^[11].

W Cieszanowie już 1 sierpnia 1944 roku ukonstytuowała się z inicjatywy przedwojennych członków cieszanowskiej Rady Miejskiej oraz komendanta cieszanowskiej placówki AK ppor. Franciszka Szajowskiego ps. Kruk samorzutnie Miejska Rada Narodowa (MRN). Na jej czele stanął Paweł Lisowski, który od 7 sierpnia pełnił również funkcję burmistrza miasta. Cieszanów wszedł w skład powiatu lubaczowskiego w województwie rzeszowskim. W 1945 roku burmistrzem miasta został Jan Kopf, a przewodniczącym Miejskiej Rady Narodowej Jerzy Cwynar. W ramach usuwania osób związanych w podziemiem antykomunistycznym ze struktur administracji i na skutek powstania w Cieszanowie komórek PPR i PPS w 1947 roku funkcję burmistrza objął Michał Kotowicz, a przewodniczącym Rady został Antoni Piotrowski^[12].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. przemyskiego.

Transport

Miasto znajduje się na skrzyżowaniu dwóch dróg wojewódzkich:

865 – relacji Jarosław – Bełżec
863 – relacji Kopki – Tarnogród – Cieszanów.

Kultura

Formą promocji miasta jest organizowany od 2010 roku „Cieszanów Rock Festiwal”^[13].

Miasta partnerskie

Demografia

Ludzie związani z Cieszanowem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Cieszanowem.

Zobacz też

Przypisy

↑ Wybory Samorządowe 2024 [online], wybory.gov.pl [dostęp 2024-05-14] (pol.).
↑ ^a ^b ^c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
↑ Maurycy Horn: Walka klasowa i konflikty społeczne w miastach Rusi Czerwonej w latach 1600–1647 na tle stosunków gospodarczych. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1972, s. 22.
↑ Opis parafii na stronie diecezji
↑ Adam Szajowski: Związek Strzelecki w Lubaczowie. Rzeszów: Wydawnictwo Edytorial, 2017, s. 172. ISBN 978-83-65551-46-7. (pol.).
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 629 .
↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki: Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim w latach 1939–1947. Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 462-463. ISBN 83-85865-17-9. OCLC 77512897. (pol.).
↑ Stanisław Jastrzębski: Ludobójstwo nacjonalistów ukraińskich na Polakach na Lubelszczyźnie w latach 1939-1947. Wrocław: Wydawnictwo ,,Nortom”, 2007, s. 264. ISBN 978-83-89684-04-2. (pol.).
↑ Róg Tomasz, Gmina Cieszanów i jej mieszkańcy w latach 1939–1947, Cieszanów 2014, s. 178-211.
↑ Adam Szajowski. To było w maju. Ewakuacja i spalenie Cieszanowa w V 1944 r.. „Kresowiak Galicyjski”. 5(114) (Magazyn Publicystyczno-Informacyjny Powiatu Lubaczowskiego), s. 11, 1-06-2006. "Rzeszów, ul. Zbyszewskiego 8/25": Wydawnictwo Kresowiak. ISSN 1426-4773. 334596. [dostęp 2024-04-20]. (pol.).
↑ Zagłada miasteczka Cieszanów 3/4 maja 1944 roku. Tomasz Róg, Krystian Kłysewicz. IPN Oddział w Rzeszowie. Miejska Biblioteka Publiczna w Cieszanowie, Cieszanów. 16 września 2022. 20 minuta. [dostęp 2024-04-20].
↑ Czachur Waldemar, Jak feniks z popiołów. Cieszanów i okolice w latach 1944–1950. Cieszanów, s. 141.
↑ Strona festiwalu.
↑ Cieszanów w liczbach. Cieszanów - Dane demograficzne [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

Linki zewnętrzne

Cyfrowe Archiwum Tradycji Lokalnej – Cieszanów. mbp.cieszanow.archiwa.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-29)].
Cieszanów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 693 .
Mapa katastralna miasta Cieszanów z miejscowościami Folwarki i Wola z 1854
Historia Żydów w Cieszanowie. sztetl.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. na portalu Wirtualny Sztetl

[1] Wybory Samorządowe 2024 [online], wybory.gov.pl [dostęp 2024-05-14] (pol.).

[PopulacjaPowierzchnia-2] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).

[3] Maurycy Horn: Walka klasowa i konflikty społeczne w miastach Rusi Czerwonej w latach 1600–1647 na tle stosunków gospodarczych. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1972, s. 22.

[par-4] Opis parafii na stronie diecezji

[ASz2017Zwiazek-5] Adam Szajowski: Związek Strzelecki w Lubaczowie. Rzeszów: Wydawnictwo Edytorial, 2017, s. 172. ISBN 978-83-65551-46-7. (pol.).

[6] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 629 .

[SiKoBu-7] Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki: Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim w latach 1939–1947. Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 462-463. ISBN 83-85865-17-9. OCLC 77512897. (pol.).

[Cie1-8] Stanisław Jastrzębski: Ludobójstwo nacjonalistów ukraińskich na Polakach na Lubelszczyźnie w latach 1939-1947. Wrocław: Wydawnictwo ,,Nortom”, 2007, s. 264. ISBN 978-83-89684-04-2. (pol.).

[9] Róg Tomasz, Gmina Cieszanów i jej mieszkańcy w latach 1939–1947, Cieszanów 2014, s. 178-211.

[10] Adam Szajowski. To było w maju. Ewakuacja i spalenie Cieszanowa w V 1944 r.. „Kresowiak Galicyjski”. 5(114) (Magazyn Publicystyczno-Informacyjny Powiatu Lubaczowskiego), s. 11, 1-06-2006. "Rzeszów, ul. Zbyszewskiego 8/25": Wydawnictwo Kresowiak. ISSN 1426-4773. 334596. [dostęp 2024-04-20]. (pol.).

[11] Zagłada miasteczka Cieszanów 3/4 maja 1944 roku. Tomasz Róg, Krystian Kłysewicz. IPN Oddział w Rzeszowie. Miejska Biblioteka Publiczna w Cieszanowie, Cieszanów. 16 września 2022. 20 minuta. [dostęp 2024-04-20].

[12] Czachur Waldemar, Jak feniks z popiołów. Cieszanów i okolice w latach 1944–1950. Cieszanów, s. 141.

[13] Strona festiwalu.

[pwl-14] Cieszanów w liczbach. Cieszanów - Dane demograficzne [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[15] oprócz gmin Frampol, Goraj i Nielisz, oraz części gmin Mokre, Radecznica, Sułów, Stary Zamość, Tereszpol i Zamość (pozostały w gub. lubelskiej)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[A]

Miasto	Cieszanów
Wsie	Chotylub Dachnów Dąbrówka Doliny Folwarki Gorajec Kowalówka Niemstów Nowe Sioło Nowy Lubliniec Stary Lubliniec Żuków
Części miasta	Czereśnia Wola Nowosielska
Części wsi	Borek Folwarki Cieszanowskie Folwarki Nowosielskie Henryków Kosobudy Sośnina
Przysiółek wsi	Mielniki
Inne	Rudka

Miasta	Cieszanów Lubaczów Narol Oleszyce
Gminy miejskie	Lubaczów
Gminy miejsko-wiejskie	Cieszanów Narol Oleszyce
Gminy wiejskie	Horyniec-Zdrój Lubaczów Stary Dzików Wielkie Oczy

Przynależność wojewódzka	woj. lwowskie (1923–39) woj. rzeszowskie (1945–75)
Miasta / Prawa miejskie (← 1923–34 →)	Cieszanów (od 1934) Lubaczów
Miasteczka (← 1923–34)	Cieszanów (→) Lipsko Narol Oleszyce Płazów
Gminy miejskie (← 1923–39 i 1944–75)	Cieszanów Lubaczów
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39, 1944–54 i 1973–75)	Cieszanów Dąbków (1949–54) Dzików Stary (Stary Dzików) Horyniec Lipsko (do 1954) Lisie Jamy* (do 1954) Lubaczów (do 1948 i od 1973) Narol (od 1973) Narol Miasto (do 1954) Oleszyce (do 1954) Oleszyce (od 1973) Oleszyce Stare (1944–54) Płazów (do 1954) Wielkie Oczy (←* od 1944**)
Gromady (1954–72)	Basznia Dolna (1960–72) Bihale (1954–59) Brusno Nowe (1954–59) Cewków (1954–68) Chotylub (1954–59) Dachnów (1954–72) Dąbków (1954–72) Dzików Stary (1954–72) Horyniec (1954–72) Kobylnica Wołoska (1954 → (i~~1961~~)) Krowica Hołodowska (1954–72) Lisie Jamy (1954–72) Lubaczów (1954–60) Lubliniec Nowy (1954–72) Łukawica (1954–72) Łukawiec (1954–68) Młodów (1960–61) Narol (1954–72) Niemstów (1954–59) Oleszyce (1954–72) Oleszyce Stare (1954–61) Płazów (1954–72) Podlesie (1954–60) Ruda Różaniecka (1954–72) Werchrata (1954–72) Wielkie Oczy (1954–72)
Legenda	* do 1939 w powiecie jaworowskim ** częściowo do ZSRR w 1944

Przynależność wojewódzka	gubernia lubelska (1867–1912) gubernia chełmska^[A] (1912–15) woj. lubelskie (II RP) (1919–39) dystrykt lubelski (1939–44) woj. lubelskie (PRL) (1944–75)
Miasta	Cieszanów (← 1940–44 →) Goraj (do 1870) Frampol (do 1870) Krasnobród (do 1870) Szczebrzeszyn Tomaszów Lubelski (← 1940–44 →) Zamość (do 1952 →)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Abramów (do 1870) Adamów (od 1973) Bełżec (← 1940–44 →) Białobrzegi (do 1877) Cieszanów (← 1940–44 →) Frampol (1870–1922 →) Goraj (1870–1922 →) Jarczów (← 1940–44 →) Kąty (do 1868) Komarów (← 1940–44 →) Kotlice (← 1940–44 →) Krasnobród (do 1877 i od 1900) Krynice (← 1940–44 →) Lipsko (do 187?) Lipsko (← 1940–44 →) Łabunie Łaszczów (← 1940–44 →) Majdan Górny (← 1940–44 →) Majdan Sopocki (← 1940–44 →) Mokre (187?-1973) Narol Miasto (← 1940–44 →) Nielisz (od 1874) Nowa Osada (Zamość) (do 1954) Pasieki (← 1940–44 →) Płazów (← 1940–44 →) Podklasztor (1877–1900) Rachanie (← 1940–44 →) Radecznica Ruskie Piaski (do 1874) Skierbieszów Stary Zamość Suchowola (do 1954) Sitno (od 1973) Sułów (od 1874) Szczebrzeszyn (od 1973) Tarnawatka (← 1940–44 →) Tereszpol (do 1954) Tworyczów (do 1874) Tyszowce (← 1940–44 →) Wysokie (Zamojskie) (od 187?) Zamość (od 1974) Zawada (od 1973) Zwierzyniec
Gromady (1954–72)	Białobrzegi (1954–61) Bodaczów (1954–68) Bondyrz (1954–68) Brody Małe (1954–68) Chomęciska Małe (1954–59) Czarnystok (1954–57 → i ← 1959) Czołki (1954–59) Dębowiec (1954–72) Gorajec-Stara Wieś (1954–72) Gruszka Mała (1954–59) Horyszów (1954–61) Hucisko (1954–59) Iłowiec (1954–61) Jarosławiec (1954–59) Kaczorki (1954–58) Kalinowice (1954–72) Kalinówka (1954–68) Kotlice (← 1958–68) Krasnobród (1954–72) Krzak (1963–72) Lipina Stara (1954–61) Lipsko (1954–72) Łabunie (1954–72) Łabuńki (1954–59) Majdan Wielki (← 1959) Michalów (1954–68) Mokre (1954–72) Niedzieliska (1954–59) Nielisz (1954–72) Niewirków (← 1958–72) Obrocz (1954–58) Potoczek (1954–59) Potoczek (1962–72) Rachodoszcze (1954–61) Radecznica (1954–72) Ruskie Piaski (1954–63) Ruszów (1954–58) Sąsiadka (1954–68) Sitaniec (1954–68) Sitno (1954–72) Skierbieszów (1954–72) Stanisławka (1954–59) Stary Zamość (1954–72) Staw Noakowski (1954–72) Suchowola (1954–72) Sułów (1954–72) Szczebrzeszyn (1969–72) Tereszpol-Kukiełki (1954 →) Tereszpol-Zaorenda (1954 →) Topólcza (1954–59) Tworyczów (1954–59) Udrycze (1954–59) Wirkowice (1954–56 →) Wysokie (1954–72) Zaburze (1954–59) Zakłodzie (1954–59) Zarzecze (1954–59) Zawada (1954–72) Zwierzyniec (1954–72)

Miasta na prawach powiatu	Krosno Przemyśl Rzeszów Tarnobrzeg
Miasta powiatowe	Brzozów Dębica Jarosław Jasło Kolbuszowa Krosno Lesko Leżajsk Lubaczów Łańcut Mielec Nisko Przemyśl Przeworsk Ropczyce Rzeszów Sanok Stalowa Wola Strzyżów Tarnobrzeg Ustrzyki Dolne
Miasta gminne	Baranów Sandomierski Bircza Błażowa Boguchwała Brzostek Cieszanów Dubiecko Dukla Dynów Głogów Małopolski Iwonicz-Zdrój Jawornik Polski Jedlicze Kańczuga Kołaczyce Narol Nowa Dęba Nowa Sarzyna Oleszyce Pilzno Pruchnik Przecław Radomyśl Wielki Radymno Rudnik nad Sanem Rymanów Sędziszów Małopolski Sieniawa Sokołów Małopolski Tyczyn Ulanów Zagórz Zaklików