Dawny Dom Handlowy Stefan Esders
 Dom Handlowy Stefan Esders w 1906 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Łaciarska 4/ Oławska |
| Typ budynku |
dom handlowy |
| Styl architektoniczny |
secesja |
| Architekt | |
| Inwestor |
Stefan Esders |
| Kondygnacje |
sześć |
| Rozpoczęcie budowy |
1902 |
| Ukończenie budowy |
1913 |
Dom Handlowy Stefan Esders – dawny dom handlowy znajdujący się na rogu ulicy Łaciarskiej 4 i Oławskiej we Wrocławiu, obecnie budynek „Save The World Business Center”.
Historia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Do 1902 roku na działce przy Oławskiej 12 znajdowała się barokowa kamienica. Została ona rozebrana, a w jej miejsce wzniesiono, w dwóch etapach, nowoczesny dom handlowy według projektu Alvina Wedemanna[1]. W 1908 roku budynek zakupił kupiec Stefan Esders, właściciel firmy konfekcyjnej „Zur grossen Fabrik Stefan Esders” mający swoje sklepy i fabryki w Wiedniu[2], Petersburgu, Berlinie, Paryżu i w Rotterdamie[3][a]. W 1913 roku dom handlowy został rozbudowany o wyburzoną sąsiednią kamienicę nr 13. Projektantem zmian był ponownie Wedemann[1].
Opis architektoniczny[edytuj | edytuj kod]
Pięciokondygnacyjny budynek miał szkieletową konstrukcję, płaską elewację[1]. Narożnik był zaokrąglony i zwieńczała go wieżyczka w kształcie dziobu okrętu. Prawdopodobnie takie rozwiązanie wzorowane było na nowo wybudowanym domu handlowym „Carson, Price, Scott & Co Sullivan” („Sullivan Center”) znajdującym się w Chicago[1]. W narożniku znajdowało się wejście do domu handlowego. Na parterze znajdowały się ogromne witryny sięgające do samej ziemi, a między nimi na słupach umieszczone były gabloty reklamowe[1]. W miejsce wyburzonej kamienicy nr 13 Wademann zaprojektował pięciokondygnacyjną arkadę wypełnioną na trzech kolejnych piętrach dwudzielnymi oknami i ściankami pod parapetowymi, na których umieszczono reklamy[5]. Ostatnia kondygnacja zakończona była trzyosiowym łukowym otworem okiennym. Całość nawiązywała do starszego wyglądu elewacji[5]. Podczas rozbudowy zmieniono również układ klatek schodowych. W tym celu wyburzono oficynę południową, w której dotychczas znajdowała się klatka schodowa, winda oraz sanitariaty, a w jej miejsce wzniesiono krótszą oficyną mieszczącą tylko klatkę schodową. Klatkę ewakuacyjną i otwartą klatkę schodową prowadzącą na drugie piętro zastąpiono trójbiegową klatką schodową z windą w duszy. Klatka przylegała do dziedzińca, znajdującego się nad parterem, na tyłach skrzydła zachodniego[5].
Dom Handlowy Stefan Esders specjalizował się w konfekcji damskiej i męskiej. Na parterze można było zakupić wszelkiego typu materiały[6], na I piętrze sprzedawano obuwie[7], na II piętrze odzież damska i dziecięca[8]. Na trzecim piętrze znajdowała się krojownia[9], na czwartym i piątym magazyny[10]
Po 1945 roku[edytuj | edytuj kod]
Podczas działań wojennych w 1945 roku budynek został częściowo zniszczony. W latach 60. XX wieku został odremontowany. Usunięto secesyjne ozdoby i wielkie witryny. W części parterowej znajdowały się w różnych latach sklepy wielobranżowe, apteka, sklep meblowy. W latach 2012–2014 budynek został gruntownie przebudowany, wyremontowany i przekształcony w biurowiec „Save the World”[11]. Prace sponsorowała firma „Save the World Real Estates”. W pomieszczeniach piwnicznych mieści się klub i restauracja Vertigo Jazz Club & Restaurant[12].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stefan Esders (1852-1920) był belgijskim kupcem. Wraz ze swoim bratem Henrim założył w Brukseli pierwszą fabrykę odzieży. W kolejnych latach otworzył oddziały w Berlinie, Paryżu, Petersburgu i Rotterdamie. W 1895 roku zakupił posiadłość w Wiedniu na działce przy Mariahilfer Strasse 18, gdzie wybudował nowoczesny dom handlowy według projektu Friedricha Schachnera. Esders był pionierem w branży tekstylnej. Sprzedawał tanio i posiadał bardzo bogaty asortyment. Jako pierwszy, dla nowych sposobów prezentacji ubrań, wprowadził w swoich lokalach naturalnej wielkości manekiny sklepowe. Po śmierci Stefana Esdera 15 września 1920 roku, firmę prowadził jego syn, a następnie wnuk. W 1964 roku firmę zakupiło przedsiebiorstwo Leiner z St. Pölten[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Kirschke i Kirschke 1995 ↓, s. 417.
- ↑ Warenhaus Stephan Esders [online] [dostęp 2023-03-12].
- ↑ Esders and Scheefhals building in St. Petersburg * All PYRENEES · France, Spain, Andorra [online], All PYRENEES · France, Spain, Andorra, 17 września 2022 [dostęp 2023-03-12] (ang.).
- ↑ Peter Payer, Konsumgeschichte – Stefan Esders: Der Leiner wird zum KaDeWe [online], Vermessungen – Wiener Zeitung Online [dostęp 2023-03-12] (niem.).
- ↑ a b c Kirschke 2005 ↓, s. 187.
- ↑ Widok parteru.
- ↑ Widok I piętra.
- ↑ Widok II piętra.
- ↑ Widok III piętra.
- ↑ Widok IV piętra.
- ↑ Save The World [online], Save The World Real Estates [dostęp 2023-03-12].
- ↑ Opis [online], Save the World Real Estates [dostęp 2023-03-12].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Krystyna Kirschke: Fasady wrocławskich obiektów komercyjnych z lat 1890–1930: struktura, kolorystyka, dekoracja. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005. ISBN 83-7085-918-6.
- Krystyna Kirschke, Paweł Kirschke: „Rozwój głównych ulic handlowych w staromiejskim centrum Wrocławia” w: Architektura Wrocławia Tom II Urbanistyka. Wrocław: Instytut Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, 1995.