Dowód anegdotyczny

Dowód anegdotyczny – dowód oparty na obserwacjach osobistych lub pozyskany od osoby trzeciej, charakteryzujący się błędami logicznymi w procesie wnioskowania, który nie jest poparty szeroką analizą ani udokumentowany naukowo i zazwyczaj może zostać obalony danymi statystycznymi.

Bezkrytyczna wiara w dowody anegdotyczne może być potencjalnie niebezpieczna, jeśli dotyczy negowania ogólnie przyjętych zasad współżycia społecznego, przepisów prawa, sprawdzonych praktyk medycznych lub dowody anegdotyczne są cenione bardziej od opinii specjalistów.

Zastosowanie terminu

Wyrażenie dowód anegdotyczny może zostać użyte do opisania dwóch przypadków:

1. dowód w formie anegdoty lub pogłoski jest nazywany „anegdotycznym", gdy istnieje wątpliwość co do jego prawdziwości, a sam dowód nie jest godny zaufania;
2. dowód, który sam w sobie może być prawdziwy i weryfikowalny, jednak został użyty do konkluzji, która z niego nie wynika, zazwyczaj przez dokonanie generalizacji na podstawie niewystarczającej ilości danych. Na przykład: „mówią, że palenie szkodzi, a mój dziadek palił i zmarł zdrowy w wypadku samochodowym w wieku 99 lat”. Dane wyjściowe (zdrowie i wiek dziadka) mogą być prawdziwe, ale nie dają podstaw do wyciągnięcia ogólnego wniosku o nieszkodliwości palenia.

Dowód może być anegdotyczny w rozumieniu obu powyższych definicji. Na przykład: „jogurt z koziego mleka przedłuża życie. Słyszałem, że pewien człowiek z górskiej wioski, który żywił się tylko jogurtem, żył 120 lat”. W tym przypadku dowód pochodzi z plotki i opiera się na generalizacji.

Błędy logiczne

Dowody anegdotyczne wyróżniają się następującymi błędami w procesie wnioskowania:

• Pominięcie faktu, że historia jednej osoby, stanowi niewystarczającą próbę badawczą, a jeśli historia została zmyślona próba badawcza wynosi zero.
• Założenie, że jedno zdarzenie powoduje drugie, tylko dlatego, że dwa zdarzenia wystąpiły razem.
• Formułowanie zasady ogólnej na podstawie doświadczeń jednego człowieka.

Ponadto w dowodach anegdotycznych może występować błąd odwróconej akcydentalizacji.

Nadużywanie dowodu anegdotycznego jest rodzajem błędu logiczno-językowego i bywa potocznie określane jako błąd „osoba, która” („znam osobę, która...”; „znam przypadek, gdzie...”).

Różnica między dowodem anegdotycznym i naukowym

Perspektywa naukowa opisuje ogólne prawidłowości, gruntownie przebadane i obiektywnie udokumentowane, zaś dowody anegdotyczne dotyczą jednej osoby (lub żadnej, o ile historia została zmyślona). Dlatego termin często jest używany w kontraście do dowodów naukowych, na których oparta jest między innymi medycyna akademicka. Niektóre dowody anegdotyczne nie kwalifikują się jako naukowe, gdyż sama ich natura uniemożliwia badanie z użyciem metody naukowej. Dowód anegdotyczny niekoniecznie reprezentuje typowy przypadek; statystyka może dokładniej określić, jak typowe jest dane zjawisko.

Dowody anegdotyczne są obarczone takimi błędami jak: subiektywna pamięć świadka, jego wiarygodność i percepcja, brak udokumentowania ani przeprowadzenia ponownych doświadczeń w kontrolowanym środowisku.

Psychologowie stwierdzili, że ludzie są bardziej skłonni do zapamiętywania przypadków wyjątkowych niż typowych. W przypadku dowodów anegdotycznych badanie ich wiarygodności za pośrednictwem obiektywnej niezależnej analizy może być kłopotliwe i wątpliwe. Jest to konsekwencją swobodnego, nieformalnego podejścia do zbierania, dokumentowana i/lub prezentowania informacji. Termin ten jest często używany na określenie informacji, która nie jest udokumentowana. To powoduje, że weryfikacja danych jest zależna wyłącznie od wiarygodności strony przedstawiającej dowód anegdotyczny.

Zobacz też

• błąd konfirmacji
• sofizmat
• metoda naukowa
• post hoc ergo propter hoc