Drożdżyca
| Kandydoza | |||||||||||||||
| candidosis | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
Drożdżyca, kandydoza, kandydiaza, bielnica, moniliaza (łac. candidiasis, candidosis) – grzybicza, oportunistyczna infekcja skóry, błon śluzowych, paznokci lub rzadziej infekcja uogólniona. Choroba ta najczęściej jest wywołana drożdżakami chorobotwórczymi z rodzaju Candida (szczególnie Candida albicans). Drożdżycę rozpoznaje się głównie poprzez badania mikroskopowe i hodowlane.
Spis treści
Epidemiologia[edytuj]
Gatunki z rodzaju Candida występują na całym świecie[1]. C. albicans występuje u 40-80% zdrowych ludzi jako składnik flory przewodu pokarmowego[1].
Do czynników sprzyjających występowaniu drożdżycy zalicza się:
- niedobory witaminowe (przede wszystkim niedobory witamin z grupy B),
- maceracja naskórka związana z nadmiernym poceniem,
- mikrourazy skóry,
- zaburzenia hormonalne,
- otyłość, cukrzyca, ciąża
- upośledzona odporność wywołana przez stosowanie antybiotyków (wyniszczających florę bakteryjną organizmu) lub leków obniżających odporność (np. leki immunosupresyjne, sterydy, leki stosowane w chemioterapii nowotworów).
- alkoholizm (zwiększa ryzyko drożdżycy pokarmowej)
- zabiegi inwazyjne, np. wszczepienie sztucznej zastawki serca lub długotrwałe cewnikowanie[1].
Postacie[edytuj]
Wyprzenie drożdżakowe[edytuj]
Podobne jest do wyprzenia bakteryjnego. Najczęściej rozwija się w trzeciej i czwartej przestrzeni międzypalcowej rąk (czyli między III a IV oraz IV a V palcem), rzadziej w przestrzeniach międzypalcowych stóp oraz fałdy skórne; okolice podsutkowe (u otyłych kobiet), pachwinowe i międzypośladkowe (u noworodków). Rozwojowi choroby sprzyja praca wymagająca częstego moczenia dłoni np. kucharka, sprzątaczka. Widoczne objawy to ogniska rumieniowo-wysiękowe i złuszczające, ograniczone do miejsc przylegania fałdów, wykazuje znaczną macerację naskórka i popękanie w głębi fałdów.
Drożdżyca paznokci i wałów paznokciowych[edytuj]
W okresie wczesnym uwidacznia się jako obrzęk, silnie zaczerwienione i bolesne zgrubienie wału paznokciowego, natomiast przy ucisku spod wału sączy się ropna wydzielina. W czasie choroby skóra w tych okolicach staje się cienka, napięta oraz zmieniona zapalnie. W zmianach długotrwałych płytki stają się żółtawo-brunatne, tracą połysk, ulegają przerostowi i rozwarstwieniu.
Drożdżyca błon śluzowych[edytuj]
Umiejscawia się najczęściej w pochwie, sromie, przewodzie pokarmowym, jamie ustnej (np. jako zajady lub zapalenie języka). W przypadku zajęcia narządów płciowych kobiet, charakterystyczne objawy choroby to: obrzęk, zaczerwienienie błon śluzowych i ropne upławy. Przy pożyciu płciowym mężczyzna zostaje zakażony. Objawy drożdżycy mężczyzn to: podrażnienie i stan zapalny żołędzi i wewnętrznej powierzchni napletka ze świądem i pieczeniem. U dzieci występuje często pod postacią pleśniawek. Drożdżyca pochwy i przewodu pokarmowego jest najczęściej skutkiem ubocznym długotrwałej antybiotykoterapii, lub osłabieniem układu odpornościowego spowodowanym np. białaczką lub AIDS.
Leczenie[edytuj]
Leczenie opiera się przede wszystkim na stosowaniu barwników (zieleń brylantowa, jodyna, eozyna) oraz na przyjmowaniu przez chorego dużych dawek witamin z grupy B. W wypadku gdy ze zmian chorobowych sączy się ropna wydzielina stosuje się okłady. Pomocne w leczeniu drożdżyc są także antybiotyki lub inne leki np. natamycyna, nystatyna. W przypadku rozległych zakażeń, na które nie skutkuje miejscowe leczenie, stosuje się też ogólnie flukonazol, worikonazol i czasem ketokonazol, przy czym dwa pierwsze działają lepiej i mają mniej działań niepożądanych[2]. W drożdżycach błony śluzowej jamy ustnej dobre efekty lecznicze daje boraks z gliceryną. Leki występują w postaci miejscowych tamponów, maści i kremów. Leczenie drożdżycy, zwłaszcza skóry i paznokci, jest zwykle długotrwałe, wymaga dużej staranności, skrupulatnego przestrzegania higieny osobistej. W drożdżycy stóp wskazane jest używanie luźnego obuwia.
Drożdżak należy do drobnoustrojów oportunistycznych.
Lekooporność[edytuj]
Do podstawowych czynników lekooporności drożdżaków należą[3]:
- w stosunku do wszystkich antymikotyków: wytwarzanie biofilmu;
- w stosunku do polienów: obniżanie ilości ergosterolu w ścianie komórkowej;
- w stosunku do azoli: mutacji punktowych w genie kodującym demetylazę lanosterolu (ERG11), nadmierną ekspresję ERG11, zmniejszone pobieranie azoli ze środowiska, wyrzut azoli z komórki grzyba za pomocą pomp białkowych, mutacje w genie ERG3 (kodującego dysmutazę) umożliwiające tolerancję zmetylowanych steroli, tworzenie biofilmu, pobieranie cholesterolu gospodarza w warunkach niedoboru lub braku ergosterolu;
- w stosunku do echinokandyn: głównie mutacje w genach odpowiedzialnych za wytwarzanie syntazy 1,3-β-glucanu (gen FKS);
Eliminacja lekooporności kandidy obejmuje[4]:
- stosowanie enzymów rozpuszczających składniki biofilmu, a zwłaszcza: fibrynu (np. enzymy serapeptaza, lumbrokinaza, nattokinaza), polisacharydów (np. enzymy glucoamylaza, cellulaza, chitosanasa, hemicellulaza), składników jąder komórkowych (np. enzymy proetaza,peptydaza); wysoką skuteczność w niszczeniu biofilmu wykazuje także N-acetylocysteina[5].
- stosowanie kuracji skojarzonej, zakładającej łączenie dwóch lub trzech leków o odmiennych mechanizmach działania (standardowo stosuje się połączenie amfoterycyna - B i flucytozyna).
Przypisy
- ↑ a b c Mikrobiologia i choroby zakaźne. Wrocław: "Urban & Partner", 2000, s. 387. ISBN 83-85842-59-4.
- ↑ Mutschler, Farmakologia i Toksykologia, Stuttgart 2001, wydanie I polskie, strona 848
- ↑ Małgorzata Bondaryk, Wiesław Kurzątkowski, Monika Staniszewska, Antifungal agents commonly used in the superficial and mucosal candidiasis treatment: mode of action and resistance development, w: ,,Postępy Dermatologii i Alergologii", 2013 Oct; 30(5): 293–301; strona internetowa: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3858657/, 2013.
- ↑ Alfonso Javier Carrillo-Muñoz i inni, Combination antifungal therapy: A strategy for the management of invasive fungal infections, w: ,,Revista Española de Quimioterapia", 2014;27(3): 141-158, strona internetowa: http://seq.es/seq/0214-3429/27/3/carrillo.pdf, 2014.
- ↑ Dinicola S i inni, N-acetylcysteine as powerful molecule to destroy bacterial biofilms. A systematic review.W: ,,European Review for Medical and Pharmacological Sciences", 2014 Oct;18(19):2942-8, strona internetowa: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25339490, 2014.
Bibliografia[edytuj]
- Witold Gumułka, Wojciech Rewerski: Encyklopedia zdrowia. T. II. 1992.
