Dwór w Gładczynie
 nr rej. 348-A
| |
 Dwór od frontu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Kondygnacje |
2 |
| Rozpoczęcie budowy |
1897 |
| Ukończenie budowy |
1900 |
| Pierwszy właściciel |
Wiktor Aleksander Modzelewski |
| Kolejni właściciele |
rodzina Modzelewskich |
Położenie na mapie gminy Zatory  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu pułtuskiego  | |
 52°40′04,77″N 21°10′19,67″E/52,667992 21,172131
| |
Dwór w Gładczynie – neoklasycystyczny dwór z przełomu XIX i XX w. położony we wsi Gładczyn.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W 1845 Gładczyn kupił na licytacji Piotr Łukasz Modzelewski, emerytowany rewizor gubernialny. W 1897 na zlecenie Wiktora Aleksandra Modzelewskiego rozpoczęto budowę dworu według projektu architekta Bronisława Massalskiego i na podstawie wskazówek Julii z Rakowskich Modzelewskiej[1][2]. Dwór powstał na miejscu poprzedniego drewnianego. Budowę zakończono w 1900. Dwór otoczono parkiem krajobrazowym projektu Stefana Celichowskiego[3].
W czasie I wojny światowej w dworze stacjonowała armia niemiecka[4].
W okresie międzywojennym majątek liczył 670 ha[4].
W rękach rodziny Modzelewskich Gładczyn pozostawał do 1939. Ostatnią właścicielką była Wanda Modzelewska, która samodzielnie zarządzała majątkiem w latach 1934–1939, po śmierci męża Mariana. W czasie kampanii wrześniowej budynek służył jako szpital oraz kwatera wojska niemieckiego. Modzelewska do lata 1940 zajmowała część pomieszczeń, potem została zmuszona do opuszczenia dworu[4].
Po 1945 majątek znacjonalizowano. Działalność rozpoczęło Państwowe Gospodarstwo Rolne Gładczyn[5]. W bezpośrednim sąsiedztwie dworu wybudowano bloki mieszkalne dla pracowników PGR. Zabudowania gospodarcze znacznie powiększono o magazyny i chlewnie stojące wzdłuż zabytkowego parku, dewastując całkowicie krajobraz kulturowy założenia. Dwór przeszedł remont w latach 80. XX wieku[3].
Dwór jest zaniedbany i zdewastowany[1][6]. Część magazynów byłego PGR jest wykorzystywana do celów rolniczych, w części natomiast wygospodarowano boisko do paintballa i tor do jazdy samochodem. Zachowała się część parku krajobrazowego, aleje i stawy.
Całość jest wpisana do rejestru zabytków (A-348 z 24 listopada 1978)[7].
W 2021 dwór wystawiono na sprzedaż[8].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Dwór został wymurowany z cegły i otynkowany, malowany na biało. Jest budynkiem parterowym wzniesionym na planie prostokąta. Mieszkalne poddasze nakryto dwuspadowym dachem[1]. Korpus główny z kolumnowym trzyosiowym gankiem jest zwrócony w stronę północną, w stronę parku i stawów. Elewacja frontowa jest dziewięcioosiowa. Ganek na piętrze przechodzi w wystawkę zwieńczoną trójkątnym szczytem. Ganek stanowi podstawę dla otwartego tarasu na piętrze z tralkową balustradą. Do południowo-wschodniego narożnika przylega skrzydło gospodarcze, za którym położony był folwark. Na elewacji bocznej umieszczono pięcioboczną sień prowadzącą do kancelarii folwarcznej. Dwór jest podpiwniczony. Zdobienia ograniczają się do profilowanych opasek okiennych i gzymsów[1][3].
Dwór jest eklektyczny, nawiązuje do akademickiego klasycyzmu, a w elewacji ogrodowej i zachodniej do romantyzmu[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Gładczyn [online], Polskie Zabytki [dostęp 2023-10-07].
- ↑ a b Gładczyn: Dwór mur.[owany] [online].
- ↑ a b c Małgorzata Omilanowska, Jakub Sito (red.), Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 10, z. 20: Pułtusk i okolice, Warszawa: Wyd. Artystyczne i Filmowe, 1999, s. 6, ISBN 978-83-85938-38-5 [dostęp 2023-10-07].
- ↑ a b c Wanda Modzelewska, Materiały o kulturze i sztuce ludowej Polski, Elżbieta Miecznikowska (red.), Etnografia Ocalona, Toruń: Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu, 2022, s. 8–9, ISBN 978-83-61891-14-7 [dostęp 2023-10-07].
- ↑ Dz.U. z 1990 r. nr 51, poz. 301.
- ↑ Mazowieckie włóczęgi – dwór w Gładczynie – Malutka Podróże [online], 27 sierpnia 2020 [dostęp 2023-10-07] (pol.).
- ↑ Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Warszawie - Delegatura w Ciechanowie, WYKAZ ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH I ZABYTKÓW ARCHEOLOGICZNYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW (stan na dzień: 4 stycznia 2023 r.) [online].
- ↑ Zabytkowy dworek w Gładczynie wystawiony na sprzedaż [online], pultusk24.pl, 4 lutego 2021 [dostęp 2023-10-07] (pol.).