Dyskusja wikiprojektu:Biologia/Niekonsekwentne nazwy zwyczajowe

Niekonsekwentne nazwy zwyczajowe

Status:	wykonane

Trochę się zaplątałem w próbie uporządkowania niespójnych nazw i dlatego proszę o krytykę i radę.

Pytanie brzmi: Pod jakimi nazwami umieszczać artykuły w przypadkach podobnych do niżej opisanego, aby było poprawnie i zrozumiale – lub inaczej: Jakie nazwy zwyczajowe można uznać za błędne? (Żeby było śmieszniej, piszę o „węgorzu elektrycznym”, który nijak się ma do węgorzy.)

Założenia:

• Nazwy naukowe powstają wg sekwencji: gatunek typowy (np. Gymnotus carapo) → rodzaj (Gymnotus) → rodzina (Gymnotidae) → rząd (Gymnotiformes).
• Nazwy zwyczajowe wg sekwencji: gatunek (niekoniecznie typowy) lub rodzaj (np. strętwa) → rodzina (strętwowate) → rząd (strętwokształtne).

Historia:

W omawianym przypadku o nazwach zwyczajowych rodziny i rzędu zadecydowała nazwa zwyczajowa gatunku strętwa, podana przez Wałeckiego w 1844. Na pierwszy rzut oka sekwencja strętwa → strętwowate → strętwokształtne wydaje się być poprawna, ale...

Gatunek został opisany pod nazwą Gymnotus electricus (wówczas jeszcze mieścił się w sekwencji Gymnotus → Gymnotidae → Gymnotiformes), ale później stwierdzono, że różni się tak bardzo od innych z rodzaju, że został przeniesiony do rodzaju Electrophorus, dla którego zaproponowano odrębną rodzinę Electrophoridae. I tu mam pierwsze źródło polskich nazw: rodziny strętwowate (Electrophoridae) i rzędu strętwokształtne (Gymnotiformes [sic!]) (Grabda i Heese, 1991), czyli:

strętwa (Electrophorus electricus) → strętwowate (Electrophoridae) → strętwokształtne (Gymnotiformes)

Kolejny problem w tym, że Electrophoridae nie została zaakceptowana. Zamachowski i Zyśk w 1997 (IMO praca miernej wagi) opublikowali dla nazwy Gymnotidae nazwę drętwikowate (nie mylić z drętwowate), czyli:

strętwa (E. electricus) → drętwikowate (Gymnotidae) → strętwokształtne (Gymnotiformes)

W późniejszych pracach nazwa „strętwa” (dla E. electricus) zostaje utrwalona, dla gatunku typowego rodzaju Gymnotus pojawia się polska nazwa „gymnotus paskowany”, a dla rodziny i rzędu stosowane są nazwy naukowe, bez polskich odpowiedników. Wyjątkiem jest internetowa nazwa rodziny „gymnotowate” (niewystarczające źródło) oraz gymnotowce dla Gymnotiformes, ale ta pojawiała się wcześniej dla Gymnotoidei, podrzędu karpiokształtnych (zanim wyodrębniono rząd Gymnotiformes).

Nasuwa się zatem propozycja uporządkowania haseł w dość surowym schemacie:

strętwa (E. electricus) → Gymnotidae → Gymnotiformes, z pominięciem pojawiających się w literaturze nazw rodziny i rzędu.

Tych, którzy dotrwali do końca ;) proszę o komentarze. Ark (dyskusja) 22:01, 16 gru 2013 (CET)

Przy potrzebie waloryzacji nazw zwyczajowych (choćby w celu ustalenia ich kolejności w artykule i ustalenia jego tytułu) pierwszy krok to zestawienie nazw będących w użyciu (opublikowanych), drugi to wybór nazwy pasującej do klasyfikacji biologicznej (jeśli istnieje, jak w tym przypadku dla rodziny "strętwowate"), inne nazwy wymieniam jako poboczne w kolejności zależnej od wiarygodności, znaczenia i czasu wydania źródła. Przynajmniej w botanice jest we wprowadzeniach do kilku publikacji nomenklaturowych trochę zasad tworzenia zwyczajowego mianownictwa biologicznego i podkreśla się w nich celowość zachowywania zgodności nazw zwyczajowych z klasyfikacją biologiczną. Oczywiście nie zawsze nasi autorzy nadążają za zmianami w klasyfikacji, ale na ogół próbują. Kenraiz (dyskusja) 23:50, 16 gru 2013 (CET)

Problem leży w drugim kroku – wybór nazw. Gdyby nie było nazw zwyczajowych, nie zawracałbym Wam głowy. "Strętwowate" ani "strętwokształtne" nie pasują do zasady tworzenia nazw, gdyż nawiązują do gatunku obecnie niezaliczanego do typu nomenklatorycznego Gymnotus, na dodatek znacznie się różniącego od reszty przedstawicieli rzędu – strętwę, już jako Electrophorus, wyodrębniano do monogatunkowej rodziny Electrophoridae. "Drętwikowate" traktuję jak incydent, więcej tej nazwy nie spotkałem. Pytam o radę, ponieważ wiąże się to z ewentualną przeprowadzką kategorii pod nazwę naukową (oraz zmianą nazw i linkowań w artach), a istnieją opublikowane, IMO nietrafione nazwy zwyczajowe rodziny i rzędu, do których niektórzy będą wracać. Ark (dyskusja) 20:40, 18 gru 2013 (CET)

Przeniosłem pod nazwę naukową rzędu Gymnotiformes i dodałem opis rodziny Gymnotidae. Oznaczam jako załatwione. Jeśli będzie sprzeciw, proszę o zmianę statusu wątku. Ark (dyskusja) 23:11, 19 gru 2013 (CET)