Dziennikarstwo wcieleniowe
Dziennikarstwo wcieleniowe (ang. undercover journalism) – forma dziennikarstwa, w której reporter zmienia swoją tożsamość w celu zdobycia informacji, jakich nie dałoby się uzyskać bez użycia tej techniki[a]. Jest ono stosowane m.in. w dziennikarstwie śledczym.
Etyka dziennikarstwa wcieleniowego[edytuj | edytuj kod]
Kryteria, które powinny spełniać reportaże[edytuj | edytuj kod]
Technika ta często wzbudza kontrowersje, dlatego środowiska dziennikarskie stworzyły kryteria określające profesjonalizm materiałów dziennikarstwa wcieleniowego, np.[1]:
- istniał ważny powód, który usprawiedliwiał zastosowanie ukrytych metod,
- materiału nie udałoby się zdobyć za pomocą standardowych narzędzi dziennikarskich,
- dziennikarz nie udawał osoby wykonującej zawód zaufania publicznego, lecz stawał się postacią neutralną bądź negatywną,
- zastosowane metody były tylko potwierdzeniem wcześniej zebranych informacji i podejrzeń,
- pozytywne skutki opublikowania reportażu stanowczo przewyższyły sumę różnego rodzaju szkód, spowodowanych użyciem techniki undercover.
Kwestia prawna w Polsce[edytuj | edytuj kod]
Według prawników, reporter stosujący technikę przykrywkową może naruszyć przepisy prawa KK, może to być: zniesławienie, zniewaga, przekupstwo, fałszywe zeznania, fałszywe oskarżenia lub fałszywe dowody, zawiadomienie o przestępstwie niepopełnionym, nielegalne uzyskanie informacji, fałszowanie lub wyłudzenie poświadczenia nieprawdy[2], za naruszenie których grozi odpowiedzialność karna (w formie grzywny i pozbawienia lub samego pozbawienia wolności). Podczas rozpraw sądowych bierze się jednak pod uwagę, czy dziennikarz faktycznie działał w ważnym interesie społecznym[3] i czy sprawdził on zgodność uzyskanych wiadomości z prawdą[4].
Przedstawiciele[5][edytuj | edytuj kod]
Przedstawicielami zagranicznymi są m.in.:
- Nellie Bly[6] (właśc. Elizabeth Jane Cochrane),
- Barbara Ehrenreich,
- John Howard Griffin,
- Upton Sinclair,
- Morgan Spurlock,
- Gloria Steinem,
- Günter Wallraff
Przedstawiciele polscy to m.in.:
- Jacek Hugo-Bader[6],
- Marcin Masztalerz,
- Marek Kęskrawiec,
- Maciej Kuciel[7],
- Grzegorz Kuczek[7],
- Daniel Liszkiewicz[7],
- Aleksandra Tudyka[7],
- Ada Wons[7].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Według SPJ Code of Ethics dziennikarze powinni unikać ukrytych metod zdobywania informacji, chyba że tradycyjne metody nie przyniosą informacji niezbędnych dla społeczeństwa.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Podsumowanie – pod lupą profesjonalizmu, [w:] M. Wawer, M. Kuciel, "Reporter w przebraniu", wyd. I, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 179.
- ↑ J. Bukowska: Dziennikarstwo śledcze a prowokacja dziennikarska. Kwestia odpowiedzialności karnej, s. 107. Łódź: 2006.
- ↑ Prawo prasowe, art. 13 ust. 3.
- ↑ Prawo prasowe, art. 12 ust. 1.
- ↑ Wszystko już było – przegląd najsłynniejszych przykładów undercover journalism, [w:] M. Wawer, M. Kuciel, Reporter w przebraniu, wyd. I, Kraków 2016.
- ↑ a b M. Wawr, M. Kuciel, Reporter w przebraniu, wyd. I, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 42.
- ↑ a b c d e Undercover journalism po polsku, [w:] M. Wawer, M. Kuciel, Reporter w przebraniu, wyd. I, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- w. Adamczyk: Media dawne i współczesne, t. 2, Poznań: 2007.
- M. Wawer, M. Kuciel: Reporter w przebraniu. Kraków: 2016.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Prowokacja dziennikarska – balansowanie na granicy prawa. obserwatorium.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-05)]. – relacja z debaty zorganizowanej przez Obserwatorium wolności mediów w Polsce we współpracy z Zakładem Praw Człowieka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.