Dziewosłęb

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Dziewosłęb, dziewosłąb – termin utworzony jako tłumaczenie łacińskiego wyrażenia paranymphus[1]. W XVI w. jeden ze swoich wierszy poświęca mu Jan Kochanowski w utworze o tym samym tytule[2].

Jest to funkcja związana z zamążpójściem, od pewnego momentu wyparta przez określenie swat. W źródłach pochodzących z okresu Polski wczesnonowożytnej częściej pojawia się jednak dziewosłąb.

Pochodzenie obu słów jest różne, dlatego można wnioskować o ich różnych pierwotnie znaczeniach, czego świadomość zatarła się około XVI w. Omawiany termin pochodzi od słów „dziewę snębić”, gdzie snębić oznacza zaślubiać. U Polaków, tak jak u wszystkich Słowian, pojawia się określenie wesela jako „swadźby”, która z kolei była podstawą do utworzenia określenia swat[3].

Zadania spoczywające na dziewosłębach na przestrzeni wieków ulegały zmianie. XV-wieczne zapiski mówią, że byli oni istotni do zawierania układów majątkowych towarzyszących ślubom, mieli być również świadkami, bez których zawarcie małżeństwa nie mogło dojść do skutku. W odróżnieniu od swata jest on wysłannikiem pomagającym w przeprowadzeniu zaślubin, oddelegowanym przez rody obydwojga małżonków. W związku z odmiennym prawem kościelnym, funkcjonującym przed soborem trydenckim, można odróżnić pojęcia dziewosłęba oraz swata, gdyż rola tego pierwszego była bardziej rozbudowana i pokrywała się z rolą dzisiejszego kapłana. Jeśli słowa formuły zaślubin zawierały wszystkie wymagane informacje, dziewosłęb mógł zastąpić księdza. Rola swata i dziewosłęba była również odróżniana przez Mikołaja Reja w Żywocie poczciwego człowieka, gdzie padają słowa: „miejże ty Pana Boga dziewosłębem, a Anioły jego swaty”.

Funkcja dziewosłęba na przestrzeni stuleci zaginęła, a sam termin stał się synonimem swata, czyli najczęściej mężczyzny, który prosi o rękę kobiety w imieniu innego mężczyzny. Na wyraz możemy się natknąć już tylko w języku literackim, choć w gwarze ludowej występował jeszcze w początkach XX w.[4]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Por. Dziewosłąb, http://www.staropolska.pl/slownik/?nr=0&litera=dziewos%C5%82%C4%85b&id=398 [dostęp: 23.12.2017]
  2. J. Kochanowski, Dziewosłąb, [w:] J. Kochanowski, Dzieła polskie. Wydanie kompletne, oprac. J. Lorentowicza, Wyd. Tow. Akc. S. Orgelbranda S-ów, Warszawa [1919].
  3. W. Abraham, Zawarcie małżeństwa w pierwotnem prawie polskiem, Wyd. Towarzystwo Naukowe, Lwów 1925, s. 6.
  4. Tamże, s. 3.