Eduard Nyáry
Eduard Nyáry[1][2][3] (ur. ok. 1830, zm. 4 września 1863) – major, hrabia, z pochodzenia Węgier.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W dzieciństwie uczeń Akademii Wojskowej w Wiedniu. Około 17 roku życia został oficerem, przydzielono go do pułku Huzarów stacjonującego w Żółkwi. Uczestnik Wiosny Ludów. Walczył w powstaniu węgierskim w latach 1848–1849 pod sztandarami generała Józefa Bema. Uczestniczył w wojnie krymskiej, gdzie za waleczność otrzymał odznaczenia i stopień majora. Następnie przez rok pełnił obowiązki przy budowie kolei. W latach 1860–1861 we Włoszech uczestniczył w wyprawie tysiąca Giuseppe Garibaldiego. Później powrócił do Turcji, gdzie pracował w służbie rządowej przy budowie kolei i przy naprawie twierdz do roku 1862. 15 lutego 1863 roku, Garibaldi w trakcie powstania styczniowego zwrócił się do społeczeństw Europy z głośnym apelem Nie opuszczajcie Polski. Najprawdopodobniej za tym apelem wiosną 1863 roku Eduard Nyáry znalazł się na ziemiach polskich. Wziął udział w wyprawie na Radziwiłłów (zakończonej niepowodzeniem 2 lipca 1863). Na początku września przyłączył się do partii Marcina Lelewela Borelowskiego. W swojej działalności powstańczej odznaczał się niepospolitymi zdolnościami i nadzwyczajną odwagą.
W czasie zwycięskiej bitwy pod Panasówką 3 września 1863 został ciężko ranny w brzuch. Zmarł w Zwierzyńcu w karczmie zaadaptowanej na lazaret w wieku 34 lat. Został pochowany w oddzielnej mogile, na cmentarzu powstańczym w Zwierzyńcu (przy dzisiejszej ul. Biłgorajskiej).
Był kalwinem, na pół godziny przed śmiercią, przy zupełnej przytomności umysłu przeszedł na wiarę rzymskokatolicką. Uzasadnił to tym, że chce umrzeć w tej wierze, którą wyznają jego towarzysze broni i w obronie której oddał swoje życie. Konał ze słowami na ustach: Eljen! Niech żyje Polska!
Był stryjem barona Alberta Nyáry'ego, prezesa Węgierskiego Towarzystwa im. Adama Mickiewicza[1].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W 130 rocznicę bitwy pod Panasówką przy udziale władz państwowych i ambasadora Węgier Akosa Engelmayera, 25 września 1992 roku w Zwierzyńcu na grobie majora Eduarda Nyáry'ego został odsłonięty pomnik, tzw. kopijnik – rzeźba wykonana w całości z drewna. W 2022 roku w 159. rocznicę bitwy pod Panasówką pomnik ten został odnowiony[2][3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b István Csapláros, Zarys dziejów Węgierskiego Towarzystwa im. Adama Mickiewicza (przyczynki do historii węgierskiego polonofilstwa w XX wieku), „Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza”, 4, 1969, s. 63-79 [dostęp 2023-09-06].
- ↑ a b Zwierzyniec: pomnik węgierskiego bohatera został odnowiony [online], TVP3 Lublin [dostęp 2022-12-01].
- ↑ a b Pomnik węgierskiego bohatera po konserwacji [online], Urząd Miejski w Zwierzyńcu [dostęp 2023-09-06].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Halina Matławska, Lasy – nasze fortece, Zwierzyniec 1993
- Paweł Zań, Kopijnik [w:] Bogactwo przyrody i kultury w pracach laureatów Konkursu Krajoznawczego „Poznajemy Ojcowiznę”. Biłgoraj 2005
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Edvárd Nyáry [online], Roztocze – Silva rerum [dostęp 2023-09-06].