Efekt Hawthorne
Efekt Hawthorne – zjawisko będące źródłem błędów podczas prowadzenia badań na grupie ludzi, wynikające z tego, że wiedzą oni o tym, że uczestniczą w eksperymencie.
Zjawisko to odkryte zostało przez Eltona Mayo podczas badań nad wydajnością pracy wśród pracowników Western Electric Company w fabryce „Hawthorne Works”[1][2] (USA), gdy badacze próbowali mierzyć, w jakich warunkach oświetleniowych wydajność pracy będzie wzrastać. Okazało się, że wydajność pracy wzrastała zarówno w grupach eksperymentalnych, jak i kontrolnych, czego przyczyną było, jak wnioskowali badacze, zaangażowanie się naukowców w proces badawczy i ich ciągła obecność, dzięki czemu osoby badane starały się pracować coraz bardziej wydajnie w trakcie trwania eksperymentu[3].
Sam eksperyment polegał na tym, że po podzieleniu badanych na grupę eksperymentalną i kontrolną w pierwszej zmieniano jakiś czynnik, badając jego wpływ na wydajność, a w drugiej nie zmieniano nic. Zauważono, że gdy polepszono np. oświetlenie, wydajność w pierwszej, jak i w drugiej grupie wzrosły[4]. Gdy pogorszono ten czynnik, wydajność znów nieznacznie wzrosła w obu grupach. Gdy wprowadzono przerwy na posiłki, znów produkcja wzrosła w obu grupach.
Gdy potem powrócono do „zwyczajnych” warunków, okazało się, że produkcja dzienna i tygodniowa wzrosła jak nigdy wcześniej. Ten wzrost wydajności pracy wytłumaczono tym, że pracownicy poczuli, że mają własną wartość, że mogą na coś wpływać, wytworzyło się poczucie sterowania własnym losem, a pracownicy poczuli się „dowartościowani” i byli bardziej zadowoleni, a przez to pracowali wydajniej[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Austin Weber, The Hawthorne Works, Assembly magazine, 1 sierpnia 2002 [dostęp 2011-03-09] (ang.).
- ↑ Norman Goodman, Wstęp do socjologii, Poznań: Zysk i S-ka, 1997, s. 29, ISBN 83-7150-143-9.
- ↑ H.A. Landsberger, Hawthorne Revisited, Ithaca 1958, OCLC 61637839.
- ↑ Steven Levitt, John List, Was there Really a Hawthorne Effect at the Hawthorne Plant? An Analysis of the Original Illumination Experiments, Cambridge, MA, maj 2009, DOI: 10.3386/w15016 [dostęp 2021-06-08].
- ↑ Erika Cox, Psychology for AS level, Oxford: OUP, 2000, ISBN 0-19-832824-9, OCLC 48108871 [dostęp 2021-06-08].