Efekt flankerów
Efekt flankerów – termin stosowany w psychologii poznawczej, odnoszący się do teorii uwagi, a przede wszystkim kontroli poznawczej i jej mechanizmów. Wykorzystywany jest do badania, jakie czynniki mogą mieć wpływ na selektywną uwagę i zakres, w jakim występuje przetwarzanie nieistotnych informacji. Efekt flankerów wynika z konieczności zahamowania potencjalnej reakcji na bodziec zakłócający („flanker”)[1]. Test flankerów pozwala mierzyć jaka jest skuteczność i siła odporności na dystrakcję, czyli czynnik rozpraszający uwagę. Test flankerów jest przez niektórych badaczy traktowany jako odpowiednik zadania Stroopa.
Klasyczny efekt flankerów[edytuj | edytuj kod]
Klasyczny efekt flankerów został opisany przez Barbarę Eriksen i Charlesa Eriksena w 1974 r.[2] Badacze użyli w badaniu jako bodźców litery. „Badani reagują na literę pojawiającą się w centrum ekranu. Litera ta jest otoczona przez dwa bodźce zakłócające (flankery), którymi są inne litery pojawiające się po obu stronach sygnału w jednym rzędzie”[3].
Eriksenowie zastosowali dwie manipulacje eksperymentalne. Raz flankery były tożsame z sygnałem, a innym razem były innymi literami lub zmieniano odległość między literami. Badanie pozwoliło na sformułowanie kilku podstawowych zależności:
- Czas reakcji ulega wydłużeniu jeżeli pojawiają się flankery.
- Podobieństwo sygnału i obiektu rozpraszającego tzw. dystraktora powoduje wydłużenie czasu reakcji.
- Czas reakcji ulega wydłużeniu jeżeli zmniejsza się wzajemna odległość bodźców i dystraktorów.
- Efekt flankerów można osłabić poprzez dokonanie przestrzennej separacji liter w rzędzie.
Wersje zadania flankerów[edytuj | edytuj kod]
Oprócz klasycznej wersji opracowanej przez Eriksenów, którzy stosowali w swoim zadaniu litery, w innych wariantach używane są numery, kolorowe plamy czy strzałki.
Efekt flankerów był także badany z zastosowaniem reguł i wnioskowania Bayesa. Przyjęta metoda potwierdziła zależności opisane przez Eriksenów[4].
Zależności między czasem reakcji a efektem flankerów badano także z wykorzystaniem elektroencefalografu (EEG). Badacze założyli, że ludzki mózg „widzi” liczby w układzie przestrzennym, liniowym. Konsekwencją takiego postrzegania jest wydłużenie czasu reakcji im bliżej celu (standardu porównawczego) znajduje się flanker. Wyjątek stanowi liczba 9, która mimo znacznej odległości od 5 ma dłuższy czas reakcji badanego ze względu na podobieństwo do szóstki[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Marek Nieznański: Opracowanie podręcznika. [dostęp 2013-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ Barbara A. Eriksen, Charles W. Eriksen. Effects of noise letters upon the identification of a target letter in a nonsearch task. „Perception & Psychophysics”. 16 (1), s. 143–149, 1974. DOI: 10.3758/BF03203267.
- ↑ Nęcka Edward, Orzechowski Jarosław, Szymura Błażej: Psychologia poznawcza. Warszawa: Academica Wydawnictwo SWPS i Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 155–266. ISBN 83-01-14586-2. (pol.).
- ↑ White, C., Brown, S., Ratcliff, R. A Test of Bayesian Observer Models of Processing in the Eriksen Flanker Task. „Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance”. 38, s. 489–498, 2011. DOI: 10.1037/a0026065. (ang.).
- ↑ Anja Fellbrich, Wido Nager, Thomas F. Münte. The mental number line electrified: brain potentials in a numerical flanker task. „Psychological Research”. 76 (2), s. 229–235, 2012. DOI: 10.1007/s00426-011-0409-5.