Ukrzeniec
| Elasmostethus | |||
| Fieber, 1860 | |||
 Ukrzeniec rynniec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
ukrzeniec | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Cimex dentatus De Geer, 1773 = Cimex interstinctus Linnaeus, 1758 | |||
| Synonimy | |||
| |||
Ukrzeniec[1] (Elasmostethus) – rodzaj pluskwiaków z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny puklicowatych. Obejmuje 25 opisanych gatunków. Zamieszkują krainy: palearktyczną, orientalną, australijską i nearktyczną.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Pluskwiaki podobne do przedstawicieli rodzaju Acanthosoma, różniące się od nich mniejszymi rozmiarami ciała i słabiej odstającymi tylno-bocznymi kątami przedplecza[2][3]. Zarys ciała jest jajowaty, z przodu szerszy niż z tyłu[4]. Wierzch ciała może mieć barwę zieloną, żółtozieloną lub żółtobrązową; na tym tle znajduje się czerwony do czerwonobrązowego wzór obejmujący tylny brzeg przedplecza, nasadową część tarczki oraz większą część półpokryw[2][3]. Wierzch ciała gęsto pokrywają bezładnie rozmieszczone, ciemno podbarwione punkty[2][3][4].
Głowa jest w zarysie trójkątna, ma jugum niesięgające poza szczyt tylusa, niezłączone ze sobą z tyłu bukule, zwykle pozbawioną guzków płytkę szczękową oraz kłujkę sięgającą w spoczynku tyłowi do obszaru między biodrami tylnej pary a trzecim segmentem odwłoka. Czułki swym pierwszym członem sięgają poza szczyt tylusa, a człony od trzeciego do piątego mają zwykle gęsto owłosione. Przedplecze ma silnie opadającą część przednią oraz słabo wystające i stępione kąty barkowe. Tarczka ma zarys wyraźnie dłuższego niż szerokiego trójkąta z krótkim, niepunktowanym wierzchołkiem. Przykrywka ma słabo zaokrąglony brzeg kostalny[4] i zaostrzony kąt zewnętrzno-wierzchołkowy[2][3]. Środkiem przedpiersia biegnie rowek[4]. Środkiem śródpiersia biegnie blaszkowate żeberko[2][3], ku przodowi dochodzące do przednich bioder, krawędzi przedpiersia, a czasem nawet do głowy, ku tyłowi zaś sięgające środkowych, a rzadziej tylnych bioder[4]. Ujścia gruczołów zapachowych na zapiersiu są wydłużone i zwężone ku wierzchołkom[2], osiągają co najmniej ⅔ szerokości metapleury. Kolcowaty wyrostek trzeciego segmentu odwłoka zwykle dochodzi do bioder środkowej pary, rzadko dalej[4].
Rozprzestrzenienie
[edytuj | edytuj kod]Przedstawiciele rodzaju zamieszkują krainy: palearktyczną, orientalną, australijską[2] i nearktyczną[5]. Najliczniej reprezentowani są Palearktyce, gdzie występuje 12 gatunków[2][6]. Trzy z nich stwierdzono w Europie, w tym w Polsce: E. brevis, E. interstinctus i E. minor[7][2], a 8 w Japonii[4]. Z północy Nearktyki (Kanady) wykazano trzy gatunki[5].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Takson ten wprowadzony został w 1860 roku przez Franza Xavera Fiebera[8]. W 1864 roku Carl Stål wyznaczył jego gatunkiem typowym Cimex dentatus[9], opisanego w 1773 roku przez Charlesa De Geera[10], który później zsynonimizowano z Cimex interstinctus[11], opisanym w 1758 roku przez Karola Linneusza[12]. W 1974 roku R. Kumar w ramach rewizji puklicowatych dokonał synonimizacji rodzaju Cyphostethus z Elasmostethus[13]. Krok ten cofnięty został w 1993 roku przez I. Ahmada i F. Öndera[14]. Również Aki Yamamoto w 2003 roku wskazał na wyraźną odrębność tych dwóch rodzajów[4].
Do rodzaju tego należy 25 opisanych gatunków[2], w tym[6][15][16]:
- Elasmostethus amabilis Yamamoto, 2003
- Elasmostethus atricornis (Van Duzee, 1904)
- Elasmostethus brevis Lindberg, 1934
- Elasmostethus cruciatus (Say, 1831)
- Elasmostethus dorsalis Jakovlev, 1876
- Elasmostethus emeritus (Fabricius, 1775)
- Elasmostethus hasegawai Yamamoto, 2003
- Elasmostethus humeralis Jakovlev, 1883
- Elasmostethus interstinctus (Linnaeus, 1758) – ukrzeniec rynniec
- Elasmostethus kansuensis Hsiao et Liu, 1977
- Elasmostethus kerzhneri Yamamoto, 2003
- Elasmostethus ligatus (Erichson, 1842)
- Elasmostethus lineus (Dallas, 1851)
- Elasmostethus nigropunctatus (Reuter 1881)
- Elasmostethus membranaceus Shiraki, 1913
- Elasmostethus minor Horváth, 1899 – ukrzeniec porzeczniak
- Elasmostethus nubilus (Dallas, 1851)
- Elasmostethus rotundus Yamamoto, 2003
- Elasmostethus sastragaloides (Breddin, 1903)
- Elasmostethus suffusus (Distant, 1900)
- Elasmostethus taeniolus (Dallas, 1851)
- Elasmostethus yunnanus Hsiao et Liu, 1977
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Elasmostethus spp. – Ukrzeńce. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2022-05-19].
- ↑ a b c d e f g h i j Jerzy A. Lis, Barbara Lis, Dariusz J. Ziaja: Heteroptera Poloniae 2: Pentatomoidea 1: Acanthosmatidae, Cydnidae, Plataspidae, Scutelleridae, Thyreocoridae. Bytom: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy „Plik”, 2012.
- ↑ a b c d e Jerzy A. Lis, Barbara Lis: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVIII Pluskwiaki różnoskrzydłe – Heteroptera z. 13 Puklicowate – Acanthosmatidae, Żółwinkowate – Scutelleridae. Warszawa, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Turpress, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.
- ↑ a b c d e f g h A. Yamamoto. A revision of Japanese Elasmostethus Fieber (Heteroptera: Acanthosomatidae). „Tijdschrift Voor Entomologie”. 146 (1), s. 49–66, 2003. DOI: 10.1163/22119434-900000119.
- ↑ a b Chris G. Ratzlaff, G.G.E. Scudder. First records of the juniper shield bug, Cyphostethus tristriatus (Fabricius, 1787) (Hemiptera: Acanthosomatidae), in North America. „The Pan-Pacific Entomologist”. 94 (2), s. 67–74, 2018. DOI: 10.3956/2018-94.2.67.
- ↑ a b Berend Aukema (red.): Genus Elasmostethus Fieber, 1860. [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2022-05-20].
- ↑ Elasmostethus interstinctus (Linnaeus, 1758). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2022-05-20].
- ↑ Franz Xaver Fieber: Die europäischen Hemiptera. Halbflüger. (Rhynchota Heteroptera). Wien: Carl Gerold’s Sohn, 1860, s. 78.
- ↑ C. Stål. Hemiptera Fabriciana. Fabricianska Hemipterarter efter de i Köpenhamn och Kiel förvarade typexemplaren granskade och beskrifne. I. „Kungliga Svenska Vetenskapsakademiens Handlingar (N.F.)”. 7 (11), s. 1-148 (54), 1868.
- ↑ C. De Geer: Mémoires pour servir a l’histoire des Insectes. III: i-viii. Stockholm: Hasselberg, 1773, s. 1–696.
- ↑ G. Horváth. Remarques synonymiques sur les Hémiptères paléarctiques. „Revue d’Entomologie”. 17 (1898), s. 275–281, 1899.
- ↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 445. (łac.).
- ↑ R. Kumar. A revision of World Acanthosomatidae (Heteroptera: Pentatomoidea): Keys to and descriptions of subfamilies, tribes and genera, with designation of types. „Australian Journal of Zoology (Supplementary Series)”. 34, s. 1–60, 1974.
- ↑ I. Ahmad, F. Önder. A review of status of Cyphostethus Fieber (Hemiptera: Acanthosomatidae) from western Palaearctic region. „Pakistan Journal of Entomology”. 8, s. 55–62, 1993.
- ↑ genus Elasmostethus Fieber, 1860. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2022-05-20]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Hemiptera: Heteroptera (Pentatomomorpha). W: G. Cassis, Gordon F. Gross: Zoological Catalogue of Australia, Vol. 27. Collingwood: Csiro Publishing, 2002, s. 363–365. ISBN 978-0-643-06875-9.