Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych

Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych – fundusz celowy utworzony na ochronę i poprawę jakości gruntów rolnych. Ochrona gruntów rolnych oznacza kompleks powszechnie obowiązujących przepisów prawnych nakładających na odpowiednie organy obowiązek oszczędnego dysponowania gruntami rolnymi na cele nierolnicze.

Regulacje w sprawie ochrony gruntów rolnych i leśnych

Ustawa 1982 r. regulowała zasady ochrony gruntów rolnych i leśnych, a także rekultywacji nieużytków i gleb zdegradowanych, w celu zachowania jak największego obszaru gruntów rolnych i leśnych, poprawy ich wartości oraz pełnego wykorzystania dla potrzeb produkcji rolniczej i leśnej.

Zgodnie z ustawą z 1982 r. gruntami rolnymi były grunty:

• określone w ewidencji gruntów jako użytki rolne, to jest grunty orne, sady i inne plantacje wieloletnie oraz trwałe łąki i pastwiska,
• pod stawami rybnymi oraz innymi zbiornikami wodnymi, służącymi wyłącznie dla potrzeb rybactwa śródlądowego,
• pod budynkami i urządzeniami wchodzącymi w skład gospodarstw rolnych,
• pod zadrzewieniami i zakrzywieniami śródpolnymi, w tym również pod pasami przeciwwietrznymi i urządzeniami przeciwerozyjnymi,
• ogrodów botanicznych i działkowych,
• pod urządzeniami melioracji wodnych, ujęciami i zbiornikami wodnymi wykorzystywanymi dla potrzeb rolnictwa.

Z kolei gruntami leśnymi były grunty:

• określone w ewidencji gruntów jako lasy,
• znajdujące się pod uprawą leśną,
• pod budynkami mieszkalnymi i gospodarczymi, urządzeniami melioracji wodnych i innymi urządzeniami wykorzystywanymi dla potrzeb gospodarki leśnej,
• parków dendrologicznych i parków leśnych,
• zrekultywowane na cele leśne.

Utworzenie funduszu w 1982 r.

Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych został utworzony w 1982 r. Jego dochody miały stanowić należności i opłaty związane z wyłączeniem z produkcji gruntów nie pozostających pod zarządem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego. Fundusz dzielił się na terenowy i centralny, a podziału funduszy między nimi dokonywał Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywieniowej. Środkami funduszu terenowego dysponowali wojewodowie, a funduszu centralnego Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywieniowej.

Przeznaczenie środków funduszu w 1982 r.

Środki Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych przeznaczone były na ochronę, rekultywację i poprawę jakości gruntów oraz na wypłatę odszkodowań przewidzianych ustawą. Środki Funduszu przydzielało się na wniosek zainteresowanych właścicieli gruntów, przy uwzględnieniu efektywności projektowanych przedsięwzięć oraz wielkości obszaru użytków rolnych.

Nowelizacja zadań funduszu w 1988 r.

W ustawie z 1988 r. o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych wprowadzono zmiany dotyczące Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych polegające na tym, że:

• fundusz centralny tworzy się z 20% dochodów funduszu, którym dysponuje Minister Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej;
• środkami funduszu terenowego dysponuje właściwa wojewódzka rada narodowa na podstawie uchwalonego planu:
• terenowe organy administracji państwowej o właściwości ogólnej przedstawiają wojewódzkiej radzie narodowej projekty planu, oraz roczne sprawozdanie z wykonania zadań i gospodarowania środkami funduszu.

Nowelizacja zadań funduszu w 1995 r.

Dochodami Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych były środki związane z wyłączaniem z produkcji gruntów rolnych, w tym:

• należności;
• opłaty roczne;
• opłaty z tytułu niewykonania obowiązku zdjęcia i wykorzystania próchnicznej warstwy ziemi;
• opłaty oraz należności i opłaty podwyższone wynikające z niewyłączenia gruntów z produkcji.

Fundusz dzielił się na terenowy i centralny. Fundusz centralny był tworzony z 20% dochodów Funduszu, którym dysponował Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Środkami funduszu terenowego dysponował wojewoda.

Przeznaczenie środków funduszu w 1995 r.

Środki funduszu przeznaczane były na ochronę, rekultywację i poprawę jakości gruntów rolnych oraz na wypłatę odszkodowań przewidzianych ustawą a w szczególności na:

• rekultywację na cele rolnicze gruntów, które utraciły wartość użytkową wskutek działalności nieustalonych osób;
• rolnicze zagospodarowanie gruntów zrekultywowanych;
• użyźnienie gleb o niskiej wartości produkcyjnej, ulepszenie rzeźby terenu i struktury przestrzennej gleb.

Nowelizacja zadań funduszu w 2009 r.

Ustawą z 2009 r. – przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych – wprowadzono zmiany budżetu województw, określające, że dochodami budżetu województwa związanymi z wyłączaniem z produkcji gruntów rolnych były pobierane na podstawie ustawy:

• należności;
• opłaty roczne;
• opłaty z tytułu niewykonania obowiązku zdjęcia i wykorzystania próchnicznej warstwy gleby;
• opłaty oraz należności i opłaty roczne podwyższone.

Uzyskane środki Funduszu przeznaczane były na:

• rekultywację na cele rolnicze gruntów, które utraciły lub zmniejszyły swą wartość użytkową
• rolnicze zagospodarowanie gruntów zrekultywowanych
• użyźnianie gleb o niskiej wartości produkcyjnej, ulepszanie rzeźby terenu i struktury przestrzennej gleb, usuwanie kamieni i odkrzaczanie
• przeciwdziałanie erozji gleb na gruntach rolnych, w tym zwrot kosztów zakupu sadzonek, nasion, utrzymania w stanie sprawności technicznej urządzeń przeciwerozyjnych oraz wypłaty ewentualnych odszkodowań
• budowę i renowację zbiorników wodnych służących małej retencji;
• budowę i modernizację dróg dojazdowych do gruntów rolnych
• wdrażanie i upowszechnianie wyników prac naukowo-badawczych związanych z ochroną gruntów rolnych wykonywanie badań płodów rolnych w strefach ochronnych, oraz niezbędnych dokumentacji i ekspertyz z zakresu ochrony gruntów rolnych
• wykonywanie zastępcze obowiązków określonych w ustawie
• rekultywację nieużytków i użyźnianie gleb na potrzeby nowo zakładanych pracowniczych ogrodów działkowych
• zakup sprzętu pomiarowego i informatycznego oraz oprogramowania, niezbędnego do zakładania i aktualizowania operatów ewidencji gruntów oraz prowadzenia spraw ochrony gruntów rolnych, do wysokości 5% rocznych dochodów Funduszu.