Głuptak australijski

Głuptak australijski
	Morus serrator
	(G.R. Gray, 1843)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	głuptakowe
Podrząd	głuptakowce
Rodzina	głuptaki
Rodzaj	Morus
Gatunek	głuptak australijski
Synonimy
	Pelecanus serrator G.R. Gray, 1843; Sula australis Gould, 1841; Sula serrator (G.R. Gray, 1843); Sula serrator dyotti Mathews, 1913; Sulita serrator rex Iredale & Mathews, 1921; Morus serrator rex (Iredale & Mathews, 1921); Morus serrator serrator (G.R. Gray, 1843);
	Pelecanus serrator G.R. Gray, 1843; Sula australis Gould, 1841; Sula serrator (G.R. Gray, 1843); Sula serrator dyotti Mathews, 1913; Sulita serrator rex Iredale & Mathews, 1921; Morus serrator rex (Iredale & Mathews, 1921); Morus serrator serrator (G.R. Gray, 1843);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Głuptak australijski^[5] (Morus serrator) – gatunek dużego ptaka morskiego z rodziny głuptaków (Sulidae). Lęgi odbywa na wybrzeżach południowo-wschodniej Australii, Tasmanii i Nowej Zelandii; niewielka kolonia także na wyspie Norfolk^[2]. Zimę spędza na przyległych wodach oraz dalej wzdłuż wschodnich i zachodnich wybrzeży Australii aż po okolice zwrotnika Koziorożca^[2].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał John Gould pod nazwą Sula australis. Opis ukazał się w 1841 roku w „Proceedings of the Zoological Society of London”^[6]^[7]. Nazwa ta okazała się już jednak zajęta – użył jej kilkanaście lat wcześniej James Francis Stephens w odniesieniu do głuptaka czerwononogiego (Sula sula)^[6]. W 1843 roku George Robert Gray użył nazwy Pelecanus serrator jako synonimu nazwy Sula australis Goulda^[6]^[8]. Gray nie opisał gatunku, ale zamieścił wzmiankę o rysunku tego ptaka wykonanym w trakcie pierwszej podróży Jamesa Cooka przez Sydneya Parkinsona w oparciu o osobnika odstrzelonego przez Josepha Banksa w grudniu 1769 roku; osobnik przestawiony na tym rysunku jest obecnie uznawany za holotyp, a jako miejsce jego pozyskania podawane są okolice Wysp Trzech Króli^[6]. Gray zaczerpnął nazwę Pelecanus serrator z rękopisu Daniela Solandera, także uczestnika pierwszej podróży Cooka, jednak przepisał ją z błędem – w oryginale brzmiała ona Pelecanus Sectator^[6]. Nazwa Graya (w 1845 roku zmieniona przez niego na Sula serrator) zyskała akceptację większości XIX-wiecznych autorów, choć Gould w kolejnych publikacjach pozostał przy swojej nazwie^[6]. Obecnie gatunek umieszczany jest w rodzaju Morus^[5]^[9].

Dawniej gatunek ten bywał uznawany za jeden gatunek z głuptakiem zwyczajnym (Morus bassanus) i głuptakiem przylądkowym (Morus capensis)^[2]. Jest to gatunek monotypowy^[2]^[9]. Opisano podgatunki dyotti i rex, ale nie są one uznawane^[3]^[6].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Wygląd zewnętrzny: Długi dziób. Zaostrzone skrzydła i długi ogon. Ciało białe, złotopłowa głowa, czarne końce, tylna krawędź skrzydeł i środkowe sterówki. Młode ptaki w ciemnobrązowe plamki, z jaśniejszym spodem.

Rozmiary:

Długość ciała: 84–91 cm^[2]
Rozpiętość skrzydeł: 160–170 cm^[2]

Masa ciała: ok. 2350 g^[2]

Głos[edytuj | edytuj kod]

Krakanie, przy gnieździe nosowe gruchanie i gdakanie.

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Środowisko[edytuj | edytuj kod]

Skały i klify nad morzem.

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Australia, Nowa Zelandia i przybrzeżne wyspy.

Rozród[edytuj | edytuj kod]

Habitat: strome skaliste wybrzeża. Tworzy duże kolonie na klifach.

Gniazdo: zbudowane najczęściej z wodorostów.

Jaja: samica składa jedno jajo.

Wysiadywanie: jajo jest wysiadywane przez obydwoje rodziców.

Pisklęta: jaśniejszy spód ciała niż u dorosłych. Ciemno nakrapiane. Gniazdo opuszczają po ok. 60 dniach.

Pożywienie[edytuj | edytuj kod]

Żywi się rybami. Nurkuje z powietrza ze złożonymi skrzydłami, łapie rybę i odlatuje.

Status[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN głuptak australijski jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Trend liczebności populacji ocenia się jako prawdopodobnie wzrostowy dzięki zmniejszeniu prześladowań tego gatunku przez ludzi^[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Morus serrator, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Carboneras, C., Christie, D.A., Jutglar, F., Bonan, A. & Garcia, E.F.J.: Australasian Gannet (Morus serrator). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g D. Lepage: Australian Gannet Morus serrator. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-11-21]. (ang.).
↑ ^a ^b Morus serrator, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Sulidae Reichenbach, 1849 (1836) - głuptaki - Gannets and Boobies (Wersja: 2017-12-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-03-03].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g D.G. Medway. The type specimen of the Australasian Gannet Morus serrator (G.R. Gray, 1843). „Notornis”. 40, s. 65–70, 1993. (ang.).
↑ J. Gould. Proceedings of meeting of Zoological Society of London, Dec. 8, 1840. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 8, s. 177, [1840]. (ang.).
↑ G.R. Gray: List of the birds hitherto recorded as found in New Zealand, Chatham, and Auckland Islands, with their Synonyma. W: E. Dieffenbach: Travels in New Zealand with contributions to the geography, geology, botany, and natural history of that country. T. 2. 1843, s. 200. (ang.).
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Storks, frigatebirds, boobies, cormorants, darters. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-03-03]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Andrew Gosler: Atlas ptaków świata. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2000. ISBN 83-7073-059-0.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Australasian gannet. [w:] New Zealand Birds Online [on-line]. (ang.).

[itis-1] Morus serrator, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[hbwa-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Carboneras, C., Christie, D.A., Jutglar, F., Bonan, A. & Garcia, E.F.J.: Australasian Gannet (Morus serrator). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].

[avibase-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g D. Lepage: Australian Gannet Morus serrator. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-11-21]. (ang.).

[iucn-4] Morus serrator, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Sulidae Reichenbach, 1849 (1836) - głuptaki - Gannets and Boobies (Wersja: 2017-12-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-03-03].

[medway-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g D.G. Medway. The type specimen of the Australasian Gannet Morus serrator (G.R. Gray, 1843). „Notornis”. 40, s. 65–70, 1993. (ang.).

[gould-7] J. Gould. Proceedings of meeting of Zoological Society of London, Dec. 8, 1840. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 8, s. 177, [1840]. (ang.).

[gray-8] G.R. Gray: List of the birds hitherto recorded as found in New Zealand, Chatham, and Auckland Islands, with their Synonyma. W: E. Dieffenbach: Travels in New Zealand with contributions to the geography, geology, botany, and natural history of that country. T. 2. 1843, s. 200. (ang.).

[ioc-9] F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Storks, frigatebirds, boobies, cormorants, darters. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-03-03]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]