Gasmouloi

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Gasmouloi (grecki: γασμοῦλοι) lub Vasmouloi (grecki:βασμοῦλοι) – historyczne określenie na dzieci z mieszanych małżeństw grecko-łacińskich. Funkcjonowało w ostatnich wiekach istnienia Bizancjum, od czasu IV krucjaty, która spowodowała powstanie państw łacińskich na terenach cesarstwa a co za tym idzie, także duży napływ kupców, osadników i rycerzy z Europy Zachodniej. Termin stracił swoje etniczne konotacje w wyniku działalności cesarza Michała VIII Paleologa, który masowo powoływał Gasmouloi do służby we flocie bizantyjskiej. Z powodu dużej liczby Gasmouloi służących na statkach, zaczęto w końcu określać tak wszystkich marynarzy.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W wyniku IV wyprawy krzyżowej na terenach cesarstwa Bizantyjskiego doszło do powstania szeregu państw łacińskich. Ich władcy chętnie widzieli na swej służbie swoich rodaków z Europy Zachodniej, dlatego liczba łacinników żyjących na stałe w Grecji wzrosła[1]. Do mieszanych małżeństw dochodziło jednak rzadko gdyż przybysze, zwani przez Greków Frankami, żyli raczej we własnych społecznościach, zachowując się jako warstwa panów, rządzących miejscową ludnością. Tak wielkich barier nie było w zasadzie tylko w przypadku Wenecjan. Tym niemniej jednak związki takie zdarzały się wśród wszystkich grup etnicznych przybyłych z zachodu i zazwyczaj wydawały na świat potomstwo.

Określenie "Gasmouloi" pojawia się w źródłach po raz pierwszy w połowie XIII wieku, ale jego etymologia jest niepewna. Przypuszcza się, że może być w jakiś sposób związane z łacińskim słowem mulus oznaczającym muła, czyli mieszańca[2]. Mianem "Gasmouloi" określano ogólnie dzieci ze wszystkich mieszanych związków łacińsko-greckich, ale w szczególności dotyczyło ono ludzi których matka była Greczynką a ojciec łacinnikiem[3].

Gasmouloi spotykali się często z ostracyzmem i to ze strony zarówno łacinników jak i Greków, którzy nie chcieli uważać ich za członków swoich społeczności. Francuski traktat napisany około 1330 roku mówił:

(...)Podają się oni jako Grecy gdy mówią z Grekami a jako łacinnicy gdy mówią z łacinnikami, są zatem jakby ze wszystkimi(...)[2]

Po odzyskaniu Konstantynopola w 1261 roku przez Greków, wielu żyjących w nim Gasmouloi przeszło na stronę bizantyjską, zaciągając się jako najemnicy. Razem z mieszkańcami Lakonii masowo służyli na okrętach a Michał VIII chętnie ich tam zatrudniał, gdyż nosił się z zamiarem odbudowania silnej floty bizantyjskiej[2]. Oddziały marynarzy złożone z Gasmouloi odegrały bardzo ważną rolę w czasie kampanii przywracania władzy Konstantynopola nad wyspami leżącymi na Morzu Egejskim w latach 60. i 70. XIII wieku. W traktacie zawartym między Michałem VIII a Wenecją w 1277 roku Gasmoloui pochodzenia weneckiego wymienieni są jako weneccy obywatele[4], ale wielu z nich pozostawało na służbie bizantyjskiej i osiedlało się na terenach rządzonych przez cesarza[5]. Ich potomkowie domagali się później przyznania weneckiego obywatelstwa, a sprawa ta zatruwała stosunki między Wenecją a Bizancjum aż do lat 20. XIV wieku[3][5].

Po śmierci cesarza Michała VIII jego następca Andronik II Paleolog zarzucił ideę Bizancjum jako morskiego mocarstwa i znacząco zredukował flotę w 1285 roku[3]. Wielu z pozbawionych zajęcia Gasmouloi zostało na służbie cesarskiej ale byli też i tacy którzy zaciągali się na okręty łacińskie i tureckie lub zostawała piratami[3][2][5].

W XIV wieku termin ten stracił swoje etniczne konotacje i "gasmoulikē douleia" ("służba jako gasmouloi") zaczęła oznaczać bizantyjskich lekkozbrojnych żołnierzy i marynarzy w ogóle. Oddziały Gasmouloi służyły w wojskach bizantyjskich i osmańskich w XIV wieku a na terenie łacińskich księstw Morza Egejskiego formacje te utrzymywały się aż do XVI wieku[3][2].

Gasmouloi odegrali znaczącą rolę w czasie bizantyjskiej wojny domowej toczącej się w latach 1341–1347, w której to stanęli po stronie swego dowódcy Aleksego Apokauka przeciwko Janowi VI Kantakuzenowi. Po klęsce Aleksego wielu z nich musiało opuścić Konstantynopol a ci z Gallipoli przeszli nawet na stronę turecką, zasilając pierwsze osmańskie floty[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Heurtley W. A., A Short History of Greece from Early Times to 1964, Wydawnictwo Uniwersytetu Cambridge, 1967
  2. ↑ a b c d e Bartusis Mark C.,The Late Byzantine Army: Arms and Society 1204–1453, Wydawnictwo Uniwersytetu Pensylwania, 1997
  3. ↑ a b c d e Kazdan Alexander Petrovich, Oxford Dictionary of Byzantium, Wydawnictwo Uniwersytetu Oxford, 1991
  4. ↑ Nicol, Donald M.,Byzantium and Venice: A Study in Diplomatic and Cultural Relations, Wydawnictwo Uniwersytetu Cambridge, 1992
  5. ↑ a b c Laiou Angeliki E., Constantinople and the Latins: The Foreign Policy of Andronicus II, 1282–1328, Wydawnictwo Uniwersytetu Harvarda, 1972
  6. ↑ Ahrweiler Hélène, Byzance et la Mer: La Marine de Guerre, la Politique et les Institutiones Maritimes de Byzance aux VIIe–XVe Siècles, Presses universitaires de France, 1966

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Ahrweiler Hélène, Byzance et la Mer: La Marine de Guerre, la Politique et les Institutiones Maritimes de Byzance aux VIIe–XVe Siècles, Presses universitaires de France, 1966
  • Bartusis Mark C.,The Late Byzantine Army: Arms and Society 1204–1453, Wydawnictwo Uniwersytetu Pensylwania, 1997
  • Heurtley W. A., A Short History of Greece from Early Times to 1964, Wydawnictwo Uniwersytetu Cambridge, 1967
  • Kazdan Alexander Petrovich, Oxford Dictionary of Byzantium, Wydawnictwo Uniwersytetu Oxford, 1991
  • Laiou Angeliki E., Constantinople and the Latins: The Foreign Policy of Andronicus II, 1282–1328, Wydawnictwo Uniwersytetu Harvarda, 1972
  • Nicol, Donald M.,Byzantium and Venice: A Study in Diplomatic and Cultural Relations, Wydawnictwo Uniwersytetu Cambridge, 1992
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gasmouloi&oldid=69412925”