Giluszek
| Carpodacus sibiricus[1] | |||
| (Pallas, 1773) | |||
 Samiec | |||
.JPG) Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Carpodacus sibiricus | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Giluszek[5] (Carpodacus sibiricus) – gatunek małego, przeważnie osiadłego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Występuje w Azji. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Zamieszkuje środkową, wschodnią i zachodnią Azję[6]. Jego środowiskiem występowania są gęste i podmokłe tajgi, często znajdujące się nad rzekami z bujną roślinnością[7].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]W tradycyjnym ujęciu systematycznym[8], podtrzymywanym przez autorów Kompletnej listy ptaków świata i serwis Birds of the World, wyróżnia się 5 podgatunków giluszka[9]:
- C. s. sibiricus (Pallas, 1773) – giluszek syberyjski[5]
- C. s. ussuriensis (Buturlin, 1915)
- C. s. sanguinolentus (Temminck & Schlegel, 1848)
- C. s. lepidus (A. David & Oustalet, 1877) – giluszek chiński[5]
- C. s. henrici (Oustalet, 1892)
Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC), a od 2022 roku także Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) wydzielają podgatunki lepidus i henrici do osobnego gatunku – Carpodacus lepidus[3][10][11].
Morfologia i głos
[edytuj | edytuj kod]Mniejszy od dziwonii, krępy łuszczak z długim, biało obrzeżonym ogonem i krótkim dziobem. Na skrzydłach białe pasy, niektóre pióra biało obrzeżone. Dymorfizm płciowy wyraźny. Samiec ma głowę, spód ciała i kuper karminowoczerwone. Wierzch głowy szarawy. Samica niekontrastowa, wszystkie czerwone partie u samca są u niej brązowe. U młodego samca w tym samym roku, w którym się wykluł, pod koniec lata lub jesienią pojawiają się czerwone pióra[7].
| długość ciała | masa ciała |
|---|---|
| 15–16,5 cm[7]; 16–18 cm[8][9]; 18 cm[12] | 16–26 g[8][9] |
Głos kontaktowy giluszka przypomina wątły głos łuskowca. Głos ostrzegawczy to przypominające ziębę „fink”. Jego piosenka to szybka, krótka zwrotka składająca się z gwizdów i pisków w skocznym rytmie. Przypomina nieco sosnówkę. Łatwa do zapamiętania[7].
Status zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN, jak wyżej wspomniano, takson ten dzielony jest na dwa gatunki, oba zaliczane są do kategorii najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern). Liczebność populacji nie została dokładnie określona, giluszek syberyjski jest opisywany jako pospolity, zaś giluszek chiński – od pospolitego po rzadki. Trend liczebności populacji obu tych taksonów nie został zbadany, ale ze względu na brak istotnych zagrożeń oceniany jest jako stabilny[4][11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Carpodacus sibiricus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b D. Lepage, Siberian Long-tailed Rosefinch Carpodacus sibiricus, [w:] Avibase [online] [dostęp 2024-03-28] (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-03-28]. (ang.).
- ↑ a b Carpodacus sibiricus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Carpodacini Bonaparte, 1853 (wersja: 2024-01-28). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-03-28].
- ↑ giluszek, [w:] eBird [online], Cornell Lab of Ornithology [dostęp 2024-03-02] (ang.).
- ↑ a b c d Lars Svensson i inni, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Wydanie III, poprawione i zaktualizowane, Przewodnik Collinsa, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 402–403, ISBN 978-83-7763-647-3 [dostęp 2024-03-02].
- ↑ a b c Handbook of the Birds of the World. J. del Hoyo, A. Elliott & D.A. Christie (red.). T. 15: Weavers to New World Warblers. Barcelona: Lynx Edicions, 2010, s. 580. ISBN 978-84-96553-68-2. (ang.).
- ↑ a b c Clement, P. & V. Arkhipov: Long-tailed Rosefinch (Carpodacus sibiricus), version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-03-28]. (ang.).
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8.1 [online], styczeń 2024 [dostęp 2024-03-28].
- ↑ a b Carpodacus lepidus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2024-03-28] (ang.).
- ↑ Rob Hume i inni red., Ptaki Europy: przewodnik do rozpoznawania, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 606, ISBN 978-83-7763-608-4 [dostęp 2024-04-20].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).