Granatza

Granatza (γρανάτζα) - ubiór reprezentacyjny cesarzy bizantyńskich oraz królów i carów serbskich. Pod tym terminem kryła się długa dostojna szata o charakterystycznych pustych ozdobnych rękawach - noszący ją władca przekładał ręce przez rozcięcia wykonane pod pachami.

Bizantyńczycy przypisywali granatzy asyryjski rodowód; bez wątpienia pochodziła ze Wschodu, który silnie oddziaływał na modę w Cesarstwie przez cały okres jego istnienia. Szata była obcisła, uszyta najczęściej z purpurowego lub czarnego jedwabiu. Wąskie, pełniące czysto funkcję dekoracyjną rękawy osiągały niecodzienną długość: swobodnie opadając sięgały do kostek. Z przodu szata bywała spinana klamrą, zdobiły ją niekiedy misterne hafty.

W modzie Bizancjum i jego "satelitów" występował również wariant granatzy przeznaczony dla dygnitarzy dworskich. Nosił nazwę lapatzas (λαπάτζας), a odróżniało go przewiązanie w pasie. Rękawy nie zwisały luźno w tej wersji, lecz były zatknięte za pas lub przytwierdzone doń w inny sposób.

Bibliografia

• Pseudo–Kodinos, De officialibus palatii Constantinopolitani et de officiis magnae ecclesiae liber, ed. Immanuel Bekker, Bonn 1839, s. 63–64 = Pseudo–Kodinos, Traité des offices, ed. Jean Verpeaux, Paris 1966, IV, s. 218–219.

• Branislav Cvetković, Prilog proučavanju vizantijskog dvorskog kostima – granatza, lapatzas, Zbornik Radova Vizantološkog Instituta, 34 (1995), s. 143–156.

• Aleksandra Nitić, Tkanine i profani kostim u srpskim slikarstvu XIV i prve polovine XV veka – poreklo i razvoj stila [w:] Niš i Vizantija II. Zbornik radova (sympozjum: Niš 3–5.VI 2003 r.), red. Miša Rakocija, Niš 2004, s. 317–334.

• Wiktor Ostasz, Późnośredniowieczne ubiory bizantyńskich elit władzy i ich recepcja w Serbii i Bułgarii, Prace Historyczno-Archiwalne, 18 (2006), s. 5-32 (wyd. w Rzeszowie, ISSN 1231-3335).