Gruźliczak

Gruźliczak (łac. tuberculoma) – twór guzowaty o średnicy do kilku centymetrów, zlokalizowany najczęściej w górnym płacie płuca, występujący najczęściej pojedynczo. Ma budowę warstwową, cebulastą i jest wynikiem procesu gruźliczego. Wraz z gruźlicą jamistą, gruźlicą prosówkową, gruźliczym serowatym zapaleniem płuc oraz gruźlicą guzkowozrazikową jest zaliczany do wtórnej gruźlicy płuc.

Rzadką, ale niezwykle groźną lokalizacją dla gruźliczaka jest ośrodkowy układ nerwowy. Najczęściej występuje u dzieci od 4 miesiąca życia do 4 lat oraz u dorosłych z obniżoną odpornością. Na zachorowanie najbardziej narażone są dzieci nieszczepione BCG po urodzeniu. Dzieci, które otrzymały szczepienie mogą ulec zakażeniu, jeżeli mają bezpośredni kontakt z osobą silnie prątkującą. Z ogniska pierwotnego zlokalizowanego poza ośrodkowym układem nerwowym drogą krwiopochodną prątki Kocha przedostają się do mózgu i wtórnie do opon mózgowo-rdzeniowych. Występuje często w krajach rozwijających się, w których brak jest dostępu do nowoczesnych metod obrazowania – rezonansu magnetycznego, tomografii komputerowej.

Diagnostyka

Rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa

Badanie histopatologiczne - widoczne cechy martwicy serowaciejącej gruźliczaka

Test Quantiferon-TB - wynik pozytywny świadczy o gruźlicy

Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego - prawidłowy lub tylko zwiększa się w nim nieznacznie stężenie białka, pleocytoza i małe stężenie cukru nie występują

Analiza epidemiologiczna - potwierdzenie kontaktu z osobą chorującą

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny zależy od wielkości gruźliczaków i nacisku, jaki wywierają na sąsiednie struktury. Czasami pierwsze objawy ujawniają się dopiero wtedy, gdy gruźliczak jest już bardzo duży. Gruźliczaki tak jak inne guzy wywołują objawy ciasnoty wewnątrzczaszkowej.

Do najczęstszych objawów należą:

zaburzenia świadomości, objawy ogniskowe i drgawki
ból głowy
wymioty
senność
obrzęk tarczy nerwu wzrokowego (ze względu na wzrost ciśnienia śródczaszkowego)
niedowład połowiczy

Różnicowanie

cysticerkoza mózgu
przerzuty nowotworu
toksoplazmoza
ropnie mózgu (np. wywołane przez Streptococcus pyogenes)

Morfologia

Część centralną gruźliczaka stanowią serowate masy martwicze, czasami częściowo uwapnione, otoczone szkliwiejącą tkanką włóknistą i przewlekłym naciekiem zapalnym, niekiedy z ziarniną o charakterze swoistym. Rozmiar waha się od 1 mm do 8 cm. Tworzy się w różnych strukturach mózgowia. Powstaje z tych gruzełków wewnątrzczaszkowych, które powiększyły się, ale nie pękły do przestrzeni podpajęczynówkowej. Zdarza się, że dochodzi do rozpadu wewnątrz gruźliczaka i powstaje ropień mózgu.

Bibliografia

DeLance AR, Safaee M, Oh MC, Clark AJ, Kaur G, Sun MZ, Bollen AW, Phillips JJ, Parsa AT. Tuberculoma of the central nervous system. J Clin Neurosci. 2013 Oct;20(10):1333-41
Domagała W., Stachura J., : Patologia znaczy słowo o chorobie tom 1. Kraków: Wydawnictwo PAU, 2003. ISBN: 83-88857-65-7.
Korzeniewska-Koseła M. : Gruźlica ośrodkowego układu nerwowego. Borgis - Postępy Nauk Medycznych 12/2007, s. 563-565