Grzybiany (osada obronna)

Jezioro Koskowickie i cypel, w rejonie którego znajdują się pozostałości osady obronnej

Grzybiany – stanowisko archeologiczne kultury łużyckiej w rejonie wsi Grzybiany (gmina Kunice, powiat legnicki, województwo dolnośląskie).

Na południowy zachód od wsi, na cyplu wschodniego brzegu Jeziora Koskowickiego (Pojezierze Legnickie), występuje unikatowe stanowisko archeologiczne, w postaci pozostałości osady kultury łużyckiej istniejącej z przerwami w czasie epok późnego brązu i wczesnego żelaza o powierzchni 1,2 ha. Unikatowość tej osady wynika z bardzo dobrego zachowania konstrukcji drewnianych (np. ulicy i falochronu) oraz innych artefaktów i skamieniałości z substancji organicznej, co związane jest z mocno zawodnionym gruntem, dobrze konserwującym materię organiczną. Z tych m.in. powodów osadę nazywa się dolnośląskim Biskupinem. O unikatowości decyduje też gruba do 1 m warstwa osadnicza, dokumentująca długi okres osadnictwa (od przełomu IX/VIII w. p.n.e. do końca V w. p.n.e.) oraz cenne poznawczo zabytki tu znalezione (np. wiosło sterowe, bransolety ceramiczne, zawieszka zoomorficzna). Udokumentowano także jedną z największych w Polsce prehistorycznych pracowni odlewniczych wyrobów z brązu, w tym liczne ceramiczne formy odlewnicze, tygle i elementy palenisk. Funkcjonowała ona w VII–VI w. p.n.e., a wytwarzano w niej przede wszystkim pierścienie i bransolety.

Stanowisko odkrył w 1938 r. nauczyciel lokalnej szkoły, ale przed końcem II wojny światowej dokonano tylko badań powierzchniowych. Wykopaliska archeolodzy rozpoczęli w roku 1959 i trwały one do 1962, kontynuowano je w okresie 1970–1973 i 1977–1980 pod kierunkiem Z. Bukowskiego oraz w latach 2010–2011.

Znaleziska z osady były eksponowane na specjalnej wystawie w Grzybianach, w legnickiej siedzibie Towarzystwa Przyjaciół Nauk i w Muzeum Miedzi w Legnicy (w 2016 r.).

Bibliografia

• J. Baron, M. Diakowski, T. Stolarczyk, Bone and antler artefacts from an 8-5th century BC settlement at Grzybiany, South-Western Poland. W: Selena Vitezović (red.): Close to the bone: current studies in bone technologies. Institute of Archaeology, Belgrade, s. 28–47. ISBN 978-86-6439-005-7 (electronic), ISBN 978-86-6439-006-4.
• Tomasz Stolarczyk. Nad jeziorami. Przełom epoki brązu i żelaza na Pojezierzu Legnickim. „Archeologia Żywa”. 4 (90), s. 4–8, 2023. 

Linki zewnętrzne

• Justyna Baron, Tomasz Stolarczyk. Wznowienie badań wykopaliskowych na osadzie z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Grzybianach w powiecie legnickim. „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne”. LIV, s. 101–127, 2012.