Grzyby drożdżopodobne
Grzyby drożdżopodobne, formy drożdżopodobne, drożdże – jednokomórkowe gatunki grzybów o budowie podobnej do drożdży Saccharomyces cerevisiae. Należy odróżnić to pojęcie od słowa drożdże oznaczającego gatunki używane w przemyśle spożywczym, a zwłaszcza fermentacyjnym (drożdże piwowarskie, winiarskie, gorzelnicze i piekarniane)[1].
Znanych jest około 1500 gatunków grzybów drożdżopodobnych. Należą do typów Mucoromycota, workowców i podstawczaków (drożdże podstawkowe)[2]. Są grzybami dymorficznymi, czyli mogącymi tworzyć dwie formy: strzępkową i drożdżową[3]. Naturalnie grzyby te w postaci strzępkowej występują w glebie lub w roślinach, ale gdy wraz z wdychanym powietrzem lub przez ranę dostaną się do ciała człowieka, przechodzą złożony proces i przekształcają się w patogenną postać drożdżową, powodując chorobę. Zmiana ich morfologicznej postaci ze strzępkowej na drożdżową ma kluczowe znaczenie dla ich patogeniczności[4]. W postaci drożdżowej rozmnażają się przez pączkowanie[3] tworząc blastospory. Czasami pozornie występują na nich formy przypominające strzępki, ale są to tylko przedłużone części blastospory zwane pseudostrzępkami[5].
Grzyby drożdżopodobne wywołują liczne choroby roślin, zwierząt i ludzi[6][7][3]. Aby wywołać inwazyjną infekcję u ludzi (np. zapalenie płuc), muszą pokonać bariery strukturalne, termiczne i immunologiczne. Nienaruszona skóra jest odporna na inwazyjne infekcje, a patogeny skórne, takie jak Malassezia furfur i Hortaea werneckii, przenikają jedynie do powierzchniowych warstw naskórka poprzez wzrost w postaci strzępek, a nie drożdżowej. Małe konidia grzybów dymorficznych mogą jednak ominąć strukturalne mechanizmy obronne płuc (np. nabłonek rzęskowy) i przedostać się do dolnych dróg oddechowych. Po dostaniu się do płuc wiążą się z komórkami odpornościowymi poprzez receptory lektynowe i mannozowe, kiełkują i replikują wewnątrzkomórkowo w postaci pączkujących drożdży. Podczas przejścia w formę drożdżową grzybów dochodzi do zwiększonej ekspresji genów kluczowych dla unikania odporności, przeżycia wewnątrzkomórkowego i rozprzestrzeniania się[3].
Grzyby chorobotwórcze dla owadów (grzyby entomopatogeniczne) również muszą przenikać przez mechanizmy obronne strukturalne i unikać mechanizmów obronnych immunologicznych. Po wtargnięciu strzępki do ciała owada inwazyjna forma strzępkowa zmienia się w drożdżopodobną. Te komórki drożdżopodobne, znane również jako blastospory, replikują się poprzez pączkowanie, unikają obrony immunologicznej żywiciela i powodują zmianę jego zachowania. Blastospory Beauveria bassiana wydalają węglowodany z powierzchni komórki, aby uniknąć wykrycia przez mechanizmy obronne układu odpornościowego. U Ophiocordyceps unilateralis drożdżopodobne komórki atakują mięśnie i prawdopodobnie centralny układ nerwowy i wydzielają toksyczne metabolity, zmieniając zachowanie zakażonych mrówek. Zainfekowane mrówki opuszczają mrowisko, wchodzą na drzewo i na odpowiedniej wysokości wbijają się żuwaczkami w liść. Grzyb przerasta ciało mrówki i z tyłu jej głowy wypuszcza szypułkę, która, pękając, rozsiewa zarodniki. Niesione z wiatrem zarodniki infekują kolejne mrówki[8].
U drożdżopodobnych grzybów wywołujących grzybowe choroby roślin znaczenie fazy drożdżowej jest specyficzne gatunkowo. U Ustilago maydis diploidalne zarodniki na powierzchni rośliny kiełkują, tworząc haploidalne, pączkujące drożdże. Ich heterotaliczne komórki łączą się, tworząc nitkowaty dikarion, który przenika przez kutykulę rośliny i atakuje tkankę. Taphrina deformans również przechodzi od pączkowania drożdży na powierzchni liści do wzrostu strzępkowego w celu inwazji tkanki roślinnej. W przypadku Ophiostoma ulmi i Ophiostoma novo-ulmi drożdżopodobne blastospory rozprzestrzeniają się w drzewie za pomocą sieci ksylemu, podczas gdy strzępki ułatwiają rozprzestrzenianie się między strukturami naczyń[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ J.P. Sampaio, A. Fonseca, Dimorphic basidiomycetes, an overview [online], 2002 (ang.).
- ↑ C.P. Kurtzman, J.W. Fell J.W. (2006), Yeast Systematics and Phylogeny – Implications of Molecular Identification Methods for Studies in Ecology, „Biodiversity and Ecophysiology of Yeasts”, 2006, s. 11–30.
- ↑ a b c d e G.M. Gauthier, Dimorphism in Fungal Pathogens of Mammals, Plants, and Insects, „PLOS pathogens”, 2015, s. 1–7, DOI: 10.1371/journal.ppat.1004608.
- ↑ Ana. C.O. Souza, Carlos P. Taborda, Epidemiology of Dimorphic Fungi, „Encyclopedia of Mycology”, 1, 2021, s. 613–623, DOI: 10.1016/B978-0-12-809633-8.12056-4.
- ↑ Pseudohyphae, True Hyphae and Hyphal Septa, [w:] Cletus P. Kurtzman, The Yeasts, Elsevier B.V. All, 2010, ISBN 978-0-444-52149-1.
- ↑ Henryka Lassa, Sebastian Smulski, Grzyby drożdżopodobne jako czynnik etiologiczny mastitis u krów, „Życie Weterynaryjne”, 88 (11), 2013, s. 1.
- ↑ Beata Kowalewska i inni, Grzyby drożdżopodobne w układzie pokarmowym u dzieci i młodzieży chorujących na cukrzycę typu 1, „Pediatr Endocrino Diabetes Metab”, 22 (4), 2014, s. 170–177.
- ↑ Demogorgon istnieje. Ten grzyb zamienia owady w zombie [online] [dostęp 2017-11-15].