Gyrinus

	Gyrinus
	Geoffroy, 1762
	; Gyrinus substriatus
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze drapieżne
(bez rangi)	Hydradephaga
Rodzina	krętakowate
Podrodzina	Gyrininae
Plemię	Gyrinini
Rodzaj	Gyrinus
	Typ nomenklatoryczny
	Dytiscus natator

Gyrinus – rodzaj wodnych chrząszczy z rodziny krętakowatych i podrodziny Gyrininae. W języku polskim chrząszcze te nazywane są krętak^[1].

Taksonomia

Rodzaj opisany został w 1762 roku przez Étienne’a Louisa Geoffroya. Gatunkiem typowym został Dytiscus natator^[2].

Morfologia

Ciało owalne w obrysie, mniej lub bardziej wydłużone, o przedpleczu szeroko lub wąsko obrzeżonym^[3]. Rodzaj wyróżnia następująca kombinacja cech: przedplecze z wyraźnym poprzecznym wklęśnięciem środkowym, każda pokrywa z 11 podłużnymi seriami punktów (mogą być zagłębione w rowku lub częściowo zredukowane) oraz przedostatni tergit odwłoka o tylnym brzegu prostym lub słabo trójpłatkowatym. Ponadto samice z tego rodzaju mają dodatkowy boczny pęcherzyk u przedniej podstawy fertilization duct oraz parą zesklerotyzowanych zębów na błonie bocznej krawędzi torebki kopulacyjnej w pobliżu podstawy jajowodu^[2]. Narząd kopulacyjny samca grzbietobrzusznie spłaszczony o paramerach u wierzchołka łopatowato rozszerzonych i wyposażonych we włoski nieschodzące daleko na krawędzie boczne^[3].

Rozprzestrzenienie

Rodzaj rozsiedlony kosmopolitycznie, przy czym większość gatunków występuje na półkuli północnej^[2]. W Europie występuje 14 gatunków, z których w Polsce 11 z podrodzajów Gyrinulus i Gyrinus s. str.^[3]

Systematyka

Dotąd opisano blisko 200 gatunków, zgrupowanych w kilka podrodzajów, w tym^[2]^[4]:

Gyrinus (Gyrinulus) Zaitsev, 1907
Gyrinus sensu stricto Geoffroy, 1762
Gyrinus (Neogyrinus) Hatch, 1925
Gyrinus (Oreogyrinus) Ochs, 1935

Przypisy

↑ Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 148.
↑ ^a ^b ^c ^d Kelly B. Miller, Johannes Bergsten. Phylogeny and classification of whirligig beetles (Coleoptera: Gyrinidae): relaxed-clock model outperforms parsimony and time-free Bayesian analyses. „Systematic Entomology”. 37, s. 706–746, 2012.
↑ ^a ^b ^c Edward Tranda: Klucze Do Oznaczania Owadów Polski: cz. XIX Chrząszcze - Coleoptera: z. 8 Krętakowate - Gyrynidae. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1969.
↑ Joel Hallan: Gyrinidae w: Joel Hallan’s Biology Catalog, Texas A&M University. [dostęp 2014-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-23)].

[Zahradnik-1] Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 148.

[Miller&Bergsten-2] Kelly B. Miller, Johannes Bergsten. Phylogeny and classification of whirligig beetles (Coleoptera: Gyrinidae): relaxed-clock model outperforms parsimony and time-free Bayesian analyses. „Systematic Entomology”. 37, s. 706–746, 2012.

[Tranda-3] Edward Tranda: Klucze Do Oznaczania Owadów Polski: cz. XIX Chrząszcze - Coleoptera: z. 8 Krętakowate - Gyrynidae. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1969.

[Hallan-4] Joel Hallan: Gyrinidae w: Joel Hallan’s Biology Catalog, Texas A&M University. [dostęp 2014-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-23)].

[1]

[2]

[3]

[4]