I Dom Akademicki Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie „Bratniak”
 Akademik widziany od ul. Jabłonowskich i pomnik Bohdana Smolenia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
Kraków |
| Adres |
ul. Jabłonowskich 10–12 |
| Typ budynku |
Dom Akademicki |
| Architekt | |
| Rozpoczęcie budowy |
1902 |
| Ukończenie budowy |
1903 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Krakowa  | |
 50°03′39,6″N 19°55′49,6″E/50,061000 19,930444
| |
I Dom Akademicki „Bratniak” – dom akademicki Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja znajdujący się przy ulicy Jabłonowskich 10–12 w Krakowie. Otwarty w 1903 roku, nosił nazwę Pierwszy Dom Akademicki im. Konstantego Wołodkowicza. Od 1963 roku zmieniono nazwę na Blokada dla upamiętnienia wystąpienia „lewicowych” studentów w 1937 roku.
Historia
[edytuj | edytuj kod]15 kwietnia 1902 roku został wmurowany kamień węgielny pod budowę Domu Akademickiego[1]. Plac pod budowę na tyłach drukarni akademickiej (z frontem od ul. Jabłonowskich) ofiarował Konstanty Wołodkowicz[2]. Podczas uroczystości wmurowania kamienia węgielnego odczytano akt założenia Domu, a następnie po podpisaniu przez obecnych (m.in. profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego i rektora) złożono w blaszanej puszce i wraz z bieżącymi monetami i medalami jubileuszowymi, złożono w fundamentach budowy[3]. Projekt przygotował architekt Józef Pokutyński[3]. Fundusze na budowę przekazali: Bratnia Pomoc Uczniów Uniwersytetu Jagiellońskiego (50 000 koron) i Konstanty Wołodkiewicz (270 000 koron)[4]. Otwarcie Domu miało miejsce 10 grudnia 1903 roku[3]. Dwupiętrowy budynek posiadał centralne ogrzewanie i łazienki, salę bilardową, czytelnię, bibliotekę, a w podwórku kręgielnię[3]. Na parterze działała tania stołówka (kuchnia) dla studentów[5]. Znalazło się w nim 100 pokoi dla studentów. Pełna nazwa brzmiała: Pierwszy Dom Akademicki im. Konstantego Wołodkowicza[6].
Blokada akademika w 1937 roku
[edytuj | edytuj kod]O ile w latach poprzedzających konflikt wybory do zarządu Bratniej Pomocy Studentów UJ wygrywali przedstawiciele Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej, to do wyborów w 1937 roku zgłoszono drugą listę, gdzie znaleźli się narodowcy, którzy wygrali wybory. W związku z tym sympatycy i członkowie ZPMD rozpoczęli 16 marca okupację Domu Akademickiego im. K. Wołodkiewicza, gdzie mieściła się siedziba Zarządu[7]. W okupacji wzięło udział około 300 mieszkańców akademika. Wśród nich znalazł się prawie cały Zarząd Bratniaka z prezesem Zychem na czele. Zażądano unieważnienia wyborów i rozpisania nowych. Protestujący argumentowali, że „przewaga listy przeciwników została uzyskana głosami studentów posiadających własne domy, korzystających ze świadczeń we własnych organizacjach samopomocowych (klerycy 240 głosów, medycy 300 głosów)”[8]. Blokada Domu Akademickiego trwała również podczas Świąt Wielkanocnych i zakończyła się 29 marca 1937 roku[9].
Przebudowy
[edytuj | edytuj kod]Budynek był kilkakrotnie przebudowywany: w 1923 roku, w 1924 roku nadbudowano III piętro według projektu Wacława Krzyżanowskiego, a w latach 1928-1929 kolejną przebudowę zaprojektował Adam Ślęzak[6]. Remont kapitalny przeprowadzono w 2012 roku[10].
Blokada
[edytuj | edytuj kod]W 1963 roku akademikowi nadano nazwę Blokada. Chciano w ten sposób upamiętnić wydarzenia z 14 marca 1937 roku, kiedy podczas wyborów do Towarzystwa Bratniej Pomocy UJ grupa prawicowej młodzieży podjęła próbę opanowania zarządu, a „lewicowa” grupa zaprotestowała podejmując blokadę Domu Akademickiego[6].
Bratnia Pomoc
[edytuj | edytuj kod]Towarzystwo Wzajemnej Pomocy Uczniów Uniwersytetu Jagiellońskiego było organizacją samopomocową, która powstała 1859 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim[11]. Jego celem było zapewnienie niezamożnej młodzieży akademickiej taniego mieszkania w Krakowie, znalezienie jej zatrudnienia lub udzielanie pożyczek[11]. Pełna nazwa brzmiała: Towarzystwo Wzajemnej Pomocy Uczniów Wszechnicy Jagiellońskiej pod opieką św. Jana Kantego[11]. Potocznie używano jednak nazwy Bratnia Pomoc. 20 kwietnia 1929 roku na mocy statutu Uniwersytetu Jagiellońskiego zmieniono nazwę na Bratnia Pomoc Studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie[11]. Działalność Towarzystwa została zawieszona w 1950 roku[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dom Akademicki, Kuryer Lwowski (Lemberger Courier), 1902-04-18, Seite 4 [online], anno.onb.ac.at [dostęp 2018-09-10] (pol.).
- ↑ Dom Akademicki, Kuryer Lwowski (Lemberger Courier), 1899-05-19, Seite 4 [online], anno.onb.ac.at [dostęp 2018-09-10] (pol.).
- ↑ a b c d Poświęcenie Domu Akademickiego, Kuryer Lwowski (Lemberger Courier), 1903-12-11, Seite 4 [online], anno.onb.ac.at [dostęp 2018-09-10] (niem.).
- ↑ J. P. Dom Akademicki Architekt 1904 nr 12 s.8
- ↑ Dom Akademicki, Kuryer Lwowski (Lemberger Courier), 1903-10-18, Seite 5 [online], anno.onb.ac.at [dostęp 2018-09-10] (pol.).
- ↑ a b c Adamczewski J. Mala Encyklopedia Krakowa Kraków 1996 s. 42 (Blokada) ISBN 83-918802-0-6
- ↑ Wybory do Bratniej Pomocy UJ Ilustrowany Kurier Codzienny 1937 nr 75 z 16 marca s. 8
- ↑ Blokada I Domu Akademickiego w Krakowie wywolana wynikiem wyborów do Bratniej Pomocy Ilustrowany Kurier Codzienny 1937 nr 76 z 17 marca s. 19
- ↑ Nowy kurator Bratniej Pomocy Czas 1937 nr 87 z 30 marca s. 5
- ↑ I Dom Akademicki „Bratniak” [online], usosweb.ur.krakow.pl [dostęp 2018-09-12] (pol.).
- ↑ a b c d e Towarzystwo wzajemnej pomocy uczniów Uniwersytetu Jagiellońskiego i jego agendy - Jagiellonian Digital Library [online], jbc.bj.uj.edu.pl [dostęp 2018-09-12].