Tekst źródłowy strony Iwan Sierow

{{Żołnierz infobox
 |imię i nazwisko     = Iwan Sierow
 |imię i nazwisko org = {{k|ru|Иван Александрович Серов}}
 |pseudonim           = Generał Iwanow
 |rodzaj wojsk        = lądowe
 |zwycięstwa          = 
 |grafika             = 
 |opis grafiki        = 
 |stopień grafika     = CCCP army Rank general-major infobox.svg
 |stopień             = [[generał major]]
 |data urodzenia      = [[25 sierpnia]] [[1905]]
 |miejsce urodzenia   = Afimskoje, [[gubernia wołogodzka]], [[Imperium Rosyjskie]]
 |data śmierci        = [[1 lipca]] [[1990]]
 |miejsce śmierci     = [[Moskwa]], [[Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka|RFSRR]], [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]
 |lata służby         = 1928–1965
 |siły zbrojne        = [[Plik:Red star.svg|20px]] [[Armia Czerwona]]<br />[[Plik:NKVD Emblem (Solid Colors).svg|20px]] [[NKWD]]<br />[[Plik:Emblema KGB.svg|20px]] [[KGB]]
 |formacja            = [[Główny Zarząd Wywiadowczy|GRU]]
 |jednostki           = 
 |stanowiska          = szef [[Główny Zarząd Wywiadowczy|GRU]]
 |wojny i bitwy       = [[II wojna światowa]]:
* [[wysiedlenia Polaków podczas II wojny światowej|wysiedlenia Polaków z Kresów Wschodnich]]
* [[operacja Soczewica]]
* [[obława augustowska]]
[[powstanie węgierskie 1956|powstanie węgierskie]]
 |późniejsza praca    = 
 |odznaczenia         = {{order|OL (ZSRR)}} {{order|OL (ZSRR)}} {{order|OL (ZSRR)}} {{order|OL (ZSRR)}} {{order|OL (ZSRR)}} {{order|OCzSz}} {{order|OCzSz}} {{order|OCzSz}} {{order|OCzSz}} {{order|SU-OKU|1}} {{order|SU-OKU|1}} {{order|SU-OWO|1}} {{order|SU-M100UL}} {{order|SU-MOL}} {{order|SU-MOM}} {{order|SU-MOSt}} {{order|SU-MZOK}} {{order|SU-MZNWWO}} {{order|SU-M20ZWWO}} {{order|SU-M30ZWWO}} {{order|SU-M40ZWWO}} {{order|SU-MZB}} {{order|SU-MWW}} {{order|SU-M20RKKA}} {{order|SU-M30RAMW}} {{order|SU-M40SZ}} {{order|SU-M50SZ}} {{order|SU-M60SZ}} {{order|SU-M70SZ}} {{order|SU-M800LM}} {{order|SU-M250L}} {{order|OKG|2}} {{order|MZONB}} {{order|MZW}}<br />[[Plik:KGB 1957 honoured officer emblem.png|20px]]<br />'''Odebrane:'''<br />{{order|BZR||20}}<br />{{order|OL (ZSRR)}} {{order|OCzSz}} {{order|SU-OSU|1}} {{order|VM|KZ}}<ref group="uwaga">Pośmiertnie.</ref>
 |commons             = Category:Ivan Aleksandrovich Serov
 |wikiźródła          = 
 |wikicytaty          = 
 |faksymile           = Ivan Serov Signature 1939.png
}}
'''Iwan Aleksandrowicz Sierow''' ({{w języku|ru|Иван Александрович Серов}}, ur. {{data|1905-08-25}} we wsi Afimskoje w [[gubernia wołogodzka|guberni wołogodzkiej]], zm. [[1 lipca]] [[1990]] w [[Moskwa|Moskwie]]) – oficer [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]] i bezpieczeństwa państwowego [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] w stopniu [[Generał armii|generała armii]] (12 marca 1963 roku stopień generała armii został mu obniżony do stopnia [[Generał major|generała majora]]), szef [[KGB]] (1954–1958), szef [[Główny Zarząd Wywiadowczy|Głównego Zarządu Wywiadowczego (GRU)]] (wywiadu wojskowego, 1958–1963). Odsunięty w konsekwencji sprawy [[Oleg Pieńkowski|Olega Pieńkowskiego]].

Zbrodniarz [[Stalinizm|stalinowski]]. Ponosi współodpowiedzialność za mord polskich oficerów w [[Zbrodnia katyńska|Katyniu]] i figuruje w tzw. „Rejestrach akt śledczych [[Zbrodnia katyńska|mordu katyńskiego]]” (w zbiorach [[Prokuratura Generalna|Prokuratury Generalnej RP]]) jako jedna z „osób zatrudnionych w aparacie [[NKWD]] w latach II wojny i mających związek ze sprawą wymordowania polskich oficerów jeńców w 1940 roku”<ref>Jacek Trznadel: ''Powrót rozstrzelanej armii'', Komorów 1997, s. 108, 114. {{ISBN|83-86482-01-X}}.</ref>. Osobiście kierował pacyfikacją [[Powstanie węgierskie 1956|powstania węgierskiego]] jesienią 1956 roku.

== Życiorys ==
W 1923 ukończył szkołę II stopnia w miejscowości [[Kadnikow]] i wstąpił do [[Komsomoł]]u, a w 1925 do Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików). W sierpniu 1925 oddelegowany przez Wołogodzki Gubernialny Komitet RKP(b) do [[Petersburg|Leningradu]] na naukę w Leningradzkiej Szkole Piechoty, którą ukończył w 1928 i został skierowany do służby wojskowej. W 1931 na Artyleryjskich Kursach Doskonalenia Kadry Dowódczej Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej. Od maja 1936 do stycznia 1939 na studiach w Wojskowej Akademii im. Frunzego, po których w lutym 1939 roku został przeniesiony do [[NKWD]], objął stanowisko zastępcy komendanta, później komendanta Milicji Robotniczo-Chłopskiej NKWD ZSRR, następnie został mianowany szefem Tajnego Wydziału Politycznego [[GUGB|Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego (GUGB)]], i przez jeden miesiąc (sierpień 1939), był zastępcą szefa [[GUGB]].

2 września 1939 roku objął funkcję Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej]], a 2 dni potem otrzymał stopień komisarza Bezpieczeństwa Państwowego 3 rangi. Po [[Agresja ZSRR na Polskę|radzieckiej agresji na Polskę]] 17 września 1939 roku zajmował się przesiedleniem ludności polskiej z zajętych [[Kresy Wschodnie|Kresów Wschodnich RP]]. 17 maja 1940 został członkiem KC i Biura Politycznego KC [[Komunistyczna Partia (bolszewików) Ukrainy|Komunistycznej Partii (bolszewików) Ukrainy]] (KP(b)U), a w lutym 1941 brał udział w IV plenum KC KP(b)U i został delegatem na XVIII konferencję partyjną WKP(b) 20 II 1941, na której wybrano go kandydatem na członka KC WKP(b).

Rozbijał polską konspirację niepodległościową ([[Związek Walki Zbrojnej|ZWZ]]), w tym osobiście przesłuchiwał i torturował [[Leopold Okulicki|Leopolda Okulickiego]], późniejszego Komendanta Głównego [[Armia Krajowa|AK]], który został wówczas osadzony w więzieniu na [[Łubianka (Moskwa)|Łubiance]]. Rozbrajał oficerów Korpusu Litewskiego i przeprowadzał masowe deportacje [[Litwini|Litwinów]], [[Estończycy|Estończyków]] i [[Łotysze|Łotyszy]] z terenu [[kraje bałtyckie|państw bałtyckich]].

Po wybuchu wojny z Niemcami w 1941 dowodził wojskami [[NKWD]] na najbardziej zagrożonych odcinkach frontu: pod [[Moskwa|Moskwą]], na [[Półwysep Krymski|Krymie]], na [[Kaukaz (region)|Kaukazie]] i pod [[Wołgograd|Stalingradem]]; jesienią na [[Przełęcz Kluchorska|Przełęczy Kłuchorskiej]] został kontuzjowany w wyniku wybuchu miny. W 1943 roku kierował [[operacja Soczewica|masowymi deportacjami]] [[Czeczeni|Czeczenów]], [[Ingusze|Inguszów]] i [[Tatarzy|Tatarów]], za co został odznaczony [[Order Czerwonego Sztandaru|Orderem Czerwonego Sztandaru]] i [[Order Suworowa (ZSRR)|Orderem Suworowa]] I klasy. W 1944 mianowany zastępcą kolejnych dowódców [[1 Front Białoruski|1 Frontu Białoruskiego]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Terlecki | imię = Ryszard | autor link = Ryszard Terlecki| tytuł = Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944 -1990 | wydawca = [[Wydawnictwo Literackie]] | miejsce = Kraków | rok = 2007 | strony = 37 | isbn = 9788308041055}}</ref>. 11 stycznia 1945 został Pełnomocnikiem NKWD ZSRR przy 1 Froncie Białoruskim. Za kierowanie działalnością grup operacyjnych NKWD „na rzecz zlikwidowania elementu antysowieckiego” w pasie działań 1 Frontu Białoruskiego został 21 kwietnia 1945 odznaczony [[Order Kutuzowa (ZSRR)|Orderem Kutuzowa]] I klasy.

Po utworzeniu [[NKGB|Ludowego Komisariatu Bezpieczeństwa Państwowego (NKGB)]] [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] w lutym 1941 objął stanowisko I-go zastępcy [[Wsiewołod Mierkułow|Wsiewołoda Mierkułowa]] Ludowego Komisarza Bezpieczeństwa Państwowego; sprawował ów stanowisko do 31 lipca 1941, czyli do rozformowania [[NKGB]].

W latach 1941–1947 sprawował funkcję jednego z zastępców ''ludowego komisarza spraw wewnętrznych'' ([[NKWD]]) którym był [[Ławrientij Beria]], od marca 1946 minister spraw wewnętrznych [[Ministerstwo Spraw Wewnętrznych ZSRR|MWD]].

Mianowany 6 marca 1945 roku głównym doradcą NKWD przy [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego (MBP)]] osobiście, jako gen. Iwanow, przeprowadził 27 i 28 marca 1945 roku aresztowanie 16 przywódców [[Polskie Państwo Podziemne|Polskiego Państwa Podziemnego]], postawionych następnie przed sądem w [[Moskwa|Moskwie]] (tzw. [[proces szesnastu]]). Kierował działaniami NKWD na ziemiach polskich i nadzorował masowe aresztowania byłych AK-owców. Wydatnie przyczynił się do rozbicia struktur [[Armia Krajowa|AK]] i Polskiego Państwa Podziemnego. W Polsce pozostał do maja 1945 r. Następnie został przeniesiony do radzieckiej strefy okupacyjnej w [[Niemcy|Niemczech]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Walker | imię = Jonathan| autor link = | tytuł = Trzecia wojna światowa. Tajny plan wyrwania Polski z rąk Stalina | wydawca = Znak Horyzont| miejsce = Kraków | rok = 2014 | strony = 120 | isbn = 9788324030033}}</ref>.

Za porwanie polskich przywódców [[Józef Stalin|Stalin]] odznaczył go tytułem Bohatera Związku Radzieckiego i awansował do stopnia generała-pułkownika. [[Bolesław Bierut]] nadał mu w kwietniu 1946 roku Krzyż Orderu [[Order Virtuti Militari|Virtuti Militari]] IV klasy. Order został odebrany Sierowowi w 1995 roku przez Prezydenta RP [[Lech Wałęsa|Lecha Wałęsę]].

Po śmierci Stalina Sierow opowiedział się za [[Nikita Chruszczow|Chruszczowem]] w walce z Ławrientijem Berią, za co objął stanowisko pierwszego zastępcy ministra w zintegrowanym [[Ministerstwo Spraw Wewnętrznych ZSRR|Ministerstwie Spraw Wewnętrznych ZSRR (MWD)]]. 13 marca 1954 roku powołany na przewodniczącego [[KGB]], stanowisko to sprawował do 8 grudnia 1958 roku, zastąpił go [[Aleksandr Szelepin]]. Od grudnia 1958 do lutego 1963 roku szef [[Główny Zarząd Wywiadowczy|Głównego Zarządu Wywiadowczego (GRU)]] (wywiadu wojskowego). Podczas sprawowania funkcji przewodniczącego KGB, Sierow m.in. brał udział w tłumieniu [[powstanie węgierskie 1956|powstania węgierskiego]] w 1956 roku, osobiście dowodził operacjami KGB. Za stłumienie powstania na Węgrzech Sierow otrzymał drugi Order Kutuzowa I klasy w grudniu 1956.

2 lutego 1963 został zwolniony ze stanowiska szefa GRU, a 7 marca 1963 uchwałą Rady Ministrów ZSRR „za utratę czujności politycznej” zdegradowany do stopnia generała majora (po aferze z płk. [[Oleg Pieńkowski|Pieńkowskim]]). 4 kwietnia 1962 uchwałą Prezydium Rady Najwyższej ZSRR został pozbawiony Orderu Suworowa I klasy przyznanego w 1944 za udział w wysiedlaniu Czeczenów i Inguszy, 12 marca 1963 został pozbawiony tytułu Bohatera Związku Radzieckiego i Orderu Lenina przyznanego mu wraz ze Złotą Gwiazdą Bohatera ZSRR, a 3 lutego 1964 został pozbawiony jednego z Orderów Czerwonego Sztandaru przyznanego mu w lipcu 1944 za udział w operacji [[Wysiedlenie Tatarów krymskich w 1944 roku|wysiedlania Tatarów krymskich]]. 9 kwietnia 1965 Komitet Kontroli Partyjnej po rozpatrzeniu jego akt personalnych wykluczył go z partii za „łamanie prawa radzieckiego oraz wykorzystywanie pozycji służbowej do celów osobistych”, a 1 września 1965 rozkazem ministra obrony ZSRR [[Rodion Malinowski|Rodiona Malinowskiego]] został zwolniony do rezerwy.

W 1965 roku przeszedł w stan spoczynku, zmarł 1 lipca 1990.

== Odznaczenia ==
* [[Złota Gwiazda]] [[Bohater Związku Radzieckiego|Bohatera Związku Radzieckiego]] (29 maja 1945) (odebrana 12 marca 1963)
* [[Order Lenina]] (sześciokrotnie: 26 kwietnia 1940, 13 grudnia 1942, 29 maja 1945, 30 stycznia 1951, 19 września 1952 i 25 sierpnia 1955)
* [[Order Czerwonego Sztandaru]] (pięciokrotnie: 20 września 1943, 7 lipca 1944, 3 listopada 1944, 5 listopada 1954 i 31 grudnia 1955)
* [[Order Suworowa (ZSRR)|Order Suworowa]] I klasy (8 marca 1944, odebrany 4 kwietnia 1962)
* [[Order Kutuzowa (ZSRR)|Order Kutuzowa]] I klasy (dwukrotnie: 21 kwietnia 1945 i 18 grudnia 1956)
* Medal Partyzantowi Wojny Ojczyźnianej (9 lipca 1943)
* Odznaka „Zasłużony Funkcjonariusz NKWD” (28 maja 1941)
* Krzyż Złoty Orderu [[Order Virtuti Militari|Virtuti Militari]] ([[Polska Rzeczpospolita Ludowa|Polska]] - uchwała [[Krajowa Rada Narodowa|KRN]] z 24 kwietnia 1946) – pozbawiony orderu w 1995 decyzją [[Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej|Prezydenta RP]]

== Uwagi ==
{{Uwagi}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* [[Nikita Pietrow]]: '' Iwan Sierow - pierwszy przewodniczący KGB'' [ros.], Moskwa 2005, 416 str.
* Nikita Pietrow: ''Cień Sierowa'', "Karta", nr 9, 1992, s. 79-84
* Nikita Pietrow, ''Stalinowski kat Polski Iwan Sierow'', Warszawa 2013.
* Н. В. Петров, К. В. Скоркин: ''[http://www.memo.ru/history/nkvd/kto/index.htm Кто руководил НКВД 1934–1941]'', Москва 1999

{{Przewodniczący KGB}}
{{Szefowie Głównego Zarządu Wywiadu - GRU}}

== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.memo.ru/history/NKVD/kto/biogr/gb446.htm Biografia i zdjęcie na stronie rosyjskiego Stowarzyszenia "Memoriał"]

{{Kontrola autorytatywna}}

{{SORTUJ:Sierow, Iwan}}
[[Kategoria:Radzieccy generałowie majorowie]]
[[Kategoria:Radzieccy żołnierze II wojny światowej]]
[[Kategoria:Cudzoziemcy odznaczeni Orderem Krzyża Grunwaldu II klasy]]
[[Kategoria:Deputowani do Rady Najwyższej ZSRR]]
[[Kategoria:Doradcy NKWD przy organach władz Polski Ludowej]]
[[Kategoria:Wykonawcy zbrodni katyńskiej]]
[[Kategoria:Funkcjonariusze NKWD]]
[[Kategoria:Funkcjonariusze Smiersza]]
[[Kategoria:Szefowie radzieckiego wywiadu wojskowego]]
[[Kategoria:Przewodniczący KGB]]
[[Kategoria:Pozbawieni tytułu Bohatera Związku Radzieckiego]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Lenina]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Czerwonego Sztandaru]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem 100-lecia urodzin Lenina]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Suworowa]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Kutuzowa]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem „Za wyzwolenie Warszawy”]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Wojny Ojczyźnianej I klasy]]
[[Kategoria:Pozbawieni Orderu Virtuti Militari]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1905]]
[[Kategoria:Zmarli w 1990]]