Jan Andrzej Patock
Jan Andrzej Patock (ps. Jan Sas, Wuj Wrek i Anastazja Górska) (ur. 10 listopada 1886 w Strzelnie koło Pucka, zm. 6 kwietnia 1940) - nauczyciel, pisarz, etnograf i folklorysta kaszubski.
Od 1908 r. pracował jako nauczyciel w różnych miejscowościach na Kaszubach. Od 1920 roku pracował jako inspektor szkolny w Kartuzach, Sulęczynie i Brodnicy n. Drwęcą. Od 1926 roku piastował urząd inspektora w Grudziądzu. Tam też uczył w seminariach nauczycielskich i gimnazjach. Po wybuchu wojny został aresztowany przez gestapo. Zmarł 6 kwietnia 1940 r. Został pochowany na grudziądzkim Cmentarzu Katolickim.
Był badaczem folkloru kaszubskiego, twórcą kilku prac dotyczących muzyki, języka i zwyczajów kaszubskich. Pisał w trzech językach:polskim, kaszubskim i niemieckim. Jest autorem opowiadań pt. Figle gnieżdżewskich gburów, które ukazały się w 1920 roku. Była to pierwsza książka w języku kaszubskim wydana po I wojnie światowej[1]. W 1929 roku te same teksty, co w książce i 5 nowych, wydrukowano w czasopiśmie "Przyjaciel Ludu Kaszubskiego" (nr 2 - 4). Po wojnie książka doczekała się adaptacji scenicznej autorem której był Klemens Derca a pisarz Franciszek Fenikowski napisał na jej podstawie opowieść dla dzieci pt. Gbury z Gnieżdżewa.
Jego artykuły o tematyce kaszubskiej były publikowane w latach 30. w grudziądzkim czasopiśmie Od Naszego Morza Współpracował m.in. z Gryfem, Miteilungen des Vereins für Kaschubische Volkskunde, Gryfem Kaszubskim, Zrzeszą Kaszubską, Kaszubami, Latarnią Morską, Słowem Pomorskim i Ilustrowanym Kurierem Codziennym[2]
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Figle gniéżdżewsczich gbùrów /za stôrima powiôstkama napisoł Jan Patock (Wùj Wrëk) 1920 wznowienie w 2006 roku wydawnictwo "MS" : Muzeum Ziemi Puckiej im. Floriany Ceynowy : Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej[3]
- Kopa szętopórk : [60 pieśni północno - kaszubskich] / zebrał, ułożył i opracował Jan Patock ; przedmową oraz słowniczkiem i uwagami językowemi zaopatrzył Władysław Pniewski wyd. Pomorska Szkoła Sztuk Pięknych, Gdynia 1936[4] jedna z pieśni pt. „Żeglarz” była śpiewana z tekstem polskim przez Marylę Rodowicz.
- Povjostkji kaszebskji, rękopis w trzech częściach, zawierał około 400 opowieści, bajek, podań i anegdot, jej część zaginęła podczas wojny.
Figle gniéżdżewsczich gbùrów[edytuj | edytuj kod]
Na język polski "Figle gniéżdżewsczich gbùrów" przełożył Stanisław Janke i zamieścił 9 z 10 opowiadań w książce pt."Ptak za uszami. Humor i satyra Kaszubów."(1992)
"Figle gniéżdżewsczich gbùrów" ośmieszają zachowania ludzi. Mówią o tym, jak gnieżdżewianie hodowali w stawie solone śledzie, topili węgorza, siali sól, chwytali chmury w wodzie, wciągali byka na wieżę, żeby zjadł trawę itp. Stały się jednak inspiracją do organizacji festynu we wsi Gnieżdżewo. Od 2008 roku mieszkańcy Gnieżdżewa, na podstawie "Figli...", przygotowują przedstawienia w języku kaszubskim, które rozpoczynają coroczną imprezę "Topienie węgorza".
Na tej podstawie powstał również film "Topienie węgorza" z udziałem mieszkańców Gnieżdżewa.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ 120 rocznica urodzin Jana Patocka : Muzeum Ziemi Puckiej im. Floriana Ceynowy | Mùzeum Pùcczi Zemi miona Floriana Cenôwë. [dostęp 2011-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-19)].
- ↑ Grudziądzkie lata pisarza kaszubskiego Jana Jakuba Patocka (1886-1940) [online] [dostęp 2018-04-05] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-19].
- ↑ National Library Of Poland /Cała Baza [online], alpha.bn.org.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
- ↑ Pomeranian Digital Library - Patock, Jan, 1936, Kopa szętopórk : [60 pieśni północno - kaszubskich] / zebrał, ułożył i opracował Jan Patock ; przedmową oraz słowniczkiem i... [online], pbc.gda.pl [dostęp 2017-11-24] (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Biografia Jana Patocka. kmdg1986.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-29)].
- Relacja z 120 rocznicy urodzin Jana Patocka i jego biografia. muzeumpuck.kaszubia.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-19)].
- Dzieła Jana Andrzeja Patocka w bibliotece Polona