Tekst źródłowy strony Japońska Agencja Eksploracji Aerokosmicznej

{{Instytucja państwowa infobox
 | nazwa = Japońska Agencja Eksploracji Aerokosmicznej
 | nazwa oryginalna = {{k|ja|宇宙航空研究開発機構}}
 | logo = Jaxa_logo.svg
 | opis logo = 
 | grafika = 
 | opis grafiki = 
 | państwo = Japonia
 | data likwidacji = 
 | siedziba = [[Chōfu]], [[Tokio]]
 | data utworzenia = 1 października 2003
 | tytuł szefa = Dyrektor
 | szef = Naoki Okumura
 | tytuł zastępcy = 
 | zastępca = 
 | budżet = 2,03 mld USD<ref>{{Cytuj |tytuł=決 算 報 告 書 |data=2014 |wydawca=JAXA |url=http://www.jaxa.jp/about/finance/pdf/finance_25-04.pdf |język=ja}}</ref>
 | zatrudnienie = 
 | adres = 
 | plan obszaru działania = 
 | kod mapy = 
 | współrzędne = 35°40' N, 139°33' E
 | commons = 
 | www = http://www.jaxa.jp/
}}
'''Japońska Agencja Eksploracji Aerokosmicznej'''<ref group = uwaga>Często spotykane są też inne tłumaczenia, na przykład '''Japońska Agencja Eksploracji Kosmosu''' lub '''Japońska Agencja Eksploracji Przestrzeni Kosmicznej''', lecz nie są one ścisłe.</ref>, '''Japońska Agencja Aerokosmiczna''' ([[język japoński|jap.]] 宇宙航空研究開発機構 Uchū-Kōkū-Kenkyū-Kaihatsu-Kikō, [[język angielski|ang.]] ''Japan Aerospace Exploration Agency''), skrótowiec: '''JAXA''' – japońska [[lista agencji kosmicznych|agencja kosmiczna]]. Została utworzona 1 października 2003 przez połączenie ''National Space Development Agency'' (NASDA), ''National Aerospace Laboratory of Japan'' (NAL) i ''Institute of Space and Aeronautical Science'' (ISAS). Główne biuro agencji mieści się w Tokio.

Pierwszą misją realizowaną przez agencję była zakończona niepowodzeniem próba wystrzelenia rakiety [[Rodzina rakiet H-II|H-IIA]] w listopadzie 2003. Natomiast drugą misją było wystrzelenie próbnika [[Hayabusa (sonda kosmiczna)|Hayabusa]], który we wrześniu 2005 roku wylądował na planetoidzie [[(25143) Itokawa|Itokawa]] i który w 2010 roku jako pierwszy na świecie dostarczył na Ziemię próbki [[planetoida|planetoidy]].

W 2012 roczny budżet JAXA wynosił 172 miliardy [[jen]]ów (2,15 miliarda [[dolar amerykański|dolarów]]), a agencja zatrudniała 1550 osób<ref>{{cytuj stronę | url = http://ictpa.gov.mn/uploads/files/presentation/120529%20JAXA-1.pdf | tytuł = JAXA’s Space Technology Development | autor = Makoto Arita | data = 2012-05-29 | opublikowany = JAXA | język = en | data dostępu = 2013-03-20}}</ref>.

[[Plik:H-II-GTV.jpg|thumb|Rakieta [[H-II]] przed Centrum Lotów Kosmicznych w [[Tsukuba]]]]

== Historia ==
JAXA została utworzona 1 października 2003 przez połączenie National Space Development Agency (NASDA), National Aerospace Laboratory of Japan (NAL) i Institute of Space and Aeronautical Science (ISAS).

Przed połączeniem, ISAS był odpowiedzialny za prowadzenie badań kosmosu i planet, podczas gdy NAL skupiał się nad technologią lotniczą. NASDA, założona 1 października 1969 roku, zajmowała się rozwojem technologii satelitarnej i rakietowej, a także zbudowała Japoński Moduł Eksperymentalny [[Kibō]], który został przyłączony do [[Międzynarodowa Stacja Kosmiczna|Międzynarodowej Stacji Kosmicznej]] w czasie trzech lotów [[wahadłowiec kosmiczny|wahadłowców kosmicznych]] w latach 2008 i 2009 (zobacz [[etapy montażu Międzynarodowej Stacji Kosmicznej]]). Stara kwatera główna NASDA była ulokowana w miejscu obecnego [[Centrum Lotów Kosmicznych Tanegashima]] na wyspie [[Tanegashima]], 115 kilometrów na południe od [[Kiusiu]]. NASDA również trenowała japońskich [[Kosmonauta|astronautów]], którzy odbywali misje kosmiczne na amerykańskich [[Space Transportation System|wahadłowcach]].

== Rakiety ==
Do wynoszenia satelitów testowych, satelitów meteorologicznych itp. JAXA używa rakiet nośnych [[H-IIA]] z byłej agencji NASDA. Do misji naukowych takich jak np. [[Astronomia rentgenowska|astronomii rentgenowskiej]] JAXA używa rakiet na paliwo stałe [[M-5]] produkcji dawnej ISAS. Dodatkowo, japońska agencja razem z {{link-interwiki|IHI|Q=Q1653679}} (Ishikawajima-Harima Heavy Industries) i [[United Launch Alliance]] (formując spółkę o nazwie ''[[Galaxy Express]] Corporation'') pracowała nad projektem rakiety [[GX (rakieta)|GX]]. Miała ona być pierwszą na świecie rakietą wykorzystującą jako materiał napędowy mieszaninę [[gaz ziemny|gazu ziemnego]] w postaci ciekłej ([[LNG]]) i [[ciekły tlen|ciekłego tlenu]].

Do doświadczeń w górnych warstwach atmosfery JAXA stosuje rakiety [[SS-520]], [[S-520]] i [[S-310]].

[[Plik:Japanese Experiment Module Kibo.jpg|thumb|Laboratorium [[Kibō]] – największy moduł ISS]]

== Program kosmicznych lotów załogowych ==
[[Plik:Chiaki Mukai.jpg|thumb|Chiaki Mukai – pierwsza Japonka w kosmosie]] 
[[Plik:Doi in Aft Payload Bay Window - GPN-2000-001093.jpg|thumb|Takao Doi w czasie spaceru kosmicznego podczas misji [[STS-87]]]]

Japonia nie skonstruowała jeszcze własnego załogowego [[Statek kosmiczny|statku kosmicznego]] i jego [[Rakieta nośna|rakiety nośnej]].

Poszukiwania kandydatów na astronautów rozpoczęto w roku 1984 w związku z ofertą współpracy ze strony [[NASA]] w ramach misji [[Spacelab]]. W sierpniu 1985 do pierwszego oddziału wybrano: inżyniera [[Takao Doi]], chemika [[Mamoru Mōri]] oraz lekarkę [[Chiaki Mukai]]. Trening przygotowawczy członków NASDA 1 na terenie Japonii trwał pięć lat. Następnie w kwietniu 1990 rozpoczęły się przygotowania w amerykańskim ośrodku [[Centrum Lotów Kosmicznych imienia Lyndona B. Johnsona|JSC]] w [[Houston]], przy czym Mori został wybrany do lotu jako specjalista ładunku, a pozostali byli jego dublerami. Ostatecznie we wrześniu 1992 pierwszym profesjonalnym japońskim astronautą NASDA został [[Mamoru Mōri]], który wziął udział w ośmiodniowej misji [[STS-47]] (natomiast pierwszym japońskim kosmonautą jest [[Toyohiro Akiyama]], nie związany z JAXA reporter sieci [[Tokyo Broadcasting System|TBS]], który wziął udział w locie [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radzieckiego]] [[Sojuz TM-11|Sojuza TM-11]] - 2 grudnia 1990 na zasadach komercyjnych (TBS zapłaciła 14 milionów dolarów). Akiyama spędził osiem dni na pokładzie stacji kosmicznej [[Mir (stacja kosmiczna)|Mir]]. Do jego obowiązków należało jedynie prowadzenie reportaży z pokładu statku transportowego i Mira).

W 1991 Japonia zgłosiła swój akces do projektu [[Międzynarodowa Stacja Kosmiczna|Międzynarodowej Stacji Kosmicznej]]. W związku z tym pojawiła się możliwość dołączenia do grona nowych kandydatów na specjalistów misji w ramach programu NASA. W marcu 1992 do składu 14 grupy astronautów wybrany został inżynier [[Kōichi Wakata|Koichi Wakata]] (cztery tygodnie później oficjalnie zaliczono go do grona astronautów NASDA 2), a w sierpniu 1992 rozpoczął przygotowania ogólne w JSC. Na podobnej zasadzie w maju 1996 do szesnastej grupy astronautów NASA dołączył [[Sōichi Noguchi|Soichi Noguchi]] (NASDA 3) i Mamoru Mōri (NASDA 1). Wcześniej, bo już w grudniu 1994 przygotowania wraz z oddziałem numer 15 rozpoczął Takao Doi. Jedynie Chiaki Mukai, jako jedyna zrezygnowała z treningu jako specjalistka misji, niemniej jednak jako specjalistka ładunku dwukrotnie poleciała w kosmos ([[STS-65]], [[STS-95]]), po czym zrezygnowała z dalszej kariery jako astronautka.

W marcu 1999 mianowano kolejną trójkę, przeznaczoną do pracy na ISS, ze szczególnym uwzględnieniem przyszłego japońskiego modułu [[Kibō]]. W jej składzie są: lekarz [[Satoshi Furukawa]], inżynier [[Akihiko Hoshide]] i [[Naoko Yamazaki|Naoko Sumino]]. Cała trójka przeszła przygotowanie ogólne i uzyskała w 2001 roku certyfikat. Potem szkoliła się we wszystkich czterech załogowych centrach przygotowań astronautów, związanych z programem ISS: japońskim [[Tsukuba Space Center|Tsukuba]], amerykańskim JSC, europejskim [[European Astronauts Centre|EAC]] oraz rosyjskim CPK (po tym ostatnim astronauci będą mogli pełnić funkcję inżyniera pokładowego statku kosmicznego [[Sojuz (pojazd kosmiczny)|Sojuz TMA]] oraz dokonywać wyjść na zewnątrz ISS).

{| class="wikitable"
|- bgcolor="#efefef"
! Grupa
! Astronauta
! Data 
! Status
! Loty
|-
| NASDA 1
| [[Takao Doi]]
| 1 sierpnia 1985
| ''nieaktywny''
|  [[STS-87]] (1997), [[STS-123]] (2008)
|-
| NASDA 1
| [[Mamoru Mōri]]
| 1 sierpnia 1985 – 2000
| ''nieaktywny''
|  [[STS-47]] (1992), [[STS-99]] (2000)
|-
| NASDA 1
| [[Chiaki Mukai]] [[Plik:Venus symbol.svg|20px]]
| 1 sierpnia 1985 – 1998
| ''nieaktywna''
|  [[STS-65]] (1994), [[STS-95]] (1998)
|-
| NASDA 2
| [[Kōichi Wakata|Koichi Wakata]]
| 28 kwietnia 1992
| ''aktywny''
|  [[STS-72]] (1996), [[STS-92]] (2000), [[STS-119]]/[[Ekspedycja 18]]/[[Ekspedycja 19|19]]/[[Ekspedycja 20|20]]/[[STS-127]] (2009), [[Sojuz TMA-11M]]/[[Ekspedycja 38]]/[[Ekspedycja 39]] (2013), [[SpaceX Crew-5]] (2022)
|-
| NASDA 3
| [[Sōichi Noguchi|Soichi Noguchi]]
| 29 maja 1996
| ''aktywny''
|  [[STS-114]] (2005), [[Sojuz TMA-17]]/[[Ekspedycja 22]]/[[Ekspedycja 23|23]] (2009/10)
|-
| JAXA/NASDA 4
| [[Satoshi Furukawa]]
| 31 marca 1999
| ''aktywny''
|  [[Sojuz TMA-02M]]/[[Ekspedycja 29]] (2011)
|-
| JAXA/NASDA 4
| [[Akihiko Hoshide]]
| 31 marca 1999
| ''aktywny''
|  [[STS-124]] (2008), [[Sojuz TMA-05M]]/[[Ekspedycja 32]]/[[Ekspedycja 33]] (2012)
|-
| JAXA/NASDA 4
| [[Naoko Yamazaki|Naoko Sumino]] (obecnie Yamazaki) [[Plik:Venus symbol.svg|20px]]
| 31 marca 1999
| ''nieaktywna''
|  [[STS-131]] (2010)
|-
| JAXA 5, NASA 20

| [[Takuya Ōnishi|Takuya Onishi]]
| 25 lutego 2009
| ''aktywny''
|  

|-
| JAXA 5, NASA 20
| [[Kimiya Yui]]
| 25 lutego 2009
| ''aktywny''
|  
|-

| JAXA 5, NASA 20
| [[Norishige Kanai]]
| 12 września 2009
| ''aktywny''
|  

|}

JAXA planuje założenie załogowej bazy księżycowej w 2030 r. Astronauci mają być wysłani na [[Księżyc]] około roku 2020 i zakończyć budowę bazy do 2030<ref>{{Cytuj stronę |imię=Staff | nazwisko = Writers | tytuł = Japońska baza księżycowa do 2030 (ang.)| praca = Moon Daily | opublikowany = SpaceDaily | data = 3 sierpnia 2006 | url = http://www.moondaily.com/reports/Japan_Plans_Moon_Base_By_2030_999.html | data dostępu = 2006-11-17}}</ref>.

== Centra badawcze i biura ==
JAXA posiada wiele ośrodków na terenie Japonii i parę biur poza granicami kraju. Centrala znajduje się w [[Chofu]] (Tokio). Ponadto ma:
* [[Earth Observation Research Center|Centrum Badawcze Obserwacji Ziemi]] (EORC, ''Earth Observation Research Center''), Tokio
* [[Earth Observation Center|Centrum Obserwacji Ziemi]] (EOC, ''Earth Observation Center''), [[Hatayama]]
* [[Noshiro Testing Center|Centrum Testowania Noshiro]] (NTC, ''Noshiro Testing Center'') – założone w roku 1962. Zajmuje się rozwojem i testami [[silnik rakietowy|silników rakietowych]]. 
* [[Sanriku Balloon Center|Centrum Balonowe Sanriku]] (SBC, ''Sanriku Balloon Center'') – balony wypuszczane są z tego ośrodka od roku 1971.
* [[Kakuda Space Propulsion Center|Centrum Napędów Kosmicznych Kakuda]] (KSPC, ''Kakuda Space Propulsion Center'') - wiodący ośrodek rozwoju silników rakietowych. Pracuje głównie nad silnikami na paliwo ciekłe.
* [[Sagamihara Campus|Kampus Sagamihara]] (ISAS) - rozwój doświadczalnego osprzętu dla rakiet i satelitów, również budynki administracji.
* [[Centrum Lotów Kosmicznych Tanegashima]]
* [[Tsukuba Space Center|Centrum Lotów Kosmicznych Tsukuba]] (TKSC, ''Tsukuba Space Center'') w mieście [[Tsukuba]]. Centrum kontroli JAXA, koordynujące i monitorujące loty kosmiczne satelitów. Zajmuje się również badaniami i rozwojem technologii satelitarnej i rakietowej. Ośrodek zbudował m.in. urządzenia laboratorium [[Kibō]] (JEM) - modułu Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Tu odbywa się także trening przyszłych [[Kosmonauta|astronautów]].
* [[Centrum Kosmiczne Uchinoura|Centrum Lotów Kosmicznych Uchinoura]]

== Zobacz też ==
* [[alfabetyczna lista astronautów|alfabetyczna lista astronautów i kosmonautów]]
* [[grupy i oddziały kosmonautów|grupy i oddziały astronautów i kosmonautów]]
* [[lista rakiet nośnych]]

== Uwagi ==
{{Uwagi}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* {{cytuj pismo | nazwisko = Zwierzchlejski | imię = Waldemar | tytuł = Astronauci JAXA | czasopismo = AstroNautilus | wydanie = 7 | wolumin = 2 | strony = 9-10 | język = pl | data = 2004 | url = http://www.astronautilus.pl/arch/an07.pdf}}

== Linki zewnętrzne ==
* {{Cytuj stronę | url = http://www.jaxa.jp/index_e.html | tytuł = JAXA | opublikowany = jaxa.jp | archiwum = https://web.archive.org/web/20070321160909/http://www.jaxa.jp/index_e.html | zarchiwizowano = 2007-03-21}}
* [http://www.youtube.com/jaxachannel „JAXA Channel” – oficjalny kanał JAXA na YouTube]
* [http://iss.jaxa.jp/en/ International Space Station (ISS) / Kibo]
* {{Cytuj stronę | url = http://www.nasda.go.jp/index_e.html | tytuł = NASDA | opublikowany = nasda.go.jp | archiwum = https://web.archive.org/web/20031205012039/http://www.nasda.go.jp/index_e.html | zarchiwizowano = 2003-12-05}}
* [http://www.isas.ac.jp/e/index.shtml ISAS] 
* {{Cytuj stronę | url = http://www.nal.go.jp/Welcome-e.html | tytuł = NAL | opublikowany = nal.go.jp | archiwum = https://web.archive.org/web/20031004164809/http://www.nal.go.jp/Welcome-e.html | zarchiwizowano = 2003-10-04}}

{{Narodowe programy kosmiczne}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Agencje kosmiczne]]
[[Kategoria:Japoński program kosmiczny]]
[[Kategoria:Obiekty budowlane w Chōfu]]