Jastrzębiec baldaszkowy

Jastrzębiec baldaszkowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Cichorioideae
Rodzaj	jastrzębiec
Gatunek	jastrzębiec baldaszkowy
	Nazwa systematyczna
	Hieracium umbellatum L.; Sp. Pl. 2: 804. 1753
	Zasięg
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jastrzębiec baldaszkowy (Hieracium umbellatum L.) – gatunek rośliny należącej do rodziny astrowatych. Występuje na półkuli północnej, w strefie klimatu umiarkowanego, w Indiach i Pakistanie występuje także na obszarach o klimacie tropikalnym. Spotykany jest w całej Europie, Ameryce Północnej i Azji^[4]. W Polsce jest pospolity na całym obszarze^[5].

Morfologia

Pokrój: Bogato ulistniona roślina o wysokości 40-100 cm, wyjątkowo nawet do 140 cm. Podczas kwitnienia bez liści odziomkowych^[6].
Łodyga: Naga, rozgałęziona. Pod ziemia występuje krótkie i zdrewniałe kłącze^[7].
Liście: Liście łodygowe bardzo liczne, ciemnozielone, lancetowate lub równowąskie, wyjątkowo tylko zdarzają się liście nieco szersze. Brzegi podwinięte, nasada wszystkich liści albo klinowata, albo mniej lub bardziej obejmująca łodygę. Dolna powierzchnia zazwyczaj z rzadka pokryta gwiazdkowatymi włoskami, rzadziej zupełnie naga. Na liściach brak gruczołów^[5]. Rośliny o wieloletnim pędzie, który przetrwał zimę, mają liście o nieco kolczastych brzegach^[7].
Kwiaty: Żółte, zebrane w koszyczki, które w górnej części rośliny tworzą baldachokształtny kwiatostan złożony. Koszyczki są nagie, lub prawie nagie, ich okrywa kulista lub jajowata. Łuski okrywy koszyczków dachówkowato ułożone w wiele szeregów. Są tępe, ciemne, nagie lub niemal nagie i mają odgięte końce. Szypułki koszyczków owłosione gwiazdkowatymi włoskami. Korona o nagich ząbkach^[5].

Pokrój
Koszyczek
Koszyczek od spodu
Owoce

Gatunki podobne: Jest wiele podobnych gatunków jastrzębców, j. baldaszkowy wyróżnia się wśród nich jednak wysokim wzrostem, wąskimi liśćmi łodygowymi i brakiem liści odziomkowych podczas kwitnienia^[7].

Biologia i ekologia

Rozwój: Bylina, hemikryptofit^[8]. Kwitnie od lipca do października. Kwiaty przedprątne, zapylane przez błonkówki, muchówki, motyle^[9]. Wytwarza sok mleczny. Rozmnaża się przez nasiona oraz przez kłącza. Nasiona z puchem kielichowym, roznoszone są przez wiatr^[7].
Siedlisko: Porasta łąki, wrzosowiska, dobrze oświetlone lasy, zarośla i wydmy. W Polsce rośnie do wysokości 1600 m n.p.m.^[6]. Rośnie na różnego typu glebach; zarówno na gliniastych, jak i piaszczystych (nawet na wydmach). Preferuje podłoże obojętne lub kwaśne, pełne oświetlenie lub półcień^[7].
Fitosocjologia: Gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Calluno-Ulicetalia^[10].
Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 18 (27,36, 54)^[8].
Zmienność: Gatunek zmienny morfologicznie. Opisano wiele podgatunków^[3]:

Hieracium umbellatum subsp. bichlorophyllum (Druce & Zahn) P.D.Sell & C.West
Hieracium umbellatum subsp. brevifolioides Zahn
Hieracium umbellatum subsp. elisabethae (Kem.-Nath.) Greuter
Hieracium umbellatum subsp. filifolium (Üksip) Tzvelev
Hieracium umbellatum subsp. kluchoricum (Kem.-Nath.) Greuter
Hieracium umbellatum subsp. ogwenii (E.F.Linton) W.R.Linton
Hieracium umbellatum subsp. sublaetevirens Zahn
Hieracium umbellatum subsp. topaeanum (Prodan) Greuter
Hieracium umbellatum subsp. turfosum (Kem.-Nath.) Greuter

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2015-08-12].
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-08-12].
↑ ^a ^b ^c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ ^a ^b Bertram Münker: Kwiaty polne i leśne. Warszawa: Świat Książki, 1998. ISBN 83-7129-756-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Alaska Natural Heritage Program Environment and Natural Resources Institute University of Alaska Anchorage. Hieracium umbellatum. [dostęp 2015-08-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-05)].
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[TPL-3] The Plant List. [dostęp 2015-08-12].

[grin-4] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-08-12].

[szafer-5] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[munker-6] Bertram Münker: Kwiaty polne i leśne. Warszawa: Świat Książki, 1998. ISBN 83-7129-756-4.

[alaska-7] Alaska Natural Heritage Program Environment and Natural Resources Institute University of Alaska Anchorage. Hieracium umbellatum. [dostęp 2015-08-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-05)].

[rutkowski-8] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[9] Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[10] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]