Tekst źródłowy strony Jewgienij Chałdiej

{{Biogram infobox
 |imię i nazwisko           = Jewgienij Chałdiej
 |imię i nazwisko org       = {{k|ru|Евгений Ананьевич Халдей}}
 |grafika                   = Евгений Халдей, почтовая марка.jpg
 |opis grafiki              = Wizerunek Jewgienija Chałdieja na znaczku pocztowym
 |alt grafiki               = 
 |data urodzenia            = 23 marca 1917
 |miejsce urodzenia         = [[Donieck|Juzowka]]
 |data śmierci              = 23 października 1997
 |miejsce śmierci           = [[Moskwa]]
 |zawód                     = fotograf, dziennikarz
 |odznaczenia               = {{order|SU-OWO|1}} {{order|OCzG}} {{order|SU-MOSe}} {{order|SU-MZOK}} {{order|SU-MOROP}} {{order|SU-MZNWWO}} {{order|SU-MZJWWO}} {{order|SU-MZBu}} {{order|SU-MZWi}} {{order|SU-MZB}} {{order|SU-MWBe}} {{order|SU-MOPWWO}}
 |commons                   = Category:Yevgeny Khaldei
}}
[[Plik:Raising a flag over the Reichstag.jpg|thumb|''[[Sztandar nad Reichstagiem]]'']]
''' Jewgienij Ananjewicz Chałdiej''' ([[język rosyjski|ros.]] Евгений Ананьевич Халдей, ur. {{data|1917-03-10}} w [[Donieck|Juzowce]], zm. [[23 października]] [[1997]] w [[Moskwa|Moskwie]]) – radziecki i rosyjski fotograf, znany przede wszystkim z fotoreportaży wojennych dotyczących najważniejszych wydarzeń [[II wojna światowa|II wojny światowej]].

== Życiorys ==
Pochodził z rodziny żydowsko-ukraińskiej. Gdy miał rok, jego matkę zabito w [[pogrom]]ie w 1918 r. Od ok. 1936 r. pracował dla agencji [[TASS]], dla której dokumentował później m.in. [[procesy norymberskie]]<ref>{{Cytuj |autor =  |tytuł = Yevgeni Khaldei |data = 2006-01 |data dostępu = 2019-03-29 |opublikowany = ENTER (World Press Photo) |url = http://www.enterworldpressphoto.org/editie3/close_up.php}}</ref>. W 1941 lub 1942 Niemcy zamordowali jego ojca i siostry mieszkających w [[Donieck|Stalino]]. Jako oficer [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]] przeszedł z nią szlak bojowy aż do [[Berlin]]a. Od 1949 roku z uwagi na swoje żydowskie pochodzenie znalazł się w niełasce i utracił pracę w TASS. Pracował później w „[[Prawda (gazeta)|Prawdzie]]”, a także jako [[freelancer|wolny strzelec]].

== Sztandar nad Reichstagiem ==
{{Osobny artykuł|Sztandar nad Reichstagiem}}
Sławę Chałdiejowi przyniosła fotografia, którą wykonał w maju 1945 pod koniec [[operacja berlińska|bitwy o Berlin]]. Zdjęcie przedstawia moment umieszczania radzieckiego sztandaru na [[gmach parlamentu Rzeszy w Berlinie|budynku Reichstagu]]. Fotografia była inscenizowana. Faktycznie flagę zatknął 23-letni radziecki żołnierz [[Michaił Minin]] 30 kwietnia 1945 r. około godziny 22.40. Następnie została ona zdjęta przez grupę niemieckich bojowników po krótkotrwałym odbiciu Reichstagu. Chałdiej wzorując się na [[Sztandar nad Iwo Jimą|zdjęciu]] amerykańskiego fotografa [[Joe Rosenthal]]a, przedstawiającym moment zatknięcia flagi przez amerykańskich żołnierzy na wyspie [[Iwo Jima]], zorganizował niewielką grupę żołnierzy. Sztandar umieścili 2 maja 1945 Gruzin [[Meliton Kantaria]] i Rosjanin [[Michaił Jegorow]].

Autor wykonał całą serię inscenizowanych zdjęć. To, które przeszło do historii, zostało zamieszczone przez tygodnik „[[Ogoniok]]”. Fotografia nie oparła się cenzurze. Sam autor w celu pogłębienia dramaturgii dodał dymy nad płonącym Berlinem, natomiast radziecka cenzura usunęła zegarek z ręki radzieckiego żołnierza wzniesionej w geście triumfu. Zegarek na drugiej ręce pozostał – ingerencja miała na celu uniknięcie śladów rabunkowej działalności Armii Czerwonej w zrujnowanym Berlinie. Chałdiej, aby zdobyć odpowiednią flagę do zdjęcia, udał się po nią samolotem do Moskwy<ref>{{Cytuj | url=http://www.przekroj.pl/galerie_stopklatka_artykul,5166.html | tytuł=Przekrój<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.przekroj.pl | język=pl | data dostępu=2017-11-24 | archiwum=https://web.archive.org/web/20090807060937/http://www.przekroj.pl/galerie_stopklatka_artykul,5166.html | zarchiwizowano=2009-08-07 }}</ref>.

Z uwagi na niełaskę, w jakiej znalazł się Jewgienij Chałdiej, przez długie lata brak było informacji o autorze fotografii. Sytuacja ta zmieniła się dopiero po [[rozpad ZSRR|upadku ZSRR]]. W 1995 r. został zaproszony na Festival Visa do [[Perpignan]], gdzie poznał osobiście [[Joe Rosenthal]]a (syna żydowskich emigrantów z Rosji), 50 lat po inspiracji [[Sztandar nad Iwo Jimą|jego słynną fotografią z Iwo Jimy]]. Dwa lata później Chałdiej zmarł na udar mózgu.

Został pochowany na [[Cmentarz Kuncewski|Cmentarzu Kuncewskim w Moskwie]]<ref>[http://www.m-necropol.ru/haldey-evg.html Могилы Знаменитостей. Халдей Евгений Ананьевич (1917-1997)]</ref>.

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
* {{Cytuj stronę | url = http://9may.ru/photographers/m2788/gallery/page0 | tytuł = 9may.ru | opublikowany = 9may.ru | archiwum = https://web.archive.org/web/20080915175134/http://9may.ru/photographers/m2788/gallery/page0 | zarchiwizowano = 2008-09-15}}
* {{Cytuj stronę | url = http://www.mdf.ru/search/authors/khaldey/ | tytuł = Strona Moskiewskiego Domu Fotografii | opublikowany = mdf.ru | archiwum = https://web.archive.org/web/20070927020445/http://www.mdf.ru/search/authors/khaldey/ | zarchiwizowano = 2007-09-27}}
* [http://www.sem40.ru/famous2/e706.shtml Sem40]
* [http://www.photounion.ru/gallery/khaldey_2002/khaldey_2002.html Strona Związku Fotografików Rosji]

{{Kontrola autorytatywna}}

{{SORTUJ:Chaldiej Jewgienij}}
[[Kategoria:Fotografowie związani z Moskwą]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem „Za zwycięstwo nad Japonią”]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Wojny Ojczyźnianej I klasy]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Czerwonej Gwiazdy]]
[[Kategoria:Pochowani na Cmentarzu Kuncewskim w Moskwie]]
[[Kategoria:Radzieccy fotografowie]]
[[Kategoria:Radzieccy Żydzi]]
[[Kategoria:Rosyjscy fotografowie]]
[[Kategoria:Rosjanie pochodzenia ukraińskiego]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1917]]
[[Kategoria:Zmarli w 1997]]