Kancjonał
Kancjonał (łac. canticum – monolog, pieśń; średniowieczne cantionale) – w XIV w., zbiór popularnych pieśni religijnych lub śpiewów liturgicznych – kantyk i kantyczek (z nutami lub bez). Nazwa z czasem zastąpiona przez bardziej spopularyzowaną: „kantyczki”.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Określenie używane głównie w Niemczech i Czechach od połowy XV wieku. Początkowo kancjonałem był zbiór śpiewów liturgicznych Kościoła katolickiego, jednak później zamieszczano w nim również inne śpiewy religijne, przede wszystkim chorały luterańskie.
Pierwsze kancjonały[edytuj | edytuj kod]
- Kancjonał kórnicki
- Kancjonał puławski
- Kancjonał Biblioteki Czartoryskich
- Kancyjonał albo księgi chwał boskich Walentego z Brzozowa sporządzony ok. 1554/1569
- Kancyjonał albo pieśni duchowne z Pisma Św. ku czci a chwale samemu Panu Bogu Piotra Artomiusza sporządzony ok. 1587
- Kancyjonał piosnek rozmaitych a nabożnych napisany Roku Pańskiego 1586
- Kancyjonał z nutami z 1586 oraz kolejne pod taką nazwą
- Do najbardziej znanych kancjonałów należą
- Kancjonał istebnicki (ok. 1420)
- Kancjonał gotajski (1646–1649)
- Kancjonał brzeski (1673) polskojęzyczny kancjonał wydany w śląskim Brzegu.
- Dysydenckie
- Kancjonał puławski
- Kancjonał Zamoyskich
- Kancjonał wschowski
Luterańskie kancjonały XIX-wieczne[edytuj | edytuj kod]
- Kancyonał czyli śpiewnik dla chrześcian ewangielickich zebrany i ułożony za staraniem ewangielickiego duchowieństwa w Śląsku austryackim, wydanie drugie, Nakładca ks. Jerzy Heczko, drukarz Karol Prochaska, Cieszyn 1866, ss. 111
- Kancyonał czyli śpiewnik dla chrześcian ewangielickich, Wydawnictwo Karol Prochaska, Cieszyn 1897, ss. 691
- Kancyonał czyli śpiewnik dla chrześcijan ewangelickich. Zatwierdzony przez synod wolny ewangelicki augsb. wyzn., wydanie jedenaste, nakładem c. i k. nadwornej księgarni Karola Prochaski, Cieszyn 1899
- Kancyonał czyli śpiewnik dla chrześcijan ewangelickich. Zatwierdzony przez synod wolny ewangelicki augsb. wyzn., wydanie szesnaste, Meyer & Raszka, Cieszyn 1914, ss. 692.
- Kancjonał czyli śpiewnik dla chrześcian ewangelickich, wydanie siedemnaste, Towarzystwo Ewangelickie w Cieszynie (b.d.w.)
Współczesne polskie kancjonały protestanckie[edytuj | edytuj kod]
- Harfa syjońska
- Śpiewnik Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w PRL (1956)
- Śpiewnik Pielgrzyma
- Śpiewnik Ewangelicki (2002)
Wydawcy kancjonałów[edytuj | edytuj kod]
- Aleksander Augezdecky
- Robert Fiedler
- M. Hey-Stawicki
- Jan Seklucjan
- Walenty z Brzozowa
- Bartłomiej Groicki
- P. Artomiusz
- K. Kraiński
- Fryderyk Mortzfeld
- Jan Jakub Gräber
- Jonathan Paul
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 424. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
- Jerzy Habela: Słowniczek muzyczny. Warszawa: PWM, 1968, s. 87. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).