Klauny u Indian Pueblo
W religii Indian Pueblo występowali ludzie będący klaunami, błaznami lub tricksterami. Nazywa się ich klaunami Pueblo (ang. Pueblo clowns) lub świętymi klaunami (ang. sacred clowns) Biorą udział w rytuałach religijnych, należą do dedykowanych im bractw religijnych, brali udział w spotkaniach w specjalnych kiva i mają różne role w zależności od osady. Poza Pueblami, święte klauny były też u Siuksów, nazywano je heyókȟa.
Rola
[edytuj | edytuj kod]Klauni odprawiają comiesięczne rytuały, latem na deszcz, w listopadzie - dla bogów, na leczenie społeczeństwa, czarną magię[1]. Wśród Hopi i Indian Tewa istnieją cztery odrębne klauny: Koyi'msĭ (zwany także Ho'tomeli'pung, Tewa Ta'chûktĭ); Chüʳkü'wĭmkya; Pai'yakyamü lub Koyala; i Pi'ptuyakyamü (lub "przybysze")[2].
Aby klaun mógł przedstawić znaczący komentarz społeczny poprzez humor, jego tożsamość zazwyczaj musi być ukryta. Święci klauni ludu Pueblo używają w tym celu masek i nakryć głowy. Jednym z najbardziej znanych zakonów świętych klaunów Pueblo jest Chiffoneti (zwany Payakyamu w hopi, Kossa w języku Indian Tewa, Koshare wśród ludu Keres, Tabösh wśród Jemez w Nowym Meksyku i Newekwe przez Zuni). Osoby te prezentują się z czarno-białymi poziomymi paskami namalowanymi na ciele i twarzy, malują czarne kółka wokół ust i oczu oraz rozdzielają włosy pośrodku i wiążą je w dwa pęczki, które stoją pionowo po obu stronach głowy i są obszyte łuskami kukurydzy[3].
Błotogłowi (ang. mudheads, zwani Koyemshi w Zuni i Tatsuki w hopi) są zwykle przedstawiani z różowawymi ciałami pokrytymi gliną i pasującą bawełnianą torbą noszoną na głowie[4].
Antropolodzy, w szczególności Adolf Bandelier w swojej książce z 1890 roku, The Delight Makers, oraz Elsie Clews Parsons w swojej książce Pueblo Indian Religion, szeroko badali znaczenie klaunów Pueblo i ogólnie społeczeństwa klaunów. Bandelier zauważa, że Hopi bali się Tsuku jako źródła publicznej krytyki i potępienia tudzież cenzury zachowań innych niż te praktykowane przez Hopi. Ich funkcja może pomóc rozładować napięcia w społeczności, zapewniając własną humorystyczną interpretację kultury popularnej plemienia, wzmacniając tabu i przekazując tradycje. Przypadek młodego mężczyzny Hopi z 1656 r. podszywającego się pod franciszkańskiego księdza w Awat'ovi na terenie dzisiejszego rezerwatu Hopi jest uważany za historyczny przykład klaunów Pueblo[5].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Elsie Clews Parsons, Ralph L. Beals, THE SACRED CLOWNS OF THE PUEBLO AND MAYO‐YAQUI INDIANS, „American Anthropologist”, 36 (4), 1934, s. 491–514, DOI: 10.1525/aa.1934.36.4.02a00020, ISSN 0002-7294 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
- ↑ Elsie Clews Parsons, Ralph L. Beals, THE SACRED CLOWNS OF THE PUEBLO AND MAYO‐YAQUI INDIANS, „American Anthropologist”, 36 (4), 1934, s. 491–514, DOI: 10.1525/aa.1934.36.4.02a00020, ISSN 0002-7294 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
- ↑ Felicia Hardison Londré, Daniel J. Watermeier, The history of North American theater : the United States, Canada, and Mexico : from pre-Columbian times to the present, New York : Continuum, 1998, ISBN 978-0-8264-1079-5 [dostęp 2024-01-14].
- ↑ Ceremonial Costumes of the Pueblo Indians [online], publishing.cdlib.org [dostęp 2024-01-14].
- ↑ Daughters, Anton. "A Seventeenth-Century Instance of Hopi Clowning? The Trial of Juan Suni, 1659. Kiva Vol. 74, No. 4, Summer 2009