Kościół św. Bartłomieja w Gliwicach
|
|||||||||||||||||||||
 A/345/11 z dnia 4 lipca 2011[1] |
|||||||||||||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||
| Państwo |  Polska |
||||||||||||||||||||
| Miejscowość | Gliwice | ||||||||||||||||||||
| Wyznanie | katolickie | ||||||||||||||||||||
| Kościół | rzymskokatolicki | ||||||||||||||||||||
| Parafia | św. Bartłomieja w Gliwicach | ||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||
|
Położenie na mapie Gliwic
 Kościół św. Bartłomieja
w Gliwicach (nowy) |
|||||||||||||||||||||
|
Położenie na mapie województwa śląskiego
Kościół św. Bartłomieja
w Gliwicach (nowy) |
|||||||||||||||||||||
|
Położenie na mapie Polski
Kościół św. Bartłomieja
w Gliwicach (nowy) |
|||||||||||||||||||||
 50°18′38,26″N 18°40′25,45″E/50,310628 18,673736 |
|||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| A/177/06 z dnia 02.11.1956 r., 10.03.1960 r. oraz 16.04.2006 r.[1] |
|||||||||||||||||
_Kirche.jpg) Kościół św. Bartłomieja w I połowie XVIII wieku – Rysunek Wernhera |
|||||||||||||||||
| Państwo | Polska |
||||||||||||||||
| Miejscowość | Gliwice | ||||||||||||||||
| Wyznanie | katolickie | ||||||||||||||||
| Kościół | rzymskokatolicki | ||||||||||||||||
| Parafia | św. Bartłomieja w Gliwicach | ||||||||||||||||
| Wezwanie | św. Bartłomieja | ||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
Kościół św. Bartłomieja w Gliwicach – kościół parafialny w Gliwicach w dzielnicy Szobiszowice.
Stary kościół, z XV wieku, znajduje się przy ul. Toszeckiej 36. W pobliżu przebiega 
trasa rowerowa nr 6[2]. Nowy kościół, z początku XX wieku, położony jest przy ul. Bernardyńskiej 19.
Spis treści
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o Szobiszowicach (Petersdorf) pochodzi z 1276 roku; była to wówczas odrębna wieś rycerska. Pod koniec XIII wieku istniała już parafia, którą uznaje się za jedną z najstarszych na Górnym Śląsku[3]. Dokładna data budowy starego kościoła nie jest znana. Prawdopodobnie pierwotny kościół, drewniany, wybudowali Templariusze w pierwszej połowie XIII wieku. W XV wieku natomiast wzniesiono obecny kościół, położony na niewielkim wzniesieniu i otoczony murem. Był on nieznacznie przebudowywany w 1592 roku, większe zmiany nastąpiły wówczas w wystroju wnętrza. W drugiej połowie XVII wieku dobudowano nawę i wieżę. Kościół odnowiono w 1944 r.
Ze względu na powiększającą się liczbę wiernych oraz zły stan techniczny starego kościoła, ale także przy wsparciu państwa i dobrej sytuacji finansowej parafii, postanowiono wybudować nowy kościół. Prace, zainicjowane przez księdza Józefa Stryczka, późniejszego proboszcza, kierowane były przez Feliksa Wieczorka z Królewskiej Huty i F. Koźlika z Koźla według projektu wrocławskiego architekta Ludwika Schneidera. Budowa trwała od 1907 do 1911 r.
Architektura i wnętrze[edytuj | edytuj kod]
Stary kościół[edytuj | edytuj kod]
Kościół jest gotycki, murowany z kamienia i cegły, jednonawowy, orientowany. Dachy dwuspadowe, kryte gontem. Prostokątne Prezbiterium i przylegająca do niego od północy zakrystia pochodzą z XV wieku. Nad zakrystią loża kolatorska. Nawa i wieża powstały po 1656 roku. Wieża zwieńczona krenelażem. Ściany zewnętrzne wzmocnione skarpami uskokowymi. We wnętrzu zachowały się sklepienia krzyżowo-kolebkowe.
W protokołach wizytacyjnych z XVII i XVIII wieku odnotowano m.in.: ołtarz główny św. Bartłomieja, ołtarze boczne przedstawiające Najświętszą Maryję Pannę, Mater Dolorosa oraz św. Mikołaja, kamienną chrzcielnicę, ambonę i organy miechowe, a także 3 dzwony w wieży i 4 w wieżyczce.
Obecne wyposażenie pochodzi głównie z XVII i XIX wieku. Ołtarz i ambona barokowe, drewniane, pomalowane są tak, że imitują marmur. Ołtarz główny barokowy, z rzeźbami św. św. Piotra i Pawła oraz współczesnym obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej. W ołtarzu bocznym obraz Matki Boskiej Różańcowej z XIX wieku. Polichromie na sklepieniu prezbiterium prawdopodobnie z XV wieku.
Nowy kościół[edytuj | edytuj kod]
Kościół jest w stylu neogotyckim, zaprojektowany przez Ludwiga Schneidera. Kościół nie jest orientowany (prezbiterium zwrócone na północny wschód), trójnawowy, pseudobazylikowy, na planie krzyża łacińskiego z transeptem. Do wielobocznego prezbiterium przylega zakrystia i kaplica. Nawy boczne nieznacznie niższe od nawy głównej. Od południowego zachodu czworoboczna wieża o wysokości 82 metry, zwieńczona neobarokowym hełmem. Na wieży zegar i dzwony. W dachu sygnaturka także z neobarokowym hełmem. Do kościoła prowadzi osiem wejść. Portal wejściowy główny dwukondygnacyjny, ostrołukowy, zdobiony płaskorzeźbami. Sklepienia krzyżowo-żebrowe, czteropolowe.
Wystrój kościoła oryginalny, neogotycki[4]. Ołtarz główny trójosiowy, wykonany przez firmę „Mrowiec-Meyer” z Gliwic. W centrum ołtarza obraz św. Bartłomieja. Ołtarze boczne jednoosiowe, poświęcone św. Józefowi i Najświętszej Maryi Pannie. Ponadto ambona z baldachimem, chrzcielnica, stacje Drogi Krzyżowej i figury świętych. Witraże zachowane częściowo, polichromie na sklepieniach zamalowane. W kościele znajdują się potężne 60-głosowe organy Paula Berschdorfa z Nysy. Są to największe organy w Gliwicach. Kościół może pomieścić około 6000 osób.
Oryginalne dzwony, największy o wadze 8200 kg[5], skonfiskowano w 1917 roku. Nowe zostały poświęcone 20 grudnia 1925 roku.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie. 31 grudnia 2017; 4 miesiące temu. [dostęp 20.05.2010].
- ↑ Atlas województwa śląskiego. Część 2: okręg katowicki. Katowice: PKG Katowice, 2008. ISBN 978-87953-27-X.
- ↑ Monika Michnik: Kościół pw. św. Bartłomieja (stary i nowy). W: Gliwice znane i nieznane. Leszek Jodliński (red.). Wyd. 3. Gliwice: Muzeum w Gliwicach, 2010, s. 133-139. ISBN 978-83-89856-31-9.
- ↑ Józef Pilch: Leksykon zabytków architektury Górnego Śląska. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2008. ISBN 978-83-213-4485-0.
- ↑ Bogdan Łoziński: PARAFIA ŚW. BARTŁOMIEJA - GLIWICE - Rys historyczny (pol.). [dostęp 2012-10-07].
