Konfederacja Zbrojna

Konfederacja Zbrojna – nazwa pionu wojskowego organizacji konspiracyjnej Konfederacja Narodu, działającego od stycznia 1941 r., we wrześniu tegoż roku podporządkowanego Związkowi Walki Zbrojnej.

Geneza

Pion wojskowy Konfederacji Narodu nosił początkowo nazwę Skonfederowanych Oddziałów Wojskowych. W marcu 1941 roku została ona zmieniona na Konfederacja Zbrojna. Wiązało się to z jednej strony z konsolidacją oddziałów wojskowych organizacji tworzących Konfederację Narodu, z drugiej – z większą autonomią pionu wojskowego w ramach tej organizacji.

Struktura organizacyjna

Komenda i Sztab Główny

Naczelny Komendant - mjr Jan Włodarkiewicz (ps. "Jan Darwicz")

Sztab Główny

Szef Sztabu Głównego – płk dypl. inż. Tadeusz Kurcyusz (ps. "Fiszer")

• Oddział I (organizacyjno-mobilizacyjny) – mjr Andrzej Grochowski (ps. "Florian"),
• Oddział II (informacyjno-wywiadowczy) – mjr/ppłk Józef Pater (ps. Orlot),
• Oddział III (wyszkoleniowo-operacyjny) – kpt./mjr NN (ps. "Tol"),
• Oddział IV (zaopatrzenia i służb specjalnych) – mjr Zygmunt Roguski, ps. ("Naczelnik")
• Oddział V (transportowo-komunikacyjny) – por. rez. inż. Adam Koczorowski,
• Oddział VI (inspekcyjny) – ppłk dypl. Franciszek Julian Znamirowski (ps. "Profesor Witold")

Struktura terytorialna

Struktura terytorialna KZ opierała się w założeniu o podział na okręgi, obwody (od 3 do 9 powiatów) i powiaty.

• Okręg I Miasto Stołeczne Warszawa
  • stan: 2197 osób (19 kompanii)
  • komendant: mjr/ppłk Zygmunt Bohdanowski (ps. "Bohdan")
  • brak podziału na obwody.

• Okręg II Warszawski
  • stan: 4875 osób (83 kompanie pełne i 24 zawiązkowe)
  • komendant: mjr/płk NN (ps. "Józef")
  • obwody:

A – Siedlce

B – Warszawa Wschód

C – Warszawa Zachód

D – Skierniewice

E – Płońsk

• Okręg III Lubelski
  • stan – 13333 osób (48 kompanii pełnych i 20 zawiązkowych)
  • komendant – mjr NN (ps. "Maciej")
  • obwody:

F – Lublin

G – Zamość

• Okręg IV Kielecki
  • stan: 2240 osób (108 kompanii pełnych i 24 zawiązkowe)
  • komendant: kpt. Jan Minasiewicz (ps. "Rafał"), następnie mjr/ppłk Stanisław Mirecki (ps. "Butrym")
  • obwody:

H – Radom

I – Kielce

J – Sandomierz

• Okręg V Krakowski
  • stan: brak danych na temat liczby osób (42 kompanie pełne i 2 zawiązkowe)
  • komendant: mjr Eugeniusz Gajewski (ps. "Tytus Rola")
  • obwody:

K – Kraków

L – Tarnów

M – Rzeszów

N – Nowy Sącz

Powyższe dane na temat stanu liczebnego pochodzą z notatek i meldunków organizacyjnych z okresu od lipca do września 1940. Według meldunku szefa Oddziału I Sztabu Głównego KZ z 11 maja 1941 siły organizacji liczyły 30 187 ludzi zorganizowanych w 335 kompanii (w tym 41 zawiązkowych) i 3 samodzielne plutony (w tym 1 zawiązkowy). Na podstawie tych danych szacuje się ogólną rzeczywistą liczbę członków KZ na 25-30 tys. osób.

Działalność

Działalność KZ w okresie od stycznia do września 1941 roku skupiała się przede wszystkim na realizacji zadań o charakterze organizacyjnym i szkoleniowym. Przeprowadzano również liczne akcje sabotażowe: uszkadzano maszyny w zakładach przemysłowych produkujących na potrzeby okupanta, niszczono tabor kolejowy (głównie w Okręgu Kieleckim). Dwukrotnie wysadzano za pomocą trotylu wagony ze sprzętem wojskowym.

Kontynuowano działalność wywiadowczą prowadzoną wcześniej przez Tajną Armię Polską, jednak aresztowanie w marcu 1941 r. Tadeusza Dobrowolskiego (ps. "Aleksander"), szefa jednej z sekcji Wydziału II Sztabu Głównego, doprowadziło do znacznego osłabienia aktywności na tym polu.

Zlikwidowano, po analizie każdego z przypadków na poziomie komendy okręgu i w porozumieniu z ZWZ, kilkunastu agentów Gestapo.

Prowadzono także akcję pomocy własnym żołnierzom i ich rodzinom, do której powołano specjalną strukturę – Tajny Biały Krzyż.

Wydawnictwa

Konfederacja Zbrojna i Konfederacja Narodu, jako dwa piony tej samej organizacji, miały wspólny pion prasowo-wydawniczy, którym kierował Witold Rościszewski. Wydawano komunikaty prasowe, instrukcje organizacyjne oraz czasopisma. Spośród tych ostatnich z działalnością Konfederacji Zbrojnej związane były:

• "Biuletyn Żołnierski"
• "Przegląd Oficerski"
• "Myśl Polska"
• "Ogniem i Mieczem"
• "Komunikat Informacyjny Pobudki"

Scalenie z ZWZ

Od początku istnienia KZ prowadzone były rozmowy na temat współpracy i ewentualnego scalenia z ZWZ. KZ otrzymywała z ZWZ instrukcje szkoleniowe, a także pieniądze. Inspektorzy ZWZ przeprowadzali, za zgodą dowództwa KZ, inspekcje jej oddziałów. Wszystkie ważniejsze akcje o charakterze wojskowym, zwłaszcza akcje likwidacyjne, uzgadniano z ZWZ.

Decydujące rozmowy scaleniowe miały miejsce w lipcu i sierpniu 1941 roku. Ze strony KZ brali w nich udział:

• Jan Włodarkiewicz – Komendant Naczelny,
• mjr Andrzej Grochowski (ps. "Florian) – szef Oddziału I Sztabu Głównego,
• mjr Józef Tyniec (ps. "Virtus") – kierownik sekcji 1 Oddziału I,
• mjr Zygmunt Roguski – szef Oddziału IV Sztabu Głównego.

Na przełomie lipca i sierpnia 1941 r. Jan Włodarkiewicz otrzymał już przydział w ramach ZWZ – został mianowany komendantem "Wachlarza". We wrześniu 1941 r. wydał pożegnalny rozkaz do żołnierzy KZ i przekazał dowodzenie organizacją bezpośrednio komendantowi ZWZ, gen. Roweckiemu. Scalanie jednostek terenowych trwało od listopada do zimy następnego roku. Żołnierze zachowali prawo do stopni wojskowych i odznaczeń nadanych przez dowództwo KZ. Oddziały mogły też zachować nazwy swoich macierzystych organizacji: Tajna Armia Polska, Związek Czynu Zbrojnego, Gwardia Obrony Narodowej, "Pobudka" i in.

Bibliografia

• Kazimierz Krajewski, Uderzeniowe Bataliony Kadrowe 1942-1944, Warszawa 1993.
• Kazimierz Malinowski, Tajna Armia Polska, Znak, Konfederacja Zbrojna.Zarys genezy, organizacji i działalności, Warszawa 1986.