Kretkowscy herbu Dołęga

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Kretkowscy herbu Dołęga – rodzina niegdyś senatorska legitymująca się herbem Dołęga, której nazwisko wywodzi się od wsi Kretkowo (dziś Kretki Wielkie) w ziemi dobrzyńskiej. Według tradycji pochodząca od niderlandzkiego rycerza Hugona van Arkel, który przybył na ziemie polskie w pierwszej połowie XII wieku[1].

Pierwszym dowodnym przodkiem był Myślibór, sędzia dobrzyński zmarły w roku 1363. Kretkowscy osiągnęli najwybitniejszą pozycję w XV i XVI stuleciu, kiedy należeli do ogólnopolskiej elity senatorskiej[2]. Od początku XV do końca XVIII wieku wydali 7 wojewodów, 8 kasztelanów i jednego biskupa, oraz kilku starostów grodowych i posłów na sejmy, a w XIX w. jednego senatora w Królestwie Kongresowym. Należało do nich w różnych okresach kilkanaście miast i wiele wsi na Kujawach, w ziemi dobrzyńskiej, w Wielkopolsce, Prusach Królewskich, na Mazowszu i w ziemi krakowskiej[3]. Do znaczących postaci z rodziny zaliczyć należy m.in. Jana (zm. 1433), kasztelana dobrzyńskiego, uczestnika bitwy pod Grunwaldem, Erazma (zm. 1558), kasztelana gnieźnieńskiego, podróżnika, który pierwszy z Polaków dotarł do Indii, pochowanego w bazylice św. Antoniego w Padwie, Zygmunta (zm. 1766), przedostatniego wojewodę chełmińskiego, Feliksa (zm. 1822), generała i senatora[4] oraz Włodzimierza, polityka z połowy XIX wieku[5].

Przedstawiciele rodziny byli fundatorami wielu kościołów i klasztorów m.in. w Rogoźnie Wielkopolskim[6], Chodczu[7], Izbicy Kujawskiej, Przasnyszu[8], Lublinie[9], Grabowie Łęczyckim[10] oraz zamków obronnych w Chodczu[11], Bieżuniu[12] i Bystrzcu (obecnie Podzamcze k. Kwidzyna)[13].

W XIX i XX wieku należeli do zamożnego ziemiaństwa kujawskiego z rezydencjami w Grabowie, Kamiennej, Więsławicach, Baruchowie, Sadłowie i Parskach[14], przeznaczając znaczne kwoty na działalnością filantropijną, zakładając szkoły i fundusze stypendialne. Do większych fundacji zaliczyć należy: Fundusz stypendialny im. Włodzimierza Kretkowskiego[15], fundusz stypendialny dla matematyków na Akademii Umiejętności w Krakowie Władysława Kretkowskiego[16], szkołę rolniczą w Mieczysławowie – fundacji Mieczysława Kretkowskiego[17]. Brali czynny udział w powstaniu styczniowym, wojnie 1920 roku oraz II wojnie światowej, w której poległo pięciu (spośród dziewięciu) dorosłych przedstawicieli, dziś już wygasłej w linii męskiej rodziny[18].

Przedstawiciele rodu[edytuj | edytuj kod]

  • Andrzej Kretkowski – wojewoda inowrocławski.
  • Andrzej Kretkowski – wojewoda brzeskokujawski, kasztelan brzeskokujawski.
  • Damian Franciszek Kretkowski – kasztelan rypiński i chełmiński.
  • Feliks Ignacy Kretkowski – biskup chełmiński.
  • Feliks Kretkowski – generał brygady wojsk polskich, senator kasztelan Królestwa Polskiego.
  • Grzegorz Jerzy Kretkowski – kasztelan kruszwicki i brzeskokujawski, wojewoda brzeskokujawski.
  • Jan z Kretkowa – kasztelan rypiński i dobrzyński.
  • Jan Kretkowski – kasztelan kruszwicki, wojewoda brzeskokujawski.
  • Jan Kazimierz Kretkowski – deputat na Trybunał Główny Koronny.
  • Józef Kretkowski – kasztelan kowalski.
  • Łukasz Kretkowski – kasztelan brzeskokujawski.
  • Sylwester (Lasota) Kretkowski – kasztelan bydgoski i santocki.
  • Teresa Maria Kretkowska-Kiersnowska – polska archeolog.
  • Władysław Zygmunt Leon Kretkowski – polski matematyk, docent Uniwersytetu i Politechniki Lwowskiej.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ J. Powierski, Hugo Butyr – Fragment stosunków polsko-niderlandzkich w XII w, „Zapiski Historyczne” t. XXXVII, z. 2, Warszawa – Poznań 1972, s. 9–39. J. Bieniak, Elita ziemi dobrzyńskiej w późnym średniowieczu i jej majątki, [w:] Stolica i region. Włocławek i jego dzieje na tle przemian Kujaw i ziemi dobrzyńskiej. Materiały z sesji naukowej (9–10 maja 1994 roku) pod red. O. Krut- Horonziak i L. Kajzera, Włocławek 1995, s. 37 i n.
  2. ↑ S. Szybkowski, Kujawska szlachta urzędnicza w późnym średniowieczu (1370-1501), Gdańsk 2006, s. 228–229 i inne; E. Opaliński, Rodziny wielkosenatorskie w Wielkopolsce, na Kujawach i na Mazowszu za Zygmunta III, Warszawa 2007, s. 33–37 i inne.
  3. ↑ T. Sławiński, Kretkowscy i ich dzieje od połowy XIV wieku, Warszawa-Skrzeszew 2011.
  4. ↑ Polski Słownik Biograficzny, t. XV, Wrocław 1970, s. 277–278, 280 – 281, 282, 286 – 287 i inne.
  5. ↑ T. Sławiński, Włodzimierz Kretkowski- granice lojalności urzędników administracji Królestwa Polskiego w dobie powstania styczniowego[w:] Bunt wolnych ludzi 160. Rocznica Powstania Styczniowego, pr. zb. pod red. B. Michalec i T. Skoczka, Warszawa 2023, s. 137–156.
  6. ↑ Dzieje Rogoźna, Pr. zb. pod red. Z. Borasa, Poznań 1993, s. 36.
  7. ↑ Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. XI – Dawne Województwo Bydgoskie, zesz. 18 – Włocławek i Okolice, Warszawa 1988, s. 121, 123.
  8. ↑ Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t X – Dawne Województwo Warszawskie, zesz. 18 – Przasnysz i okolice, Warszawa 1980, s. 26.
  9. ↑ Cz. Gil, Słownik polskich Karmelitanek Bosych 1612-1914, Kraków 1999, s. 56.
  10. ↑ Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. II – Województwo Łódzkie, zesz. 4 – Powiat Łęczycki, s. 7.
  11. ↑ Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. XI – Dawne Województwo Bydgoskie, zesz. 18 – Włocławek i Okolice, Warszawa 1988, s. 121, 123.
  12. ↑ Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. X – Województwo Warszawskie, zesz. 28 – Powiat Żuromiński, Warszawa 1975, s. 4.
  13. ↑ T. Sławiński, Kretkowscy i ich dzieje od połowy XIV wieku, Warszawa-Skrzeszew 2011.
  14. ↑ Ziemianie Polscy XX wieku. Życiorysy Andrzeykowicz- Żórawski, (t.1), Warszawa 1992 s. 80–89.
  15. ↑ „Oświata i Wychowanie” 1932, t. 4, s. 919; T. Sławiński, Włodzimierz Kretkowski- granice lojalności urzędników administracji Królestwa Polskiego w dobie powstania styczniowego[w:] Bunt wolnych ludzi 160. Rocznica Powstania Styczniowego, pr. zb. pod red. B. Michalec i T. Skoczka, Warszawa 2023, s. 137–156.
  16. ↑ D. Ciesielska, Władysław Kretkowski (1840-1910), „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, Rok LIX, nr 4, Warszawa 2014, s. 17–54.
  17. ↑ Szkoła Rolnicza Mieczysławów, 25 lat pracy (1912-1936) opr. Dr B. Bronikowski z przedmową dyr. S. Dobrowolskiego, Warszawa 1938.
  18. ↑ K. Jasiewicz, Lista strat ziemiaństwa polskiego 1939 – 1956, Warszawa 1995, s. 531–533; T. Sławiński, Kretkowscy i ich dzieje od połowy XIV wieku, Warszawa-Skrzeszew 2011.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kretkowscy_herbu_Dołęga&oldid=73325906”